Basic Islamic Sciences is taught
as ulûm al-aliyah in the education of the madrasah. Based on the law the
foundation and some other evidence it was determined which works were used as
resources in the education of these sciences. However, the studies shows that
in the madrasah education which is mostly based on teacher-student relationship,
the lesson teacher can use auxiliary resources besides the resources in
official documents. In our opinion commentaries and glosses written by teachers
are the best examples of the auxiliary resource item. Also these types of
copyrights can also be interpreted as the contribution of the education
activity to the teacher's scientific productivity. According to the studies
about the curriculum hadith education is given with some text books and a few
methodological works in madrasah. Despite not being in the curriculum, however,
the commentaries and glosses, which were copyrighted by the teachers who had
taught hadith, were the most important auxiliary sources of the hadith
education in the madrasah. These works, which are the product of an effort to
better understanding the basic works in the curriculum, have become materials
that improve the quality of the courses.
Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Hâşiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, XIV, 419-422.
Turan, Şerafeddin, “Kemalpaşazade”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2002, XXV, 238-240.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1984.
Yardım, Ali, “Dârü’l-hadis”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, VIII, 529-532.
Yavuz, Salih Sabri, “Manastırlı İsmail Hakkı”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2003, XXVII, 563-564.
Yusuf el-Harputî, Hâşiye alâ Şerhi Usûli’l-hadis, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1293.
Zengin, Zeki Salih, II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Islahı Hareketleri ve Din Eğitimi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 1993.
Zilfi, Madeline C., Dindarlık Siyaseti Osmanlı Uleması - Klasik Dönem Sonrası 1600-1800. çev. M. Faruk Özçınar, Birleşik Yay., İstanbul 2008.
Medrese eğitiminde Temel İslam
Bilimleri ulûm-ı âliye olarak okutulmuştur. Kanunname, vakfiye ve diğer bazı
verilere dayanılarak bu ilimlerin eğitiminde hangi eserlerin kaynak olarak
kullanıldığı belirlenmiştir. Ancak araştırmalar, daha çok hoca-talebe
ilişkisine dayalı olan medrese eğitiminde, ders hocasının resmî belgelerde yer
alan kaynaklar yanında, yardımcı kaynaklar kullanılabileceğini göstermektedir.
Bize göre müderrisler tarafından kaleme alınan şerh ve hâşiyeler yardımcı
kaynak öğesinin en iyi örnekleridir. Ayrıca bu telif türleri, tedrîs
faaliyetinin hocanın ilmî verimliliğine olan katkısı olarak da
değerlendirilebilir. Müfredâtlar ile ilgili çalışmaların verilerine göre
medreselerde hadis eğitimi bazı metin kitapları ve birkaç usûl eseri ile
verilmiştir. Ancak müfredâtta yer almamasına rağmen hadis dersi veren
müderrisler tarafından telif edilen şerh ve hâşiyeler, medresedeki hadis
eğitiminin en önemli yardımcı kaynakları olmuşlardır. Müfredâttaki temel
eserlerin daha iyi anlaşılmasına yönelik bir çabanın ürünü olan bu eserler,
derslerin kalitesini artıran birer materyal mahiyetini almışlardır.
Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Hâşiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, XIV, 419-422.
Turan, Şerafeddin, “Kemalpaşazade”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2002, XXV, 238-240.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1984.
Yardım, Ali, “Dârü’l-hadis”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, VIII, 529-532.
Yavuz, Salih Sabri, “Manastırlı İsmail Hakkı”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2003, XXVII, 563-564.
Yusuf el-Harputî, Hâşiye alâ Şerhi Usûli’l-hadis, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1293.
Zengin, Zeki Salih, II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Islahı Hareketleri ve Din Eğitimi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 1993.
Zilfi, Madeline C., Dindarlık Siyaseti Osmanlı Uleması - Klasik Dönem Sonrası 1600-1800. çev. M. Faruk Özçınar, Birleşik Yay., İstanbul 2008.
Engin, Sezai. “Osmanlı Dönemi Medreselerinde Hadis Eğitimine Entelektüel Bir Katkı: Şerh Ve Hâşiye Yazıcılığı”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 17/2 (Aralık 2017), 257-269.