Abstract
Napolyon'un Mısır'ı işgal etmesiyle birlikte başladığı kabul edilen Arap edebiyatındaki modernleşme hareketi ilk olarak Mısır ve Şam gibi ilim ve medeniyet merkezlerinde kendisini göstermiştir. Zamanla diğer Arap ülkelerinde de görülen söz konusu modernleşme hareketinin etkisi öncelikle nesirde görülmüş daha sonra bu etki şiire de yansımıştır. Modernleşme hareketinin etkilediği ülkeler arasında Sudan da yer almaktadır özellikle Mısır'daki gelişmelerden çokça etkilenen Sudan'da bu süreç modernleşmenin görüldüğü diğer ülkelere nazaran daha geç meydana gelmiştir.
Sudan'da edebiyat alanındaki gelişmenin gecikmesinin bir dizi sebebi vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir: Öncelikle Sudan bağımsızlığını 1956 yılında, İngiliz sömürgesi olmaktan kurtulduktan sonra kazanabilmiştir. Ayrıca ülkedeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlık basın-yayın ve matbaa imkânlarının kısıtlı olmasına yol açmış, halkın da okur-yazarlık oranının düşük olmasına neden olmuştur. Bu imkânsızlıklar ülkede edebiyat faaliyetlerinin olmadığı yahut edebiyatçı yetişmediği anlamına gelmemektedir ancak Sudan'ın diğer devletlerdeki gelişmeler yanında oldukça geride kalmasına ve Sudanlı edebiyatçıların sesini pek duyuramamasına sebep olmuştur. Bunların yanı sıra İslam, Hıristiyanlık ve yerel dinler ile Arapça, Sudan lehçesi ve çok sayıdaki yerel dilin bir arada bulunması gibi iç etmenler de Sudan'da edebiyatın gelişmesini olumsuz yönde etkilemiştir.
Sudan'da kısa öykünün gelişim aşamalarını kronolojik olarak üçe ayırmak mümkündür. Bu dönemler 1930–1945 yılları arası başlangıç dönemi, 1945–1956 yılları arası olgunlaşma ve geçiş dönemi, 1956'dan günümüze kadar modern dönem şeklinde isimlendirilmektedir.
Sudan toplumundaki değişimler, edebî eserlerde ele alınan konuların da değişmesini beraberinde getirmiştir. Kronolojik ayrıma paralel olarak Sudan'da kısa öykünün yaşadığı değişimi üç merhalede ele almak mümkündür. İlk olarak Sudan öykücülüğünde kurgusal romantizmin hâkim olduğu dönem yaşanmıştır. İkinci dönemde toplumun sorunlarına ve hayata dair söylemler içeren eserler verilmiştir. Üçüncü dönemde ise toplumsal hayat, mücadele hikâyeleri, fert ve toplumun karşılaştığı hayati sorunları çözmeye yönelik arayışları ele alan toplumcu gerçekçi eserler kaleme alınmıştır.
Görüldüğü üzere Sudan'ın bağımsızlığından başlayıp günümüze kadar devam eden modern dönemde Sudan, Mısır başta olmak üzere Arap ülkelerinde edebiyat alanında meydana gelen değişim ve gelişmelerin etkisi altında kalmıştır. Bu dönemde Sudan edebiyatı şiir ve nesir alanlarında önemli atılım yapmış ve dikkatleri üzerine toplamayı başarmıştır. Bu anlamda et-Tayyib Sâlih, Sudan edebiyatının gelişiminde ve adını duyurmasında önemli bir oynamış, ortaya koyduğu eserler de dünya çapında ilgi görmüş olan bir yazardır. Sanat sanat içindir görüşüne sahip olan ve sanatta yeteneğe inanan yazar, eserlerinde belli başlı bir üsluba bağlı kalmamış, kurgularını kimi zaman sembolik kimi zaman gerçekçi bir yöntem kullanarak okuyucuya aktarmıştır.
Genel anlamda bakılacak olursa Sudan'ın yoksullukla mücadele eden ve siyasi istikrarsızlıklarla boğuşan bir ülke olması, her alanda olduğu gibi edebiyat alanında da çağa ayak uydurmasını geciktirmiş ve Modern Arap Edebiyatında sesini duyurmakta zorlanmasına neden olmuştur. 60'lı yıllardan sonra atılım yapan Sudan modern edebiyatında et-Tayyib Sâlih, adeta Sudan'ın dünyaya açılan kapısı olmuştur. Gençlik yıllarından itibaren yurtdışında yaşamış olması bundaki en büyük etmenlerden biridir.
Yurtdışında uzunca bir süre yaşamış olmasına rağmen et-Tayyib Sâlih'in eserlerinde kuru bir batı mukallitliği görülmez. Eserlerinde çocukluğunu geçirdiği köyünden sık sık bahseden yazar, bu anlamda köklerinden kopmamıştır. Bununla birlikte köyüne ve çocukluğuna duyduğu özlem onu Sudan'daki yaşantıya dair olguları romantik bir bakış açısıyla ele almaya da sevk etmemiştir. Yazar yaşantısındaki olayları evrensel değerlerle okumayı ve bunu eserlerine yansıtmayı başarmıştır. Batı ile doğuyu iyi bir biçimde sentezleyen yazarın bu bağlamda yurtdışında bulunması edebiyatına olumlu katkılar yapmıştır.
İncelenen Hafnetu Temr adlı öyküsünde yazar, Sudan'daki bir köyde yaşanan olayları bir çocuğun bakış açısından okuyuculara anlatmıştır. Bununla birlikte bir çocuğun olaylar karşısında gösterdiği tepkileri, yaşadığı duygusal çalkantıları, takındığı tavrı etkileyici bir üslupla yansıtmış, böylece kendi duygu ve düşüncelerini onun üzerinden okuyucuya aktarmıştır.
Karmaşık olmayan bir olay örgüsüne sahip olan öyküsünde genellikle kısa cümlelerden oluşan sade ve akıcı bir dilin yanı sıra; anlatma, diyalog, betimleme, iç monolog gibi anlatım yöntemlerini başarıyla kullanan yazar, yer yer yaptığı hoş benzetmelerle zaten etkileyici olan anlatımına daha estetik bir boyut kazandırmıştır.
References
- Âbidîn, Abdulmecîd. Dırâsât Sûdâniyye "Mecmûatu Makâlât fî’l-Edebi ve’t-Târîh. Ummudermân: Merkezu’s-Sekâfeti’l-Mısrî, 1984.
- Ahmed Halil, Halil. Mevsûatu A’lâmi’l-Arab el-Mubdi’în fi’l-Karni’l-Işrîn. Beyrut: el-Muessesetu’l-Arabiyye li’d-Dırâsât ve’n-Neşr, 2001.
- Aktaş, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Birlik Yayınları, 1984.
- Ayyıldız, Esat. “et-Tayyib Sâlih’in ‘Mevsimu’l-Hicre ile’ş-Şemâl’ Adlı Romanının Tahlili”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 58/1 (2018), 662-689.
- Bedevî, Ahmed Muhammed. et-Tayyib Sâlih Sîratu Kâtibin ve Nassin. Kâhire: ed-Dâru’s-Sekâfiyye li’n-Neşr, 2000.
- Buşrâ, Muhammed el-Mehdî. er-Rivâye fî 60 ’Âmen. Matbaatu Câmiati’l-Hartûm, 2. Basım, 2015.
- Ceyyûsî, Selmâ el-Hadrâ. el-İtticâhât ve’l-Harekâtu’l-Hadîse fi’ş-Ş’iri’l-‘Arabî. Beyrut: Mer-kezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1. Basım, 2001.
- Çalıkkılıç, Cengiz. “Teknik ve Tematik Açıdan Tevfîk el-Hakîm’in Öykücülüğü”. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2015.
- Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş/2: Hikâye, Roman, Tiyatro. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2009.
- Demir, Yavuz. İlk Dönem Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
- Elad-Bouskila, Ami. “Edebiyat”. The Journal of Middle Eastern Literatures 10 (1999).
- Emi̇noğlu, Ali. Modern Arap Şiirinde Mahmud Derviş ve Şiir Anlayışı. Konya: Aybil Yayınları, 2016.
- Fâhurî, Hannâ. el-Camiu fî Târîhi’l-Edebi’l-Arabiyyi’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım, 1989.
- Gündüz, Sevim. Öykü ve Roman Yazma Sanatı. İstanbul: Toroslu Kitaplığı, 1. Basım, 2003.
- Huvvârî, Muhammed. A‘lâmu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Muâsır Tercemetun Hakîkiyyetun li 50 Şahsıyye Edebiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 2017.
- Koç, Celal Turgut. “Tayyib Sâlih ve Romancılığı”. Konya: SÜSBE, Doktora, 2004.
- Koç, Celal Turgut. “Tayyib Sâlih’in Romanlarındaki Kadın Karakterler”. Şarkiyat Mecmuası 30 (28 Haziran 2017), 71-89.
- Özdemir, Emin. Yazınsal Türler. İstanbul: Bilgi Yayınevi, 6. Basım, 2007.
- Ruhi Faysal, Seher. Mu’cemu’r-Rivâiyyîni’l-’Arab. Trablus, 1995.
- Sâlih, et-Tayyib. el-A’mâlu’l-Kâmile. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1996.
- Selâm, Muhammed Zağlûl. Dırâsât fi’l-Kıssati’l-Arabiyyeti’l-Hadîs. İskenderiye: Munşeetu’l-Meârif, ts.
- Selâm, Muhammed Zağlûl. el-Kıssatu fi’l-Edebi’s-Sûdâniyyi’l-Hadîs. Kahire: Ma’hedu’l-Buhûs ve’d-Dırâsâti’l-Arabiyye, 1. Basım, 1970.
- Selîm, Mahmûd Rızk. el-Edebu’l-‘Arabî ve Târîhuhu. Mısır: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1957.
- Tasa, Muhammet. “Suriye Öykücülerinden Mâcid Reşîd el-‘Uveyyid’in ‘Sıcak Bir Yaz’ı”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) VI/2 (2006), 133-150.
- Tekin, Mehmet. Roman Sanatı Romanın Unsurları I. İstanbul: Ötüken Yayınları, 8. Basım, 2010.
- Yener, Fetullah. “Arap Romanının Dehası: Tayyib Sâlih Hayatı, Eserleri ve Modern Arap Edebiyatındaki Yeri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/60 (10 Aralık 2017), 373-389.
- Yesûî, Robert Kambil. A‘lâmu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Muâsıra. Beyrut: eş-Şeriketu’l-Muttehide li’t-Tevzî’, 1. Basım, 1996.
Abstract
The modernization movement in Arabic literature, which is considered to have started with Napoleon's invasion of Egypt, first showed itself in centers of science and civilization such as Egypt and Damascus. The effect of this modernization movement, which was seen in other Arab countries over time, was first seen in prose and then this effect was also reflected in poetry. Sudan is one of the countries affected by the modernization movement. Especially in Sudan, which was greatly affected by the developments in Egypt, this process took place later than other countries where modernization was observed.
There are a number of reasons for the delay in the development of literature in Sudan. These can be listed as follows: First of all, Sudan gained its independence in 1956, after it was freed from being a British colony. In addition, the political and economic instability in the country caused limited press, broadcasting and printing facilities and caused the literacy rate of the public to be low. These impossibilities do not mean that there are no literary activities in the country or that there is no literary education, but they have caused Sudan to lag behind the developments in other states and the Sudanese literary figures to not be heard much. In addition to these, internal factors such as the coexistence of Islam, Christianity and local religions, Arabic, Sudanese dialect and many local languages also negatively affected the development of literature in Sudan.
In Sudan, it is possible to divide the development stages of the short story into three chronologically. These periods are named as the initial period between 1930 and 1945, the maturation and transition period between 1945 and 1956, and the modern period from 1956 to the present.
Changes in Sudanese society brought about a change in the subjects dealt with in literary works. Parallel to the chronological distinction, it is possible to consider the change experienced by the short story in Sudan in three stages. First of all, there was a period when fictional romance prevailed in Sudanese storytelling. In the second period, works containing discourses on the problems of society and life were given. In the third period, socialist realistic works were written that deal with social life, stories of struggle, and the search for solving the vital problems faced by the individual and society.
As can be seen, in the modern period starting from the independence of Sudan and continuing until today, Sudan has been under the influence of the changes and developments in the field of literature in Arab countries, especially Egypt. During this period, Sudanese literature made significant breakthroughs in poetry and prose and managed to attract attention. In this sense, al-Tayeb Salih has played an important role in the development of Sudanese literature and in making its name known, and his works have received worldwide attention. The author, who has the view that art is for art and believes in talent in art, did not adhere to a certain style in his works, and conveyed his fictions to the reader using a symbolic or realistic method.
In general terms, the fact that Sudan is a country struggling with poverty and struggling with political instability has delayed its adaptation to the era in the field of literature as in every field, and caused it to be difficult to make its voice heard in Modern Arabic Literature. In the modern literature of Sudan, which made a breakthrough after the 60's, al-Tayeb Salih became Sudan's gateway to the world. The fact that he has lived abroad since his youth is one of the biggest factors in this.
Although he lived abroad for a long time, a pure western imitation is not seen in the works of al-Tayeb Salih. The writer, who often mentions his village where he spent his childhood in his works, has not lost his roots in this sense. However, his longing for his village and his childhood did not prompt him to consider life in Sudan from a romantic point of view. The author has succeeded in reading the events of his life with universal values and reflecting this in his works. The fact that the author, who synthesizes the West and the East in a good way, is abroad in this context has made positive contributions to the literature.
In his story, Hafnetu Temr, which was examined, the author told readers about the events in a village in Sudan from a child's point of view. However, he reflected a child's reactions to events, emotional turbulence and attitude in an impressive manner, thus conveying his own feelings and thoughts to the reader through him.
In addition to a simple and fluent language that is usually made up of short sentences in his story, which has an uncomplicated plot; the author, who successfully uses narrative methods such as narration, dialogue, description, and inner monologue, has added a more aesthetic dimension to his already impressive expression with nice analogies.
Keywords
Arabic Language al-Tayeb Sâlih Modern Arabic Literature Short Story Modern Sudanese Literature
References
- Âbidîn, Abdulmecîd. Dırâsât Sûdâniyye "Mecmûatu Makâlât fî’l-Edebi ve’t-Târîh. Ummudermân: Merkezu’s-Sekâfeti’l-Mısrî, 1984.
- Ahmed Halil, Halil. Mevsûatu A’lâmi’l-Arab el-Mubdi’în fi’l-Karni’l-Işrîn. Beyrut: el-Muessesetu’l-Arabiyye li’d-Dırâsât ve’n-Neşr, 2001.
- Aktaş, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Birlik Yayınları, 1984.
- Ayyıldız, Esat. “et-Tayyib Sâlih’in ‘Mevsimu’l-Hicre ile’ş-Şemâl’ Adlı Romanının Tahlili”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 58/1 (2018), 662-689.
- Bedevî, Ahmed Muhammed. et-Tayyib Sâlih Sîratu Kâtibin ve Nassin. Kâhire: ed-Dâru’s-Sekâfiyye li’n-Neşr, 2000.
- Buşrâ, Muhammed el-Mehdî. er-Rivâye fî 60 ’Âmen. Matbaatu Câmiati’l-Hartûm, 2. Basım, 2015.
- Ceyyûsî, Selmâ el-Hadrâ. el-İtticâhât ve’l-Harekâtu’l-Hadîse fi’ş-Ş’iri’l-‘Arabî. Beyrut: Mer-kezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1. Basım, 2001.
- Çalıkkılıç, Cengiz. “Teknik ve Tematik Açıdan Tevfîk el-Hakîm’in Öykücülüğü”. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2015.
- Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş/2: Hikâye, Roman, Tiyatro. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 2009.
- Demir, Yavuz. İlk Dönem Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
- Elad-Bouskila, Ami. “Edebiyat”. The Journal of Middle Eastern Literatures 10 (1999).
- Emi̇noğlu, Ali. Modern Arap Şiirinde Mahmud Derviş ve Şiir Anlayışı. Konya: Aybil Yayınları, 2016.
- Fâhurî, Hannâ. el-Camiu fî Târîhi’l-Edebi’l-Arabiyyi’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım, 1989.
- Gündüz, Sevim. Öykü ve Roman Yazma Sanatı. İstanbul: Toroslu Kitaplığı, 1. Basım, 2003.
- Huvvârî, Muhammed. A‘lâmu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Muâsır Tercemetun Hakîkiyyetun li 50 Şahsıyye Edebiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 2017.
- Koç, Celal Turgut. “Tayyib Sâlih ve Romancılığı”. Konya: SÜSBE, Doktora, 2004.
- Koç, Celal Turgut. “Tayyib Sâlih’in Romanlarındaki Kadın Karakterler”. Şarkiyat Mecmuası 30 (28 Haziran 2017), 71-89.
- Özdemir, Emin. Yazınsal Türler. İstanbul: Bilgi Yayınevi, 6. Basım, 2007.
- Ruhi Faysal, Seher. Mu’cemu’r-Rivâiyyîni’l-’Arab. Trablus, 1995.
- Sâlih, et-Tayyib. el-A’mâlu’l-Kâmile. Beyrut: Dâru’l-Avde, 1996.
- Selâm, Muhammed Zağlûl. Dırâsât fi’l-Kıssati’l-Arabiyyeti’l-Hadîs. İskenderiye: Munşeetu’l-Meârif, ts.
- Selâm, Muhammed Zağlûl. el-Kıssatu fi’l-Edebi’s-Sûdâniyyi’l-Hadîs. Kahire: Ma’hedu’l-Buhûs ve’d-Dırâsâti’l-Arabiyye, 1. Basım, 1970.
- Selîm, Mahmûd Rızk. el-Edebu’l-‘Arabî ve Târîhuhu. Mısır: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1957.
- Tasa, Muhammet. “Suriye Öykücülerinden Mâcid Reşîd el-‘Uveyyid’in ‘Sıcak Bir Yaz’ı”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) VI/2 (2006), 133-150.
- Tekin, Mehmet. Roman Sanatı Romanın Unsurları I. İstanbul: Ötüken Yayınları, 8. Basım, 2010.
- Yener, Fetullah. “Arap Romanının Dehası: Tayyib Sâlih Hayatı, Eserleri ve Modern Arap Edebiyatındaki Yeri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 5/60 (10 Aralık 2017), 373-389.
- Yesûî, Robert Kambil. A‘lâmu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Muâsıra. Beyrut: eş-Şeriketu’l-Muttehide li’t-Tevzî’, 1. Basım, 1996.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Creative Arts and Writing |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | December 30, 2020 |
| Acceptance Date | October 22, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020Volume: 20 Issue: 2 |
Cited By
Zehrân el-Kāsımî’nin Teğrîbetu’l-Kāfir İsimli Romanının Teknik ve Tematik İncelemesi
Marife Dini Araştırmalar Dergisi
https://doi.org/10.33420/marife.1359444
Celâl Berces’in 'Defâtiru’l-Verrâk' İsimli Romanının Teknik ve Tematik İncelemesi
Marife Dini Araştırmalar Dergisi
https://doi.org/10.33420/marife.1090634
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.