Marife Dini Araştırmalar Dergisi

Öz

Son dönemlerde dünyanın çeşitli yerlerinde mazlum insanlara karşı işlenen katliamlar, soykırımlar ve zulümler insanlığın vicdanını rahatsız etmektedir. Bu tür menfur hadiseler karşısında dünyanın dört bir yanından farklı tonlarda ve düzeylerde tepkiler yükselmektedir. Ancak bu tepkiler, çoğu zaman yalnızca söylem düzeyinde kalmakta, fiilî ve sonuç doğurucu bir etki ortaya koyamamaktadır. Özellikle Uygur Türkleri ve Gazze’deki Müslümanların maruz kaldığı insanlık dışı eylemler Müslümanların yüreğini sızlatmakta, ellerinden maddî destek ve boykot gibi sınırlı yardım seçenekleri dışında bir şey gelmemesi bu sızıyı artırmaktadır.
Bu acı tablo karşısında Müslüman devletlerin birlik olamayışları, ittifak ve dayanışmadan uzak bir görüntü sergilemeleri; ayrıca devlet başkanlarının mazlum halklara gadredenlere karşı görünür fizikî bir müdahalede bulunamayışları, Müslüman halkları derinden üzmekte ve gönüllerini yaralamaktadır. Bu durum aynı zamanda İslam dünyasında kolektif bir acziyet duygusuna da sebep olmaktadır.
Müslümanların herhangi bir fizikî müdahalede bulunamamalarının gerekçeleri arasında karşılarındaki güçlerin veya onları destekleyenlerin çok kuvvetli olduğu ve kaybedeceğini bile bile bir savaşa girmenin ne kadar mantıksız olduğu da yer almaktadır. Bu düşünce tarzı dikkatle incelendiğinde, Müslümanların galibiyet anlayışlarında önemli bir değişim yaşandığı görülmektedir.
Modern dönemde galibiyet olgusu genelde maddî ilerleme, teknolojik üstünlük ve askerî güçle ilişkilendirilmiş, bu maddî üstünlük ile karşı tarafa kurulan hakimiyet ve otorite galip sayılmak için yeterli görülmüş, işin manevî boyutları ihmal edilmiştir. Galibiyetin yalnızca dünyevî sonuçlara indirgenmesi yaygın bir anlayış hâline gelmiştir. Tarih boyunca galibiyet anlayışları çeşitli dönüşümler geçirmiş Müslümanlar da bu modern algıdan şu veya bu şekilde etkilenmiştir.
Bu modern algının eksikliklerini tamamlamak ve yanlışlıklarından da korunmak için Müslümanların en temel bilgi kaynağı olarak gördükleri Kur’ân’da meselenin nasıl ele alındığının incelenmesi önem arz etmektedir. Kur’ânî perspektif, galibiyetin hem dünyevî hem de uhrevî boyutlarını dikkate alan daha derinlikli ve bütüncül bir yaklaşım sunmaktadır. Bu sebeple biz de çalışmamızda Kur’ân’da galibiyet kavramının (ğ-l-b kökü ve türevlerinin) geçtiği ayetleri inceleyerek bu kavrama yüklenen anlamları ortaya koymaya çalıştık. Bununla Kur’ân’da galibiyet ve mağlubiyet konusunun nasıl ele alındığını irdeleyerek galiplerin özellikleri, galibiyetin şartları ve mağlubiyetin sebepleri gibi konunun temel noktalarına Kur’ân’ın yaklaşımını belirlemeyi amaçladık.
Çalışmada evvela ğ-l-b kökü ve müştaklarının geçtiği ayetler tespit edilmiş, ardından bu ayetlerin içinde bulunduğu bağlamlar dikkate alınarak kelimenin ifade ettiği anlamlar belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun neticesinde benzer anlamları ifade eden ayetler tematik analiz yöntemiyle gruplandırılmış ve Kur’ân’da galibiyet kavramının farklı yönleri ortaya konulmaya çabalanmıştır. Bunlar yapılırken klasik ve modern tefsir literatürü taranarak ilgili ayetler hakkında yapılan yorum ve değerlendirmelerden de istifade edilmiştir. Böylece galibiyet kavramının Kur’ân’daki anlam dünyası ve kullanım bağlamları kapsamlı bir şekilde analiz edilmiştir. Böylece günümüz Müslümanlarının kendi toplumsal, siyasî ve dinî durumlarını daha sağlıklı değerlendirebilmelerine imkân sunacak bir teorik zemin oluşturulması hedeflenmiştir.
Elde edilen veriler neticesinde Kur’ân’da galibiyetin mutlak anlamda Allah’a ait olduğu açık bir şekilde dile getirilmiştir. Allah’ın yardım ettiklerini kimsenin yenemeyeceği, yardımsız bıraktıklarına da kimsenin yardım edemeyeceği zikredilerek Allah’ın yardımı ile galibiyet arasındaki sıkı bağa vurgu yapılmıştır. Allah’ın müminlere yardım etmeyi kendine bir hak olarak yazdığı böylece inananların galip geleceği, buna karşın inkâr edenlerin ise mağlup olacağı bildirilmiştir. Allah yolunda savaşanların her hâlükârda galip gelecekleri ifade edilmiştir. Bunların zahiren mağlup olsalar bile Allah katında alacakları ecir ve mükafat itibariyle hakiki anlamda galip oldukları belirtilmiştir. Bu durum galibiyetin Kur’ân’da yalnızca maddî üstünlük ve dünyevî zaferle sınırlandırılmadığını, aksine manevî başarıların ve Allah katındaki karşılığın da galibiyet kapsamında değerlendirildiğini göstermektedir. İlgili ayetlerde altı çizilen hususlardan biri de galibiyetin sayısal üstünlük ve maddî güçten ziyade Allah’ın yardımı, sabır, iman ve tevekkülle ilgili olduğudur.