Research Article
BibTex RIS Cite

Bir Urcûze Örneği Olarak Ebü’l-Abbâs el-Hilâlî’nin Nasihatnamesi

Year 2024, Volume: 24 Issue: 2, 466 - 493, 30.12.2024
https://doi.org/10.33420/marife.1461969

Abstract

Arap şiirinin en eski şiir formlarından biri olan recez, Câhiliye Dönemi’nde daha çok halk ezgileri ve çocuk şarkılarında kullanılan, çalgıyla söylenen, ritimli, basit kısa şiirlerden meydana gelmiştir. Başlangıçta sanatsal değeri kasideye göre daha alt düzeyde olan recez, Emevîler Dönemi ile edebî değer açısından yüksek bir seviyeye ulaşmış; kasideye benzer muhteva planı ve beyit sayısının uzunluğuyla tebarüz etmiştir. Abbâsîler Dönemi’nde görülen şiirin muhteva ve üslup açısından yaşadığı değişimin etkileri urcûzelerde de görülmüştür. Bu dönemde söylenen recez örneklerinde ilmi meseleler, didaktik manzumeler şeklinde ele alınmaya başlamış; talimi şiir denen bu gelenek modern döneme kadar sürmüştür. Şiirin ezberlenmeye ve hatırda tutmaya müsait yapısından istifade etmek isteyen özellikle ilim sahibi şairler, recez türü şiirlerin kafiye bulma kolaylığı sağlaması ve bu sayede uzun izahlar yapmaya imkân tanıması nedeniyle bu şiir türüne sıkça başvurmuştur. Bu şairlerden biri de urcûzesi çalışmanın konusunu oluşturan Ahmed b. Abdülazîz el-Hilâlî’dir. Mağrib bölgesinin tanınmış âlimlerinden biri olan Hilâlî ilmi kişiliği, yazmış olduğu eserleri ve yetiştirdiği talebeleri ile yaşamış olduğu 18. yüzyılda Mağrib bölgesinde önemli izler bırakmış bir âlimdir. Tefsir, hadis, fıkıh, akaid, mantık ve tasavvuf ilimlerinde zamanının zirve şahsiyetlerinden biri olarak, hayatını talebe yetiştirmeye adamış olan Hilâlî’nin, sonrasında bölgede ismini duyurmuş birçok talebesi olmuştur. Bunlar içinde tarihçi Muhammed b. Tayyib el-Kādiri, İbn Sûde gibi önemli âlimler vardır. İlim adamlığının yanı sıra aynı zamanda bir şair olan Hilâlî, urcûze formunu halkı irşat etmek üzere yazmış olduğu söz konusu şiirinde olduğu gibi ilmi meselelerin izahında da kullanmıştır. Onun en-Naṣîḥatü’l-Hilâliyye adıyla bilinen urcûzesi, sûfî meşrebinin etkilerinin görüldüğü, genel halk kitlesini muhatap alan bir nasihatname tarzında kaleme alınmış; şiirde muhatap aldığı kitleye uygun olarak son derece yalın ve samimi bir üslup tercih edilmiştir. Bu nedenle Hilâlî’nin urcûzesi bölgede çok tutulmuş, üzerine birçok şerh yazılmış ve etkileri günümüze kadar sürmüştür. Hilâlî söz konusu şiirine hamdele, salvele ve Hz. Peygamber’in ailesi ve ashabına dua ederek başladıktan sonra gafletten uyanmaya, ölümü ve ahiret gününün çetin hallerini akıldan çıkarmamaya çağrı yapmakta, ilim ve amelin önemini vurgulayarak takva, verâʿ, züht, kanaat gibi kavramlara değinmekte ve yine salat ve selam ile şiirini bitirmektedir. Şiir, her beytin altı tefʾileden meydana geldiği recezin tam bahriyle yazılmış olup beyitleri meydana getiren şatırlar kendi içinde kafiyelidir ki bu tür recezlere müzdevice denmektedir. 130 beyitlik şiirinin yaklaşık üçte birini tokluğun sebep olduğu afetler ve bundan kaçınma yollarına ayıran Hilâlî özellikle bu bölümün telifinde Gazzâlî’nin İḥyâʾü ‘ulûmi’d-dîn adlı eserinden fazlaca esinlenmiş, hatta kimi dizelerini olduğu gibi İhyâ’dan alarak şiir kalıbına aktarmıştır. Urcûzesinde birçok ayet-i kerimeye ve hadis-i şerife göndermelerde bulunan şair hadis ilmindeki vukûfiyetine rağmen bazı mevzû hadisleri eserine derç etmiştir. Telif amacına uygun olarak öncelikle mesajını en yalın bir şekilde iletmeyi benimsemiş olan Hilâlî bu nedenle şiirde sanatsal ve edebî yönü ikinci plana itmiştir. Bununla birlikte özellikle hissiyatını daha etkili bir şekilde aktarmak için kullandığı te‘accub, istifham, nidâ gibi inşâî cümlelerin ağırlıkta olduğu me‘ânî üsluplarıyla, teşbih, istiare, tıbâk, lüzûm-ı mâ lâ yelzem gibi beyân ve bedî‘ sanatlarıyla şiir, belagat açısından zengin bir anlatıma sahiptir. Buna rağmen şiirin özellikle Mağrib bölgesinde bugün dahi sahip olduğu şöhretinin, onun edebî yönünden ziyade kalplere tesir eden samimi üslubuna bağlı olarak yaygınlık kazandığını düşünmek daha doğru bir yaklaşımdır.

References

  • Ahḍar, Muhammed. el-Hayâtü’l-edebiyye fi’l-Maġrib ‘alâ ‘ahdi’d-Devleti’l-‘Aleviyye. Dârülbeyzâ: Dâru’r-Raşâdi’l-Ḥadîse, 1977.
  • ‘Atîḳ, Abdülazîz. ’İlmu’l-‘arûḍ ve’l-ḳâfiye. Beyrut: Dâru’n-Nahḍa el-‘Arabiyye, 1987.
  • Bağcı, Abdullah Esat. Ebu'l-Bahr el-Hattî ve Şiirleri Konya: Palet Yayınları, 2024.
  • Bilgehan, İzzettin. Yemen Arap Edebiyatı Emir San‘âni Divanı. Konya: Palet Yayınları, 2023.
  • Brockelmann, Carl. Târîhu’l-edebi’l-‘arabî. çev. Abdulhalîm en-Neccâr. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 5. Basım, 1977.
  • Buhârî, Ebî Abdillâh Muhammed b. İsmaîl el-. Ṣaḥîḥu’l-Buhârî. Dımaşḳ: Dâru İbn Kesîr, 2003.
  • Cürcânî, Ebû Bekr Abdulkâhir b. Abdurrahman el-. Esrâru’l-Belâġa. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. Kahire: Matba‘atu’l-Medenî, 1991.
  • Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 3. Basım, 2021.
  • Çokyürür, Mehmet Zahid. “İbn Haldûn’un Belâgat Kuramı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2019), 521-543.
  • Ḍayf, Şevḳi. et-Teṭavvur ve’t-Tecdîd fi’ş-şi‘ri’l-ümevî. Kahire: Lecnetu’t-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1952.
  • Durmuş, İsmail. “İhbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/527-528. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Ekinci, İsmail. “Arap Şiirinde Urcûze Geleneği ve Râciz Halîl Mutrân’ın Erâciz’İ”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/4 (2020), 1166-1182.
  • Elbânî, Muhammed Nâsırüddin el-. el-Eḥâdîsu’ḍ-ḍa‘îfe ve’l-mevḍû‘a. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘arif, 1992.
  • Emîl Bedî‘, Ya‘kûb. el-Mu‘cemu’l-mufaṣṣal fî ‘ilmi’l-‘arûḍ ve’l-ḳâfiye ve fünûnu’ş-şi‘r. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1991.
  • Emîl Bedî‘, Ya‘kûb. Mevsû‘atü ‘ulûmi’l-luġati’l-‘arabiyye. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2006.
  • Emîn, Mustafa - Cârim, Ali. el-Belâġatü’l-vâḍıḥa. İstanbul: Dâru’ş-Şifâ, 2020.
  • Eminoğlu, Ali. Moritanya Arap Edebiyatı İbn Râzike ve Şiirleri, Konya: Yediveren Kitap, 2023.
  • Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
  • Fidan, İbrahim. Arap Şiirinde Hz. Peygamber Kasîdetü’l-Bürde (Bânet Suâd) ve Muârazalarında Hz. Peygamber İmgesi. Ankara: İlahiyat, 2021.
  • Fidan, İbrahim. Osmanlı Dönemi Arap Şairlerinden İbnu’n-Naḳîb el-Huseynî ve Şiirleri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2016.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ‘ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2005.
  • Habenneke el-Meydânî, Abdurrahman Hasan. el-Belâġatü’l-‘arabiyye. 2 Cilt. Dımaşḳ: Dâru’l-Kalem, 1996.
  • Hanefî, Celâl. el-‘Arûḍ tehzîbuh ve i‘adetü tedvînih. Bağdat: Maṭba‘atü’l-‘Ânî, 1978.
  • Hâşimî, es-Seyyid Ahmed el. Cevâhiru’l-Belâġa. Kahire: Mektebetü’l-Îmân bi’l-Mansûra, 1999.
  • Hilâlî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdilazîz. ‘Arfu’n-ned fî hükmi hazfi harfi’l-med. thk. İbrahim Âyit Veğûrî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2009.
  • Hilâlî, Ebü’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdilazîz. en-Naṣîḥatü’l-hilâliyye. thk. Yasin Ezikkâġ el-Miknâsî. Tanca: Dâru’l-Ḥadîsi’l-Kettâniyye, 2017.
  • Ḥuḍaykî, Muhammed b. Ahmed. Tabakâtü’l-Hudaykî. thk. Ahmed Bûmezgû. 2 Cilt. Dârülbeyzâ: Matba‘atü’n-Necâhi’l-Cedîde, 2006.
  • Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. el-Muġnî ‘an ḥamli’l-esfâr fi’l-esfâr. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü Ṭaberiyye, 1995.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
  • İbn Raşîḳ, Ebû Ali el-Hasen el-Ḳayrevânî. el-‘Umde fî meḥâsini’ş-şi‘r ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5. Basım, 1981.
  • İbn Zeydân, Abdurrahmân. Mu‘cemü ṭabaḳâti’l-müellifîn ‘alâ ‘ahdi Devleti’l-‘Aleviyyîn. thk. Hasan el-Vezzânî. 2 Cilt. Rabat: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şuûnü’l-İslâmiyye, 2009.
  • İsfahânî, Ebu’l-Ferec. el-Eġânî. thk. İhsan Abbâs. 25 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 2008.
  • İyişenyürek, Orhan. Abdurrahman el-Mevsılî ve Şiirleri. Konya: Palet Yayınları, 2023.
  • Kâdirî, Muhammed b. Tayyib. Neşru’l-mesânî. thk. Muhammed Hiccî - Ahmed et-Tevfîk. 4 Cilt. Rabat: Mektebetü’t-Tâlib, 1986.
  • Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yedi Gece Kitapları, 2001.
  • Ḳazvînî, Celâleddin Muhammed b. Abdurrahman b. Ömer b. Ahmed b. Muhammed el-Haṭîb. el-Îḍâh fî ‘ulumi’l-Belâġa. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
  • Kettânî, Muhammed b. Ca‘fer b. İdris. Selvetü’l-enfâs ve müḥâdesetü’l-ekyâs. thk. Abdullah el-Kâmil el-Kettânî. 3 Cilt. Dârülbeyzâ: Dâru’s-Seḳafe, 2004.
  • Mansûr, Abdülvehhâb. Aʿlâmü’l-Maġribi’l-ʿarabî. 6 Cilt. Rabat: el-Maṭba‘atü’l-Milkiyye, 1998.
  • Mohammadı, Mohammad. Osmanlı Dönemi Arap Edebiyatında Bir Portre İbn Matuk ve Şiirleri, Konya: Palet Yayınları, 2024.
  • Okuyucu, Nail. “Hilâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek-1/558-560. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Sağdıç, Sedat. “Arap Dili ve Belâgatı Açısından Teşbîh- Temsîl ile İstiare-i Temsiliyye Sarkacında Temsil”. AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2018), 139-153.
  • Söylemez, Muhammed Ali - Küçüksarı, Mücahit. “Arap Şiirinde Şairin Kendisine Mers̠iye Söylemesi: Mālik b. er-Rayb’ın el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyye’si Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 63/2 (2022), 1063-1095.
  • Ṭaberânî, Ebi’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed-. el-Mu‘cemu’l-evsaṭ. thk. Târık b. ‘Avaḍillâh b. Muhammed Ebû Mu’âz - Abdülmuhsin b. İbrahim el-Huseynî Ebu’l-Faḍl. 10 Cilt. Dâru’l-Haremeyn, 1995.
  • Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Tuzcu, Kemal. “Arap Şiirinde Recezin Ortaya Çıkışı”. Nüsha 12/34 (2012), 31-44.
  • Yıldırım, Kadri. “Didaktik Şiirin Abbasiler Döneminde Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 171-207.
  • Yılmaz, İbrahim. “Recez Bahrinin Aruz Şekilleri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2004), 129-185.
  • Ziriklî, Hayreddîn. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.

Advice of Abu ’l-ʿAbbās al-Hilālī as an Example of Urjūza

Year 2024, Volume: 24 Issue: 2, 466 - 493, 30.12.2024
https://doi.org/10.33420/marife.1461969

Abstract

Rajaz, one of the oldest poetry forms of Arabic poetry, consists of rhythmic, simple, and short poems that were sung with instruments, mostly used in folk melodies and children's songs during the Jahiliyyah period. Rajaz, whose artistic value was initially lower than the ḳaṣīda, reached a high level in terms of literary value during the Umayyad Period, and was distinguished by its content plan and the length of the number of couplets similar to the ḳaṣīda. The effects of the change that poetry experienced in terms of content and style during the Abbasid Period were also seen in the urjūzas, scientific issues began to be discussed in the form of didactic poems in the examples of rajaz sung during this period, and this tradition called 'taʿlīmī poetry' continued until the modern period. Particularly scholarly poets, who wanted to benefit from the structure of poetry that can be memorized and remembered, have frequently resorted to this type of poetry because rajaz type poems provide ease in finding rhymes and thus allow for long explanations. One of these poets is Aḥmad b. ʿAbd al-ʿAzīz al-Hilālī, whose verses are the subject of the study. al-Hilālī, one of the well-known scholars of the Maghreb region, is a scholar who left significant traces in the region in the 18th century with his scholarly personality, the works he wrote and the students he educated. As one of the leading figures of his time in the sciences of Tafsīr, Ḥadīth, Fiḳh, ʿAḳâʾid, Logic and Sufism, al-Hilālī devoted his life to raising students and had many students who made a name for themselves in the region. Among these are historian Muḥammad b. Ṭayyib al-Ḳādirī and Ibn Sude. In addition to being a scholar, al-Hilālī, who was also a poet, used the urjūza form to explain scientific issues, as in the poem in question, which he wrote to guide the people. His urjūza, known as an-Naṣīḥat al-Hilāliyyah, was written in the style of an advice book addressed to the general public, in which the influences of the Sufi disposition are visible. An extremely simple and sincere style was preferred in accordance with the audience he addressed in the poem. For this reason, al-Hilālī's urjūza was very popular in the region, many commentaries were written on it and its effects have continued to this day. After starting his poem by praising and praying for the Prophet's family and companions, al-Hilālī calls on people to wake up from heedlessness, not to forget death and the difficult situations of the afterlife, emphasizes the importance of knowledge and deeds, touches upon concepts such as piety, vera, asceticism, contentment, and again salat and prayer. He ends his poem with a greeting. The poem is written in the full rhyme of the rajaz, where each couplet consists of six tafʿilas, and the lines that make up the couplets rhyme within themselves, and this type of rajaz is called muzdawija. al-Hilālī, who devotes approximately one third of his 130-couplet poem to disasters caused by satiety and ways to avoid them, was particularly inspired by al-Ġazzālī's work called Iḥyā’ ‘ulūm al-dīn in the composition of this section, and even transferred some of his lines from Iḥyā to the poetic form. The poet, who made references to many verses of the Quran and hadiths in his verses, included some fabricated hadiths in his work, despite his knowledge in the science of hadith. al-Hilālī, who adopted the principle of conveying his message in the simplest way in accordance with the purpose of writing, therefore pushed the artistic and literary aspects of poetry to the background. In addition, poetry has a rich expression in terms of eloquence, especially with its metaphorical styles in which constructional sentences such as taʿaccub, istifhām, nidā (exclamation), which it uses to convey its feelings more effectively, and expressive and badīʿ arts such as similes, metaphors, ṭibāḳ, luzūm mā lā yalzam. Despite this, it is a more accurate approach to think that the fame of poetry, especially in the Maghreb region, has gained popularity even today due to its sincere style that affects hearts rather than its literary aspect.

References

  • Ahḍar, Muhammed. el-Hayâtü’l-edebiyye fi’l-Maġrib ‘alâ ‘ahdi’d-Devleti’l-‘Aleviyye. Dârülbeyzâ: Dâru’r-Raşâdi’l-Ḥadîse, 1977.
  • ‘Atîḳ, Abdülazîz. ’İlmu’l-‘arûḍ ve’l-ḳâfiye. Beyrut: Dâru’n-Nahḍa el-‘Arabiyye, 1987.
  • Bağcı, Abdullah Esat. Ebu'l-Bahr el-Hattî ve Şiirleri Konya: Palet Yayınları, 2024.
  • Bilgehan, İzzettin. Yemen Arap Edebiyatı Emir San‘âni Divanı. Konya: Palet Yayınları, 2023.
  • Brockelmann, Carl. Târîhu’l-edebi’l-‘arabî. çev. Abdulhalîm en-Neccâr. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 5. Basım, 1977.
  • Buhârî, Ebî Abdillâh Muhammed b. İsmaîl el-. Ṣaḥîḥu’l-Buhârî. Dımaşḳ: Dâru İbn Kesîr, 2003.
  • Cürcânî, Ebû Bekr Abdulkâhir b. Abdurrahman el-. Esrâru’l-Belâġa. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. Kahire: Matba‘atu’l-Medenî, 1991.
  • Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 3. Basım, 2021.
  • Çokyürür, Mehmet Zahid. “İbn Haldûn’un Belâgat Kuramı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2019), 521-543.
  • Ḍayf, Şevḳi. et-Teṭavvur ve’t-Tecdîd fi’ş-şi‘ri’l-ümevî. Kahire: Lecnetu’t-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1952.
  • Durmuş, İsmail. “İhbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/527-528. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Ekinci, İsmail. “Arap Şiirinde Urcûze Geleneği ve Râciz Halîl Mutrân’ın Erâciz’İ”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/4 (2020), 1166-1182.
  • Elbânî, Muhammed Nâsırüddin el-. el-Eḥâdîsu’ḍ-ḍa‘îfe ve’l-mevḍû‘a. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘arif, 1992.
  • Emîl Bedî‘, Ya‘kûb. el-Mu‘cemu’l-mufaṣṣal fî ‘ilmi’l-‘arûḍ ve’l-ḳâfiye ve fünûnu’ş-şi‘r. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1991.
  • Emîl Bedî‘, Ya‘kûb. Mevsû‘atü ‘ulûmi’l-luġati’l-‘arabiyye. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2006.
  • Emîn, Mustafa - Cârim, Ali. el-Belâġatü’l-vâḍıḥa. İstanbul: Dâru’ş-Şifâ, 2020.
  • Eminoğlu, Ali. Moritanya Arap Edebiyatı İbn Râzike ve Şiirleri, Konya: Yediveren Kitap, 2023.
  • Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
  • Fidan, İbrahim. Arap Şiirinde Hz. Peygamber Kasîdetü’l-Bürde (Bânet Suâd) ve Muârazalarında Hz. Peygamber İmgesi. Ankara: İlahiyat, 2021.
  • Fidan, İbrahim. Osmanlı Dönemi Arap Şairlerinden İbnu’n-Naḳîb el-Huseynî ve Şiirleri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2016.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ‘ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2005.
  • Habenneke el-Meydânî, Abdurrahman Hasan. el-Belâġatü’l-‘arabiyye. 2 Cilt. Dımaşḳ: Dâru’l-Kalem, 1996.
  • Hanefî, Celâl. el-‘Arûḍ tehzîbuh ve i‘adetü tedvînih. Bağdat: Maṭba‘atü’l-‘Ânî, 1978.
  • Hâşimî, es-Seyyid Ahmed el. Cevâhiru’l-Belâġa. Kahire: Mektebetü’l-Îmân bi’l-Mansûra, 1999.
  • Hilâlî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdilazîz. ‘Arfu’n-ned fî hükmi hazfi harfi’l-med. thk. İbrahim Âyit Veğûrî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2009.
  • Hilâlî, Ebü’l-‘Abbâs Ahmed b. Abdilazîz. en-Naṣîḥatü’l-hilâliyye. thk. Yasin Ezikkâġ el-Miknâsî. Tanca: Dâru’l-Ḥadîsi’l-Kettâniyye, 2017.
  • Ḥuḍaykî, Muhammed b. Ahmed. Tabakâtü’l-Hudaykî. thk. Ahmed Bûmezgû. 2 Cilt. Dârülbeyzâ: Matba‘atü’n-Necâhi’l-Cedîde, 2006.
  • Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. el-Muġnî ‘an ḥamli’l-esfâr fi’l-esfâr. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü Ṭaberiyye, 1995.
  • İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
  • İbn Raşîḳ, Ebû Ali el-Hasen el-Ḳayrevânî. el-‘Umde fî meḥâsini’ş-şi‘r ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5. Basım, 1981.
  • İbn Zeydân, Abdurrahmân. Mu‘cemü ṭabaḳâti’l-müellifîn ‘alâ ‘ahdi Devleti’l-‘Aleviyyîn. thk. Hasan el-Vezzânî. 2 Cilt. Rabat: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-Şuûnü’l-İslâmiyye, 2009.
  • İsfahânî, Ebu’l-Ferec. el-Eġânî. thk. İhsan Abbâs. 25 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 2008.
  • İyişenyürek, Orhan. Abdurrahman el-Mevsılî ve Şiirleri. Konya: Palet Yayınları, 2023.
  • Kâdirî, Muhammed b. Tayyib. Neşru’l-mesânî. thk. Muhammed Hiccî - Ahmed et-Tevfîk. 4 Cilt. Rabat: Mektebetü’t-Tâlib, 1986.
  • Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yedi Gece Kitapları, 2001.
  • Ḳazvînî, Celâleddin Muhammed b. Abdurrahman b. Ömer b. Ahmed b. Muhammed el-Haṭîb. el-Îḍâh fî ‘ulumi’l-Belâġa. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
  • Kettânî, Muhammed b. Ca‘fer b. İdris. Selvetü’l-enfâs ve müḥâdesetü’l-ekyâs. thk. Abdullah el-Kâmil el-Kettânî. 3 Cilt. Dârülbeyzâ: Dâru’s-Seḳafe, 2004.
  • Mansûr, Abdülvehhâb. Aʿlâmü’l-Maġribi’l-ʿarabî. 6 Cilt. Rabat: el-Maṭba‘atü’l-Milkiyye, 1998.
  • Mohammadı, Mohammad. Osmanlı Dönemi Arap Edebiyatında Bir Portre İbn Matuk ve Şiirleri, Konya: Palet Yayınları, 2024.
  • Okuyucu, Nail. “Hilâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek-1/558-560. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Sağdıç, Sedat. “Arap Dili ve Belâgatı Açısından Teşbîh- Temsîl ile İstiare-i Temsiliyye Sarkacında Temsil”. AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2018), 139-153.
  • Söylemez, Muhammed Ali - Küçüksarı, Mücahit. “Arap Şiirinde Şairin Kendisine Mers̠iye Söylemesi: Mālik b. er-Rayb’ın el-Ḳaṣīdetu’l-Yāʾiyye’si Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 63/2 (2022), 1063-1095.
  • Ṭaberânî, Ebi’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed-. el-Mu‘cemu’l-evsaṭ. thk. Târık b. ‘Avaḍillâh b. Muhammed Ebû Mu’âz - Abdülmuhsin b. İbrahim el-Huseynî Ebu’l-Faḍl. 10 Cilt. Dâru’l-Haremeyn, 1995.
  • Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Tuzcu, Kemal. “Arap Şiirinde Recezin Ortaya Çıkışı”. Nüsha 12/34 (2012), 31-44.
  • Yıldırım, Kadri. “Didaktik Şiirin Abbasiler Döneminde Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009), 171-207.
  • Yılmaz, İbrahim. “Recez Bahrinin Aruz Şekilleri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2004), 129-185.
  • Ziriklî, Hayreddîn. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.
There are 48 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Arabic Language and Rhetoric
Journal Section Research Article
Authors

Fatih Yavaş 0000-0002-1298-4532

Publication Date December 30, 2024
Submission Date March 30, 2024
Acceptance Date July 10, 2024
Published in Issue Year 2024Volume: 24 Issue: 2

Cite

ISNAD Yavaş, Fatih. “Bir Urcûze Örneği Olarak Ebü’l-Abbâs El-Hilâlî’nin Nasihatnamesi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 24/2 (December 2024), 466-493. https://doi.org/10.33420/marife.1461969.