Abstract
Düşünme, insanlık tarihi boyunca var olan zihinsel bir aktiviteyi ifade etmektedir. Düşünme, epistemolojik anlamda bilgi edinme aracı olmakla birlikte Kur’an’ın kendine has mantığında ontolojik, kozmolojik ve teleolojik amaçlarla birçok kullanım anlamlarına sahiptir. Bu çalışmanın amacı, taakkul kavramının din eğitiminde zihinsel aktiviteleri dinamize eden farklı kullanım anlamlarını irdelemek ve akletme ediminin farklı anlamlarına dinî/eğitsel bir perspektiften bakmaktır. Kur’an’da düşünmeyi teşvik eden ve zihnin eğitilmesi gerektiğini ifade eden kavramlardan biri de taakkul kavramıdır. Kur’an’da taakkul eyleminin fiil formatında ifade edilmesi, düşünme eyleminin dinamizmini ifade ettiği gibi, insanın bu eylemi fonksiyonel bir şekilde kullanmaya da teşvik etmektedir. Kur’an, engelleme, düşünme, bağ kurma, anlama, tefrik etme, nedensellik ilişkisi kurma vb. gibi düşünme ile ilgili fonksiyonları taakkul kavramı ve türevleriyle belirtmektedir. Eğitim-öğretim süreçlerinde mantıksal akıl yürütme, analitik düşünme, sistematik tartışma yapma, analiz ve sentez yapma, neden-sonuç eksenli yaklaşarak anlamlı bağlar oluşturma bu kavramın din eğitiminde de kullanılabileceğini göstermektedir. Kur’an’da taakkul kavramı; bazen zihindeki paradoksları ayırabilme yetisi, bazen kâinattaki varlıklara nazarları çevirme melekesi, yeri geldiğinde olay ve olgular arasında bağ kurma gücü, bazen eleştirel düşünme perspektifine sahip olma kabiliyeti, bazen de yaşanmış hadiselere sağduyuyla yaklaşma becerisi gibi anlamlarda kullanılmaktadır. Kur’an, hem birey hem de toplumsal anlamda bu eylemi, düşünmek, anlamak, kavramak, bir araya getirmek, birbirinden ayırmak, kritize etmek, rasyonel perspektiften bakmak, sağduyuyla yaklaşmak ve zihni eğitmek amacıyla kullanmaktadır.
Keywords
References
- Açıkgöz, Kamile Ün. Aktif Öğrenme, İzmir: Biliş Yayınları, 2009.
- Akhwan, M. (2019). ‘‘Critical Thinking of the Prophet Ibrahim Alaihissalam in the Quranic Perspective’’, Journal of Education and Practice, 10 (8), 30-40.
- Altıntaş, Ramazan. İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
- Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’an-ı Kerim Meâli, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6. Baskı, 2004.
- Aydın, Mehmet Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler, Ankara: Nobel Yayıncılık, 5. Baskı, 2018.
- Batar, Yusuf. Kur’an’da Eğitim Kavramları, Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2014.
- Bayrakdar, N. (2017). ‘‘Düşünmeye Teşvik Eden Kur’an Ayetlerinin Eğitsel Değeri (Ğaşiye Sûresi 17. Ayet Örneği)’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 1998-2018.
- Bayraklı, Bayraktar. İslam’da Eğitim, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Baskı, 1989.
- Bayraklı, Bayraktar. Kur’an’da Değişim Gelişim ve Kalite Kavramları, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
- Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, 21 cilt, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2. Baskı, 2007.
- Bayraklı, Bayraktar. Kur’an’da İçsel, Sosyal, Maddi Çevre Kavramları, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2009.
- Bilgin, Abdülcelil. “Anlam Değişmeleri Bağlamında “Eleştiri” Kavramının Eleştirisi”, İslam Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlakı, 3 cilt, ed. Mahsum Aytepe, Teceli Karasu, İstanbul: Ensar Yayınları, 2019.
- Bilgiz, M. (2012). ‘‘Kur’an’da Bilgi ve Düşünce Üretimi’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1 (3), 53-86.
- Cevizci, Ahmet. Eğitim Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları, 2010.
- Cüceloğlu, Doğan. İyi Düşün Doğru Karar Ver, İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1997.
- Cürcânî, Ali İbn Muhammed. Kitâbu’t-Ta’rifât, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-Îlmiyye, 1988.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Vakfı yayınları, 6. Baskı, 2008.
- Emiroğlu, İ. (1998). ‘‘Kur’an’da Akıl ve İnsan’’, Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (XI), 69-99.
- Ezherî, Muhammed İbn Ahmed. Tehzibu’l-Lûğa thk. Abdusselam Muhammed, Ali Hasan, Kahire: Daru’l-Mısriyye, 1976.
- Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman b. Halil b. Ahmed b. Amr b. Temim. Kitâbû’l-Âyn thk. Mehdi el-Mâhzûmî, İbrahim es-Sâmerrâî. 8 cilt. Bağdat: yy, 1980.
- Gezgin, A. G. (2014). “Kur’an’da Düşünme Anlamına Gelen Bazı Kelimeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (32), 133-174.
- Gözütok, Şakir. Hz. Peygamber’in Hadislerinde Eğitim Metodları, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
- Gürel, Ramazan. Din Eğitimi Açısından Kur’an’da Hz. İbrahim, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
- İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâlu’d-din, Lisânu’l Ârab. Beyrut: Daru’s Sadr, 1990.
- İsfahânî, Ebû’l-Kâsım Hüseyin İbn Muhammed Râgıb. Müfredât Kur’an Kavramları Sözlüğü Çev. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 3. Baskı, 2012.
- Jensen, Eric. Beyin Uyumlu Öğrenme (Teaching With the Brain in Mind). Çev. Ahmet Doğanay, Adana: Nobel Kitabevi, 2006.
- Karasu, Teceli. Din Eğitiminde İşlevsel Akıl, Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.
- Kasapoğlu, A. (2004). ‘‘Şüphe-İnkâr İlişkisi’’, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4 (1), 57-115.
- Kesgin, S. (2018). ‘‘Din Eğitiminde Düşünme Becerilerini Geliştirmek Bağlamında Bir Kavram Değerlendirmesi: Taakkul’’, Turkish Studies, 13 (2), 517-541.
- Keskin, Halife. İslam Düşüncesinde Bilgi Teorisi, İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
- Kutub, Seyyid. Fi Zilâli’l-Kur’an (Kur’an’ın Gölgesinde) 12 cilt Çev. Yakup Çiçek, Ali Turgut, Abdülkerim Ünalan, Cüneyt Gökçe, Abdulaziz Hatip, İstanbul: Hikmet Yayınları, 1993.
- Küçük, Hasan. İslam’da ve Batı’da Mantık, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Baskı, 1988.
- Matûridî, Ebû Mansur Muhammed. Kitâbu’t-Tevhîd thk. Fethullaf Huleyf, İstanbul: Mektebetû’l-İslâmiyye, 1979.
- Mümtaz, M. (2014). “Eleştirel Düşünme ve İslâmi Yöntem”, Çev. Hülya Çınar, Türk Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3 (2), 156-172.
- Özden, Yüksel. Öğrenme ve Öğretme, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
- Râzî, Ebû Abdullah Fahruddin Muhammed b. Ömer. Tefsîr-i Kebîr (Mefâtihu’l-Gâyb) 24 cilt, Ankara: Akçağ Yayınları, 1993.
- Râzî, Ebû Abdullah Fahruddin Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-Kebîr, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
- Sekman, Mümin. Kesintisiz Öğrenme, İstanbul: Alfa Yayınları, 4. Baskı, 1988.
- Selçuk, M. (1998). “Din Öğretimi Özgürleştiren Bir Süreç Olabilir mi?” İslâmiyât Dergisi, 1 (1), 71-86.
- Tunç, C. (1990). ‘‘İslam Dininde Kalp ve Aklın Önemi’’, Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (7), 19-27.
- Yar, E. (2006). Hz. İbrahim ve Akılcı Metodu (Abraham and His Rational Thinking), Kelam Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 87-104.
- Yavuz, Yusuf Şevki. Kur’an-ı Kerim’de Tefekkür ve Tartışma Metodu, İstanbul: İlim ve Kültür Yayınları, 1983.
- Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hâk Dini Kur’an Dili 10 cilt, İstanbul: Azim Yayıncılık, 1992.
- Yousuf, A. (2017). ‘‘Kur’an’daki Düşünme Tarzlarını ve Kur’an’daki Etkilerini Keşfetmek’’, İslam ve Yaratıcılık/Asya İslam Dergisi. (3), 208-228.
Abstract
Thinking expresses a mental activity that has existed throughout human history; Although it is a means of obtaining information in the epistemological sense, it can have many meanings for ontological, cosmological and teleological purposes as well as a means of obtaining information in the unique logic of the Qur'an. One of the concepts in the Qur'an that encourages thinking and trains the mind is the concept of “taakkul”. This action, which provides mental dynamism, has been stated in the Qur'an with different words and concepts and Qur’an has encouraged to use the mind in many verses. Expressing the act of thinking (taakkul) in the form of verb in the Qur'an not only expresses the dynamism of the act of thinking, but also encourages people to use this act in a functional way. The Holy Qur'an, specifies functions based on thinking such as preventing, thinking, connecting, understanding, distinguishing, establishing a causal relationship, etc. with the concept of taakkul and its derivatives. The act of thinking, which forms the basis of actions such as logical reasoning, analytical thinking, systematic discussion, analysis and synthesis, and creating meaningful connections using cause and effect axis in education processes, shows that this concept can also be used in religious education. In the Qur'an, the concept of taakkul means sometimes the ability to separate the paradoxes in the mind, sometimes the ability to turn eye on the beings in the universe, the power to connect events and facts when appropriate, sometimes the ability to have a critical thinking perspective, and sometimes the ability to approach true life events with common sense is used. The Qur'an uses this concept, both in individual and social context, in order to think, understand, grasp, bring together, separate, criticize, look from a rational perspective, approach with common sense and train the mind.
References
- Açıkgöz, Kamile Ün. Aktif Öğrenme, İzmir: Biliş Yayınları, 2009.
- Akhwan, M. (2019). ‘‘Critical Thinking of the Prophet Ibrahim Alaihissalam in the Quranic Perspective’’, Journal of Education and Practice, 10 (8), 30-40.
- Altıntaş, Ramazan. İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
- Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’an-ı Kerim Meâli, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6. Baskı, 2004.
- Aydın, Mehmet Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler, Ankara: Nobel Yayıncılık, 5. Baskı, 2018.
- Batar, Yusuf. Kur’an’da Eğitim Kavramları, Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2014.
- Bayrakdar, N. (2017). ‘‘Düşünmeye Teşvik Eden Kur’an Ayetlerinin Eğitsel Değeri (Ğaşiye Sûresi 17. Ayet Örneği)’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 1998-2018.
- Bayraklı, Bayraktar. İslam’da Eğitim, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Baskı, 1989.
- Bayraklı, Bayraktar. Kur’an’da Değişim Gelişim ve Kalite Kavramları, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
- Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, 21 cilt, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2. Baskı, 2007.
- Bayraklı, Bayraktar. Kur’an’da İçsel, Sosyal, Maddi Çevre Kavramları, İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2009.
- Bilgin, Abdülcelil. “Anlam Değişmeleri Bağlamında “Eleştiri” Kavramının Eleştirisi”, İslam Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlakı, 3 cilt, ed. Mahsum Aytepe, Teceli Karasu, İstanbul: Ensar Yayınları, 2019.
- Bilgiz, M. (2012). ‘‘Kur’an’da Bilgi ve Düşünce Üretimi’’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1 (3), 53-86.
- Cevizci, Ahmet. Eğitim Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları, 2010.
- Cüceloğlu, Doğan. İyi Düşün Doğru Karar Ver, İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1997.
- Cürcânî, Ali İbn Muhammed. Kitâbu’t-Ta’rifât, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-Îlmiyye, 1988.
- Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Vakfı yayınları, 6. Baskı, 2008.
- Emiroğlu, İ. (1998). ‘‘Kur’an’da Akıl ve İnsan’’, Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (XI), 69-99.
- Ezherî, Muhammed İbn Ahmed. Tehzibu’l-Lûğa thk. Abdusselam Muhammed, Ali Hasan, Kahire: Daru’l-Mısriyye, 1976.
- Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman b. Halil b. Ahmed b. Amr b. Temim. Kitâbû’l-Âyn thk. Mehdi el-Mâhzûmî, İbrahim es-Sâmerrâî. 8 cilt. Bağdat: yy, 1980.
- Gezgin, A. G. (2014). “Kur’an’da Düşünme Anlamına Gelen Bazı Kelimeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (32), 133-174.
- Gözütok, Şakir. Hz. Peygamber’in Hadislerinde Eğitim Metodları, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
- Gürel, Ramazan. Din Eğitimi Açısından Kur’an’da Hz. İbrahim, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
- İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâlu’d-din, Lisânu’l Ârab. Beyrut: Daru’s Sadr, 1990.
- İsfahânî, Ebû’l-Kâsım Hüseyin İbn Muhammed Râgıb. Müfredât Kur’an Kavramları Sözlüğü Çev. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 3. Baskı, 2012.
- Jensen, Eric. Beyin Uyumlu Öğrenme (Teaching With the Brain in Mind). Çev. Ahmet Doğanay, Adana: Nobel Kitabevi, 2006.
- Karasu, Teceli. Din Eğitiminde İşlevsel Akıl, Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.
- Kasapoğlu, A. (2004). ‘‘Şüphe-İnkâr İlişkisi’’, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4 (1), 57-115.
- Kesgin, S. (2018). ‘‘Din Eğitiminde Düşünme Becerilerini Geliştirmek Bağlamında Bir Kavram Değerlendirmesi: Taakkul’’, Turkish Studies, 13 (2), 517-541.
- Keskin, Halife. İslam Düşüncesinde Bilgi Teorisi, İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
- Kutub, Seyyid. Fi Zilâli’l-Kur’an (Kur’an’ın Gölgesinde) 12 cilt Çev. Yakup Çiçek, Ali Turgut, Abdülkerim Ünalan, Cüneyt Gökçe, Abdulaziz Hatip, İstanbul: Hikmet Yayınları, 1993.
- Küçük, Hasan. İslam’da ve Batı’da Mantık, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Baskı, 1988.
- Matûridî, Ebû Mansur Muhammed. Kitâbu’t-Tevhîd thk. Fethullaf Huleyf, İstanbul: Mektebetû’l-İslâmiyye, 1979.
- Mümtaz, M. (2014). “Eleştirel Düşünme ve İslâmi Yöntem”, Çev. Hülya Çınar, Türk Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3 (2), 156-172.
- Özden, Yüksel. Öğrenme ve Öğretme, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
- Râzî, Ebû Abdullah Fahruddin Muhammed b. Ömer. Tefsîr-i Kebîr (Mefâtihu’l-Gâyb) 24 cilt, Ankara: Akçağ Yayınları, 1993.
- Râzî, Ebû Abdullah Fahruddin Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-Kebîr, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
- Sekman, Mümin. Kesintisiz Öğrenme, İstanbul: Alfa Yayınları, 4. Baskı, 1988.
- Selçuk, M. (1998). “Din Öğretimi Özgürleştiren Bir Süreç Olabilir mi?” İslâmiyât Dergisi, 1 (1), 71-86.
- Tunç, C. (1990). ‘‘İslam Dininde Kalp ve Aklın Önemi’’, Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (7), 19-27.
- Yar, E. (2006). Hz. İbrahim ve Akılcı Metodu (Abraham and His Rational Thinking), Kelam Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 87-104.
- Yavuz, Yusuf Şevki. Kur’an-ı Kerim’de Tefekkür ve Tartışma Metodu, İstanbul: İlim ve Kültür Yayınları, 1983.
- Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hâk Dini Kur’an Dili 10 cilt, İstanbul: Azim Yayıncılık, 1992.
- Yousuf, A. (2017). ‘‘Kur’an’daki Düşünme Tarzlarını ve Kur’an’daki Etkilerini Keşfetmek’’, İslam ve Yaratıcılık/Asya İslam Dergisi. (3), 208-228.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | December 21, 2022 |
| Publication Date | December 25, 2022 |
| Submission Date | August 26, 2022 |
| Acceptance Date | September 21, 2022 |
| Published in Issue | Year 2022 Issue: 20 |
