Research Article
BibTex RIS Cite

On the Possibility of an Islamic Negotiation Ethics: Taha Abderrahmane’s Theory of Communication based on Testimony

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 105 - 129, 30.06.2021
https://doi.org/10.33420/marife.905244

Abstract

Taha Abderrahmane is one of the important philosophers alive today in the Arab-Islamic world. With his theo-political writings he suggested “a deliberative model of political communication and an Islamic media theory in a physical and metaphysical unity”, he constructed a holistic and versatile Islamic methodology in his works. This article focuses on Taha Abderrahmane’s theory -ethical in one aspect and theo-political in the other- of communication and media based on testimony. According to Taha Abderrahmane, human communication is human and collective in one aspect and divine and conscientious in the other as a structure based on metaphysical dimension. This communication network, which requires physical and metaphysical integrity in terms of its references and reaches bazm-i alast (pre-eternal covenant), goes beyond mere inference. Thus, he employs the concepts of inference and witnessing in a balanced way in the field of communication and thus he creates a new negotiation ethics, communication model and an Islamic media theory. In the final analysis, this theory emphasizes that the concepts of conscience, burhan and power should be handled with an integrative understanding. Thus, it is predicted that all human relations will form a homogeneous structure in ethical, aesthetic and epistemological dimensions.
In general, religious epistemology has been seen to be neutralized in the field of media as an instrument of democracy and in some communication theories about the concept of deliberative democracy developed by libertarian theorists. One of these theories is Habermas’s theory of communication, which Taha Abderrahmane made the subject of examination and comparison due to its emphasis on the collective nature of the negotiation. Indeed, indifference towards religion is a frequent occurrence in civil libertarian interpretations of democracy that have evolved into deliberative democracy, such as that of Jürgen Habermas. However, in deliberative democracy, non-state negotiation areas are seen as a communication field. In addition, elements such as media, social media tools and associations are considered as a stakeholder of social communication, similar to the parliament, which is the official negotiating body of the state. On the other hand, indifference to the phenomenon of religion creates a paradoxical situation.
To establish an Islamic communication model and media theory, Taha Abderrahmane has benefited greatly from Jürgen Habermas’s communicative action theory, one of the important representatives of negotiation democracy, but he also made serious criticism of this theory. The hadīth of qurb al-nawāfil, which adds a mystical aura to Taha Abderrahmane’s theory, is a holy hadīth, states that the servant, who is attached to Allah with submission and sincerity, will feel the grace and protection of Allah at any moment. This hadīth is mostly accepted in ṣūfī circles.
Taha Abderrahmane takes the Islamic knowledge base as a reference and works on the production of Islamic thought through historical memory. However, he did not regard this accumulation as a field based solely on collective and human consensus in this method. Rather, Taha Abderrahmane relied on the metaphysical memory in which man carried his memory in his own depth. Therefore, the knowledge production and communication processes of the Islamic society are also related to the concept of witnessing, which contains strong references to the conscientious dimension, which cannot be based solely on argumentation. One of the most important aspects guiding Taha Abderrahmane’s works is word-action theory, based on a linguistic paradigm. Although Abderrahmane has taken Western sources as reference in many ways with this theory, he constructs a pragmatic approach quite different from the Western one. He built a holistic and versatile Islamic methodology in his works. It constitutes a world of thought in the axis of i’timāniyya (divine contract and trust paradigm) and tadāwuliyya (pragmatic-word-action theory). Like the concept of witnessing, Taha Abderrahmane used this epistemological field, which forms the basis of the word-action theory, as an instrument in his communication model. This epistemological field includes the testimony of traditional Arabic poetry and literature and also accepted the fields of ʿilm al-naḥw, balāḡa and sunna as reference information. This epistemological field includes areas such as philosophy and logic as transfer knowledge.

References

  • Abdurrahman, Taha. Dînü’l-hayâ: mineʼl-fıkhiʼl-iʼtimârî ileʼl-fıkhiʼl-iʼtimânî. Beyrut: el-Müessesetüʼl-Arabiyye, 2017.
  • Abdurrahman, Taha. Rûhuʼd-dîn min daykiʼl-almâniyye ilâ seʻatiʼl-iʼtimâniyye. Dârülbeyzâ-Kazablanka: el-Merkezüʼs-Sekâfî el-Arabî, 2012a.
  • Abdurrahman, Taha. Suâlüʼl-amel: bahsunaniʼl-usûliʼl-ameliyye fiʼl-Fikri veʼl-ilm. Dârülbeyzâ-Kazablanka: el-Merkezüʼs-Sekâfî el-Arabî, 2012b.
  • Abdurrahman, Taha. Tecdîdü’l-menhec fî takvîmiʼt-turâs. Beyrut: el-Merkezü’s-Sekâfî el-Arabî, 1994.
  • Âmidî, Seyfüddîn. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1402.
  • Habermas, Jürgen. İletişimsel Eylem Kuramı. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Alfa Yayınları, 2019.
  • Mellouk, Abdulkadir. “Fiʼl-bahs an müşterek ahlâkî kevnî: Putnam, Habermas ve Taha Abdurrahman”. Tabayyun 6/24 (Spring 2018), 97-120.
  • Mouffe, Chantal. Demokratik Paradoks. çev. A. Cevdet Aşkın. Ankara: Epos Yayınları, 2015.
  • Récanati, François. “Mantıkçı Pozitivizmden Gündelik Dilci Felsefeye: Pragmatiğin Doğuşu”. Söz Edimleri Seçilmiş Yazılar. haz. Atakan Altınörs. İstanbul: Bilge Yayınları, 2019.
  • Yıldırım, Yılmaz. “Jürgen Habermas’ın İletişimsel Eylem Kuramı”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/2 (2006), 249-268.
  • Yükselbaba, Ülker. Habermasʼta Kamusal Alan Ayrımı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.

İslâmî Bir Müzakere Etiğinin İmkânı Üzerine: Taha Abdurrahman’ın Şehâdete Dayalı İletişim Teorisi

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 105 - 129, 30.06.2021
https://doi.org/10.33420/marife.905244

Abstract

Taha Abdurrahman, Arap-İslâm dünyasının yaşayan önemli filozoflarından biridir. Eserlerinde bütüncül ve çok yönlü bir İslâmî metodoloji inşa eden Taha Abdurrahman, teo-politik yazıları ile “fizikî ve metafizik bütünlük içerisinde müzakereci bir siyasal iletişim modeli ve İslâmî bir medya teorisi” önermektedir. Bu makale, Taha Abdurrahman’ın bir yönüyle etik, diğer yönüyle teo-politik olan şehâdete dayalı iletişim ve medya teorisi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Taha Abdurrahman’a göre, beşerî iletişim, metafizik boyutu esas alan bir yapı olarak, bir yönüyle beşerî ve kolektif, diğer yönüyle, ilahî ve vicdanîdir. Referansları bakımından fizik ve metafizik bütünlüğü gerektiren ve Elest Bezmiʼne ulaşan bu iletişim ağı, Taha Abdurrahman’a göre salt istidlâlin ötesine geçmekte, böylece o, iletişim alanında istidlâl ve şehâdet kavramlarını dengeli biçimde istihdam etmek suretiyle yeni bir müzakere etiği, iletişim modeli ve İslâmî bir medya teorisi oluşturmaktadır. Son tahlilde bu teori, -vicdan, burhan ve sultan (iktidar) kavramlarının bütünlükçü bir anlayışla ele alınması gerektiğini vurgulamaktadır. Böylece tüm beşerî ilişkilerin etik, estetik ve epistemolojik boyutta homojen bir yapı oluşturması öngörülmektedir.
Genel anlamda demokrasinin bir enstrümanı olan medya alanında ve -farklı versiyonları olmakla beraber- liberteryan teorisyenler tarafından geliştirilen müzakereci demokrasi kavramı ile ilgili birtakım iletişim teorilerinde dinî epistemolojinin etkisiz hâle getirildiği görülmektedir. Bu teorilerden biri, Taha Abdurrahman’ın, müzakeredeki kolektiflik özelliğine vurgusu nedeniyle inceleme ve mukayese konusu yaptığı Habermas’ın iletişim teorisidir. Aslında dine kayıtsızlık, Jürgen Habermasʼınki gibi demokrasinin müzakereci demokrasiye evirilmiş sivil liberteryan yorumlarında sıkça görülen bir durumdur. Oysaki müzakereci demokraside devlet dışı müzakere alanları, bir iletişim alanı olarak görülmekte, medya, sosyal medya araçları ve dernekler gibi unsurlar, devletin resmî müzakere organı parlamento ile benzer nitelikte, toplumsal iletişimin bir paydaşı olarak değerlendirilmektedir. Buna mukabil din olgusuna kayıtsız kalınması paradoksal bir durum oluşturmaktadır.
Taha Abdurrahman, İslâmî bir iletişim modeli ve medya teorisi kurmak için müzakere demokrasisinin önemli temsilcilerinden Jürgen Habermas’ın iletişimsel eylem teorisinden oldukça yararlanmış, fakat aynı zamanda bu teoriye yönelik ciddi eleştirilerde bulunmuştur. Abdurrahman’ın teorisine tasavvufî bir neşve katan nevâfil hadisi, Allah’a teslimiyet ve samimi bir taat ile bağlanmış olan kulun her an yanında Allah’ın inayet ve himayesini hissedeceğini ifade eden kudsî bir hadistir ve hadis daha çok tasavvuf çevrelerinde kabul görmektedir.
Taha Abdurrahman, İslâmî kümülatif bilgi dağarcığını referans almakta ve İslâm düşüncesinin tarihsel hafıza üzerinden üretimine çalışmaktadır. Ne var ki o, bu metodunda söz konusu birikime sadece kolektif ve beşerî uzlaşıya dayalı bir alan olarak bakmamaktadır. Aksine Taha Abdurrahman, insanın kendi derununda hatırasını taşıdığı metafizik hafızaya dayanmaktadır. Dolayısıyla da İslâm toplumunun bilgi üretimi ve iletişim süreçleri salt argümantasyona dayandırılamayacak şekilde vicdanî boyuta kuvvetli atıflar içeren şehâdet kavramıyla da ilgilidir. Taha Abdurrahmanʼın çalışmalarına yön veren en önemli hususlardan biri de dilsel bir paradigmaya dayanan Söz-Eylem Teorisidir. Abdurrahman bu teorisi ile pek çok yönden Batılı kaynakları referans almış olsa da Batıdakinden oldukça farklı bir pragmatik yaklaşım inşa etmektedir. Eserlerinde bütüncül ve çok yönlü bir İslâmî metodoloji inşa eden Taha Abdurrahman, iʼtimâniyye (ilahî sözleşme ve emanet paradigması) ve tedâvuliyye (pragmatik-söz-eylem kuramı) ekseninde bir düşünce dünyası oluşturmaktadır.
Taha Abdurrahman, tıpkı şehâdet kavramında olduğu gibi söz eylem teorisinin zeminini oluşturan bu epistemolojik alanı da iletişim modelinde bir enstrüman olarak kullanmaktadır. Bu epistemolojik alan, geleneksel şiir ve kelâmu’l-Arab şevâhidini içermenin yanı sıra, nahiv, belagat, sünnet-i nebeviyye alanlarını referans bilgi olarak görmekte, felsefe ve mantık gibi alanları ise transfer bilgi şeklinde içermektedir.

References

  • Abdurrahman, Taha. Dînü’l-hayâ: mineʼl-fıkhiʼl-iʼtimârî ileʼl-fıkhiʼl-iʼtimânî. Beyrut: el-Müessesetüʼl-Arabiyye, 2017.
  • Abdurrahman, Taha. Rûhuʼd-dîn min daykiʼl-almâniyye ilâ seʻatiʼl-iʼtimâniyye. Dârülbeyzâ-Kazablanka: el-Merkezüʼs-Sekâfî el-Arabî, 2012a.
  • Abdurrahman, Taha. Suâlüʼl-amel: bahsunaniʼl-usûliʼl-ameliyye fiʼl-Fikri veʼl-ilm. Dârülbeyzâ-Kazablanka: el-Merkezüʼs-Sekâfî el-Arabî, 2012b.
  • Abdurrahman, Taha. Tecdîdü’l-menhec fî takvîmiʼt-turâs. Beyrut: el-Merkezü’s-Sekâfî el-Arabî, 1994.
  • Âmidî, Seyfüddîn. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1402.
  • Habermas, Jürgen. İletişimsel Eylem Kuramı. çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Alfa Yayınları, 2019.
  • Mellouk, Abdulkadir. “Fiʼl-bahs an müşterek ahlâkî kevnî: Putnam, Habermas ve Taha Abdurrahman”. Tabayyun 6/24 (Spring 2018), 97-120.
  • Mouffe, Chantal. Demokratik Paradoks. çev. A. Cevdet Aşkın. Ankara: Epos Yayınları, 2015.
  • Récanati, François. “Mantıkçı Pozitivizmden Gündelik Dilci Felsefeye: Pragmatiğin Doğuşu”. Söz Edimleri Seçilmiş Yazılar. haz. Atakan Altınörs. İstanbul: Bilge Yayınları, 2019.
  • Yıldırım, Yılmaz. “Jürgen Habermas’ın İletişimsel Eylem Kuramı”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/2 (2006), 249-268.
  • Yükselbaba, Ülker. Habermasʼta Kamusal Alan Ayrımı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
There are 11 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Philosophy
Journal Section Research Article
Authors

Güldane Gündüzöz 0000-0003-3007-6746

Soner Gündüzöz 0000-0002-8369-3388

Publication Date June 30, 2021
Acceptance Date June 11, 2021
Published in Issue Year 2021Volume: 21 Issue: 1

Cite

ISNAD Gündüzöz, Güldane - Gündüzöz, Soner. “İslâmî Bir Müzakere Etiğinin İmkânı Üzerine: Taha Abdurrahman’ın Şehâdete Dayalı İletişim Teorisi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21/1 (June 2021), 105-129. https://doi.org/10.33420/marife.905244.