Öz
This research is about religious fact aspect of secularization in the novels written by Halid Ziya Uşaklıgil in 1889-1924. This period came after Period of Tanzimat in which Ottoman Empire began social and cultural changing. Novels are important aspect of the reflections about culture and religion of society. The research contains secularization impressions upon religious fact and connections between religion and family and connections between dresses still of women in the novels written by Halid Ziya Uşaklıgil. Westernization especially affected top families of the society. The family began to secularize in this period. That’s why religion couldn’t be enough functions in the family and society. Thus, social and cultural and religion conflict began in the society. Dysfunction religion was one of the reasons in the collapse of Ottoman Empire.
Anahtar Kelimeler
Westernaziation Halid Ziya Usakligil Religious Novel Sociology Ottoman
Kaynakça
- Adıvar, Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitapevi, İstanbul 1970.
- Adıvar, Adnan, Tarih Boyunca İlim ve Din, 5.bsk., Remzi Kitapevi, İstanbul 1994.
- Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, 2.bsk., Ekin Yay., Ankara 1997.
- Kabaklı, Ahmet, Türk Edebiyatı, 2.bsk., C.II, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1968.
- Kabaralı, Alpay, Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1994.
- Solmaz, Bünyamin, “Sosyoloji ve Din Sosyolojisi Tarihinde Din Odaklı Yaklaşım ve Yöntem Tartışmaları", Edt.: Bünyamin Solmaz-İhsan Çapçıoğlu, Din Sosyolojisi Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar, Çizgi Kitapevi, Konya 2006.
- Kavcar, Cahit, Batılılaşma Açısından Servet-i Fünun Romanı, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1995.
- Meriç, Cemil, Sosyoloji Notları ve Konferanslar, 2.bsk., İletişim Yay., İstanbul 1993.
- Eren, Cevat, “Tanzimat" , Türk Ansiklopedisi, C.XXX, M.E.B., Ankara 1981.
- Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, 11.bsk., İnkılap Kitapevi, İstanbul 1994.
- Kehrer, Günter, Din Sosyolojisi, Çev.: Semahat Yüksel, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1992.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Nemide, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1943.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Aşk-ı Memnu, sad. H. Fethi Gözler, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul 1988.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Bir Ölünün Defteri, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1944.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Kırık Hayatlar, sad.: Nevzat Kızılcan, Aka ve İnkılap Basımevi, İstanbul 1981.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Mai ve Siyah, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1938.
- İnalcık, Halil, Şair ve Patron Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir inceleme, 2.bsk.,Doğu Batı Yay., Ankara 2005.
- Baki, Hayati, Tanzimat Edebiyatında Roman ve İnsan, Promete Yay., Ankara 1993.
- Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, T.D.V. Yayınları, Ankara 2001.
- Erten, Hayri, Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı), Kültür Bakanlığı Yay. 2001.
- Celkan, Hikmet Y., “Ziya Gökalp’in Milli Sosyoloji Anlayışı", 75. yılında Türkiye’de Sosyoloji, Bağlam yay., Ankara 1991.
- Doğan, İsmail, Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, 3.bsk., Sistem Yayıncılık, İstanbul 2000.
- Er, İzzet, Din Sosyolojisi, Akçağ Yay., Ankara 1998.
- Wach, Joachim, Din Sosyolojisi, Çev.: Günay, Ünver, Erciyes Ünv. Yay., Kayseri 1990.
- Fichter, Joseph, Sosyoloji Nedir?, Çev.: Nilgün Çelebi, Toplum, Konya tarihsiz.
- Duverger, Maurice, Sosyal Bilimlere Giriş, Çev.:Ünsal Oskay, 5.bsk., Bilgi Yayınevi, Ankara 1999.
- Akgül, Mehmet, Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi Kitapevi, Konya 1999.
- Korlaelçi, Murtaza, Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İnsan Yay., İstanbul 1986.
- Bakırcıoğlu, N. Ziya, Başlangıcından Günümüze Türk Romanı, 7.bsk., Ötüken, İstanbul 2002.
- Nirun, Nihat, Sistematik Sosyolojisi Açısından Ziya Gökalp, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1981.
- Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Yedigün Neşriyat, Basım yeri yok, tarihsiz.
- Hançerlioglu, Orhan, ToplumBilim Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul 1986.
- Ozankaya, Özer, Toplumbilim, 6.bsk., Tekin Yayınevi, İstanbul 1986.
- Zuckerman, Phil, Din Sosyolojisine Giriş, Çev.: İhsan Çapçıoğlu-Halil Aydınalp, Birleşik Kitapevi, Ankara 2006.
- Karaalioğlu, Seyit K., Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü, 2. bsk., İst.. İnkılap ve Aka, 1982.
- Dönmezer, Sulhi, Sosyoloji, 10.bsk., Beta Yayım, İstanbul 1990.
- Timur, Taner, Osmanlı Kimliği, Hil Yay., İstanbul tarihsiz.
- Timur, Taner, Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, Afa yay., İstanbul 1991.
- Arseven, Tülin, “Halit Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Eğitim ve Mürebbiyelik", Milli Eğitim Dergisi, Sayı 162, Ankara, Bahar, 2004.
- Günay, Ünver, Din Sosyolojisi, 6. bsk., İnsan Yay., İstanbul 2003.
- Sezen, Yümni, İslam’ın Sosyolojik Yorumu, Birleşik Yayıncılık, İstanbul 2000.
- Aslantürk, Zeki - Amman, M. Tayfun, Sosyoloji, İFAV, İstanbul 1999.
- Kerman, Zeynep, Halid Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Batılı Yaşayış Tarzı ile İlgili Unsurlar, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1995.
Öz
Halid Ziya Uşaklıgil romanlarını 1889-1924 yılları arasında yazmıştır. Yazar, Tanzimat ile başlayan Batılılaşma hareketinin ardından Batılı tarzda yazılan romanların kurucusudur. Sosyo-kültürel açıdan da Batılılaşma eğilimine giren Osmanlı toplumunda dünyevileşmenin dini hayat üzerindeki yansımaları ve bu husustaki yansımaların gözlemlenmesi bakımından yazarın romanlarında ele aldığı sosyal hayat önemli hale gelmektedir. Bu makalede ilgili dönemde romanlarda dile getirildiği kadarıyla dünyevileşmenin dini hayat, din-aile ilişkisi ve kadın kıyafetleri üzerindeki tesirini ele almıştır. Batılılaşma sürecinin etkisini daha çok toplumun üst tabakasında yer alan kesimler ve aydınlar üzerinde gösterdiği ve bu kesimin dünyevileşmeye başladığı tespit edilmiştir. Dinin ve dini değerlerin söz konusu toplum katmanında yeterince fonksiyonel olmadığı ve zayıflama eğilimi gösterdiği, dolayısıyla bu durumun Osmanlı’nın yıkılma sebepleri arasında bulunduğu anlaşılmıştır. Yine değişme sürecine giren toplumun bu kesiminde aynı zamanda bir çatışma ve anomi davranışlarının başladığı; ancak bu durumun Batılılaşma eğiliminde olan aydınlar tarafından net olarak dile getirilmediği tespit edilmiştir. Dolayısıyla Osmanlı toplumun iyi anlaşılması bakımından farklı kaynaklardan yararlanarak daha çok araştırma yapmanın faydalı olacağı kanaati hasıl olmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adıvar, Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitapevi, İstanbul 1970.
- Adıvar, Adnan, Tarih Boyunca İlim ve Din, 5.bsk., Remzi Kitapevi, İstanbul 1994.
- Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, 2.bsk., Ekin Yay., Ankara 1997.
- Kabaklı, Ahmet, Türk Edebiyatı, 2.bsk., C.II, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1968.
- Kabaralı, Alpay, Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1994.
- Solmaz, Bünyamin, “Sosyoloji ve Din Sosyolojisi Tarihinde Din Odaklı Yaklaşım ve Yöntem Tartışmaları", Edt.: Bünyamin Solmaz-İhsan Çapçıoğlu, Din Sosyolojisi Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar, Çizgi Kitapevi, Konya 2006.
- Kavcar, Cahit, Batılılaşma Açısından Servet-i Fünun Romanı, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1995.
- Meriç, Cemil, Sosyoloji Notları ve Konferanslar, 2.bsk., İletişim Yay., İstanbul 1993.
- Eren, Cevat, “Tanzimat" , Türk Ansiklopedisi, C.XXX, M.E.B., Ankara 1981.
- Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, 11.bsk., İnkılap Kitapevi, İstanbul 1994.
- Kehrer, Günter, Din Sosyolojisi, Çev.: Semahat Yüksel, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1992.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Nemide, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1943.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Aşk-ı Memnu, sad. H. Fethi Gözler, İnkılap ve Aka Basımevi, İstanbul 1988.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Bir Ölünün Defteri, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1944.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Kırık Hayatlar, sad.: Nevzat Kızılcan, Aka ve İnkılap Basımevi, İstanbul 1981.
- Uşaklıgil, Halid Ziya, Mai ve Siyah, Hilmi Kitapevi, İstanbul 1938.
- İnalcık, Halil, Şair ve Patron Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir inceleme, 2.bsk.,Doğu Batı Yay., Ankara 2005.
- Baki, Hayati, Tanzimat Edebiyatında Roman ve İnsan, Promete Yay., Ankara 1993.
- Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, T.D.V. Yayınları, Ankara 2001.
- Erten, Hayri, Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı), Kültür Bakanlığı Yay. 2001.
- Celkan, Hikmet Y., “Ziya Gökalp’in Milli Sosyoloji Anlayışı", 75. yılında Türkiye’de Sosyoloji, Bağlam yay., Ankara 1991.
- Doğan, İsmail, Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, 3.bsk., Sistem Yayıncılık, İstanbul 2000.
- Er, İzzet, Din Sosyolojisi, Akçağ Yay., Ankara 1998.
- Wach, Joachim, Din Sosyolojisi, Çev.: Günay, Ünver, Erciyes Ünv. Yay., Kayseri 1990.
- Fichter, Joseph, Sosyoloji Nedir?, Çev.: Nilgün Çelebi, Toplum, Konya tarihsiz.
- Duverger, Maurice, Sosyal Bilimlere Giriş, Çev.:Ünsal Oskay, 5.bsk., Bilgi Yayınevi, Ankara 1999.
- Akgül, Mehmet, Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi Kitapevi, Konya 1999.
- Korlaelçi, Murtaza, Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İnsan Yay., İstanbul 1986.
- Bakırcıoğlu, N. Ziya, Başlangıcından Günümüze Türk Romanı, 7.bsk., Ötüken, İstanbul 2002.
- Nirun, Nihat, Sistematik Sosyolojisi Açısından Ziya Gökalp, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1981.
- Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Yedigün Neşriyat, Basım yeri yok, tarihsiz.
- Hançerlioglu, Orhan, ToplumBilim Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul 1986.
- Ozankaya, Özer, Toplumbilim, 6.bsk., Tekin Yayınevi, İstanbul 1986.
- Zuckerman, Phil, Din Sosyolojisine Giriş, Çev.: İhsan Çapçıoğlu-Halil Aydınalp, Birleşik Kitapevi, Ankara 2006.
- Karaalioğlu, Seyit K., Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü, 2. bsk., İst.. İnkılap ve Aka, 1982.
- Dönmezer, Sulhi, Sosyoloji, 10.bsk., Beta Yayım, İstanbul 1990.
- Timur, Taner, Osmanlı Kimliği, Hil Yay., İstanbul tarihsiz.
- Timur, Taner, Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, Afa yay., İstanbul 1991.
- Arseven, Tülin, “Halit Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Eğitim ve Mürebbiyelik", Milli Eğitim Dergisi, Sayı 162, Ankara, Bahar, 2004.
- Günay, Ünver, Din Sosyolojisi, 6. bsk., İnsan Yay., İstanbul 2003.
- Sezen, Yümni, İslam’ın Sosyolojik Yorumu, Birleşik Yayıncılık, İstanbul 2000.
- Aslantürk, Zeki - Amman, M. Tayfun, Sosyoloji, İFAV, İstanbul 1999.
- Kerman, Zeynep, Halid Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Batılı Yaşayış Tarzı ile İlgili Unsurlar, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1995.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2017 |
| Kabul Tarihi | 10 Mart 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017Cilt: 17 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.