Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Hadislerde Ruhbanlık: “İslam’da ruhbanlık yoktur” Rivayeti Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 785 - 819, 30.12.2022
https://doi.org/10.33420/marife.1173656

Öz

“Ruhbanlık” ve “ruhban” terimleri ayet ve hadislerde yer alması, bu minvalde de Tefsir, Hadis, Tasavvuf ve Dinler Tarihi gibi farklı bilim dallarıyla bağlantısı sebebiyle dînî terminolojinin önemli kavramları arasındadır. İslam düşünce tarihinde ve yaşam pratiklerinde müspet ya da menfi yaklaşımlarla kendisine yer bulmuş görünmektedir. Bu nedenle bahis konusu farklı alanların ilgisine mazhar olmuştur. Ancak diğer alanlarda çalışılmış olsa da tespit edebildiğimiz kadarıyla ülkemizde Hadis sahasında konuyla ilgili müstakil bir araştırma bulunmamaktadır. Yapılan çalışmalarda ilgili hadislere atıflar olsa da konuyla/kavramla bağlantılı tüm rivayetlerin derlenip değerlendirilmesi söz konusu değldir. Ayrıca modern dönemde bilhassa “İslam’da ruhbanlık yoktur” rivayeti bir slogan gibi kullanılarak her türlü dînî, -ilmî otoritenin reddi için delil yapılmıştır. Bu minvalde çalışmamız öncelikle ruhbanlık lafzının yer aldığı rivayetleri içeriklerine göre altı gruba ayırarak derlemiştir. Birinci grup rivayetler evlenmemeyi ve bekâr yaşamayı ruhbanlık olarak tanımlamaktadır. İkinci gruptakilerde ruhbanlık “evli olduğu halde kişinin hanımıyla cinsel ilişkiden uzak durması” şeklinde tanımlanır. Üçüncü gruptaki rivayetler ruhbanlığı ibadet maksadıyla toplumdan uzak kalarak münzevi bir hayat sürmek şeklinde tanıtır. Dördüncü gruptakiler kelimenin sözlük anlamından hareketle ruhbanlığı “huşu ve mahviyet hali” olarak tasvir etmektedir. Beşinci gruptaki rivayetler ise onu “Allah yolunda cihad etmek” şeklinde tanıtır. Altıncı grupta ise -öncekilerden farklı olarak- herhangi bir bağlam zikredilmeyen “İslam’da ruhbanlık yoktur” rivayeti yer alır. Tüm rivayetlerin sıhhat durumlarına bir fikir verecek boyutta temas edilmiş, akabinde de kavramın ve başlıkta yer verdiğimiz rivayetin anlam sınırlarının tespitine çalışılmıştır. Bu noktada dînî bir metnin bilhassa nasıl anlaşılmaması gerektiğini ortaya koyacağından hareketle bağlam tespiti yapılmaktadır. Tüm rivayetler dikkate alınarak anlam bütünlüğü temin edilmiş, kavramın zaman-zemin, dil ve Kur’an’daki kullanımları açısından neye tekabül ettiği ortaya konulmuştur. Esas itibariyle ruhbanlık Hıristiyanlıkla, bir açıdan da Yahudilikle alakalıdır ve iki türünden söz etmek mümkündür. Birincisi; dînî ve ilmi otorite olmaktan öte bir tür yaşam tercihine tekabül eden, evlenmeyerek, dünya lezzetlerinden uzak kalarak münzevi bir hayat sürmeyi ifade eden (, informel, ) ruhbanlıktır. Vahyin ilk muhataplarının yakından tanıdığı da bu tür ve onun temsilcileridir. İkincisi ise dini anlama, anlatma, dînî metinleri yorumlama ve din adamlığını muhtevî bir otorite anlamındaki (formel) ruhbanlıktır. Rivayetlerde bahsedilen bunların birincisidir. İkinci tür (formel) ruhbanlık ise sadece ayetlerde yer almıştır. Gerek ayetler gerekse rivayetler her iki türün de varlığını reddetmemekte, mevcut hallerini onaylamayarak tashih etmekte ve ruhban sınıfını bazı ontolojik hataları ile ahlakî zaafları hususunda kınayarak uyarılarda bulunmaktadır. Ayrıca rivayetlerin “müsamahakâr/kolay, mutedil ve hanif, ” vasıflarını haiz alternatif bir ruhbanlık ya da yaşam şekli ortaya koyduğu görülmektedir. Ancak vahyin ilk muhtaplarından başlayan tarihi süreç içerisinde rivayetlerdeki “ruhbanlık” lafzı Müslümanlar tarafından bir dini otorite şeklinde anlaşılmamıştır. Zira konu başlığımız olan “İslam’da ruhbanlık yoktur” haricindeki tüm rivayetler bir bağlam içerisinde nakledilmiştir ve zikredilen bağlamlar, kavramın “dini ve ilmi otorite” şeklinde anlaşılmasına müsade etmemektedir. Sonuç olarak “ruhbanlık” ve ilgili rivayetlerin İslam dünyasının Batı karşısında gücünü yitirmeye başladığı zamanlara kadar “evlenmemek”, “toplumdan ve bazı dünyevi lezzetlerden uzak kalarak ibadetle meşgul olmak” şeklinde anlaşılması gerektiği hususunda ittifak edilmiş görünmektedir. Aynı şekilde Tasavvuf’un da bu unsurları -birer hayat doktrinine dönüştürmeden- bir eğitim usulü olarak kullandığı kabul edilmiş ve kavrama menfi bir anlam yüklenmemiştir. Hatta ittifak edilen anlam içeriğiyle uyumlu olacak şekilde “ rahib, ” lafzı bazı önde gelen Müslüman âlimlerin vasfı olarak ve onları tanımlamak üzere dahi kullanılmıştır. Ancak İslam dünyasının zayıflamasıyla paralel bir şekilde menfi yaklaşımlar ve değerlendirmeler kavramın anlam dairesine girmeye başlamıştır. Son noktada Batı’nın kilise otoritesini bertaraf ederek ilerlediği ön kabulünden mülhem menfi bir yaklaşımla, reddedilmek ya da pasifleştirilmek istenen her türlü dini ve ilmi kurum, kuruluş, kişi, eser de birer “otorite” olmalarından hareketle “ruhbanlık” kavramının kapsamına dâhil edilmiştir. Hâlbuki bağlam dikkate alındığında “İslam’da ruhbanlık yoktur” rivayetinin bu doğrultuda anlaşılması mümkün görünmemektedir.

Kaynakça

  • Abdullah b. Mübârek , Ebû Abdurrahman et-Türkî el- Mervezî . ez- Zühd ve’r-Rekâik . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , ts .
  • Abdürrezzâk b. Hemmâm , Ebû Bekr es- San’ânî . el- Musannef . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 11 Cilt. Hindistan: el- Meclisü’l - Ilmî , 1403.
  • Aclûnî , Ebu’l-Fidâ İsmail b. Muhammed el-. Keşfu’l-Hafâ ’ . thk . Abdulhamîd b. Ahmed b. Yusuf el- Hindivânî . 2 Cilt. b.y .: el- Mektebetü’l - Asriyye , 1420.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş- Şeybânî . el- Müsned . thk . Şuayb Arnavut - Adil Mürşid . 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1421.
  • Akdoğan, Mesut. Abdullah Yafii Hayatı Eserleri ve Düşüncesi . Nizamiye Akademi, 2022.
  • Albayrak, Kadir. “ Nestûrîlik ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 33/15-17. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Ali b. Ca’d , Ebu’l-Hasen el- Bağdâdi . el- Müsned . thk . Âmir Ahmed Haydar. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü Nâdir, 1410.
  • Ali el- Kârî , Ebu’l-Hasen Nuruddin Ali b. Sultan Muhammed el- Herevî . Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh . 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr , 1422.
  • Kur’ân -ı Kerîm Meâli . çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
  • Atalay, Orhan. “ Ahbâr ve Ruhbân ( Kur’ân’ın Din Adamlarına Yönelik Eleştirisinin İkili Örneği)”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (30 Haziran 2006), 27-40.
  • Aydın, Mahmut - Duran, Asim. Kur’an ve Hıristiyanlar . İstanbul: Kuramer Yayınları, 1. Basım, 2019.
  • Aynî, Ebû Muhammed Bedruddin Mahmud b. Ahmed el-. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahihi’l -Buhârî . 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, ts .
  • Bayram, Fatih. “Hadisten Kültürel Norma: Rivayet-Tasavvuf-Kültür”. Türk Kültürü, Sanatı ve Edebiyatında Hadisler Sempozyumu - Bildiriler Kitabı . ed. Zeynep Ekici - Melek Yalvaç. 1/67-96. İstanbul: Meridyen Destek Derneği-Seçil Ofset, 2022.
  • Begavî , Muhyissünne Ebû Muhammed el- Huseyn b. Mes’ûd el- Ferrâ el-. Şerhu’s-Sünne . thk . Şuayb Arnavût - Muhammed Züheyr eş- Şâviş . 15 Cilt. Dımeşk : el- Mektebü’l -İslami, 1403.
  • Beyhakî , Ebû Bekr Ahmed b. el- Huseyn b. Ali el-. es- Sünenü’l - Kübrâ . thk . Muhammed Abdulkadir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1424.
  • Beyhakî , Ebû Bekr Ahmed b. el- Huseyn b. Ali el-. Şu’abu’l -İman . thk . Abdulalî Abdulhamid Hâmid - Muhtar Ahmed en- Nedvi . 14 Cilt. Riyad - Bombay: Mektebetü’r-Rüşd - Dâru’s -Selefiyye, 1423.
  • Bezzâr , Ebû Bekr Ahmed b. Amr el-. el- Müsned . thk . Mahfûzurrahman Zeynullah vd. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l -Ulûm ve’l -Hikem, 1988.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el- Câmiʿu’ṣ - ṣaḥîḥ . nşr . Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y .: Dâru Tavki’n-Necât , 2. Basım, 1422/2001.
  • Cündioğlu , Dücane . Hakikat ve Hurafe . İstanbul: Kapı Yayınları, 9. Basım, 2017.
  • Cündioğlu , Dücane . Kur’an’ı Anlama’nın Anlamı . İstanbul: Kapı Yayınları, 9. Basım, 2015.
  • Çelikkol, Yaşar. İslam Öncesi Mekke . Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
  • Dârimî , Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman ed -. es-Sünen . thk . Hüseyin Selim Esed . 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l-Muğnî , 1412.
  • Demirci, Kürşat. “Ortodoksluk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 33/409-414. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Ebû Dâvûd, Suleymân b. el- Eşʿas ̱ es- Sicistânî . el- Merâsîl . thk . Şuʿayb el- ʾArnaʾûṭ . Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1408/1987.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es- Sicistânî . el- Merâsil . thk . Abdülaziz İzzeddin el- Sîrvân . 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l -Kalem, 1406.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es- Sicistânî . es-Sünen . thk . Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: el- Mektebetü’l - Asriyye , ts .
  • Ebû Ubeyd Kasım b. Sellâm . Garîbü’l -Hadis . thk . Muhammed Abdülmuîd Hân. 4 Cilt. Haydarâbâd : Matbatu Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye , 1384.
  • Ebû Ya’lâ , Ahmed b. Ali b. el- Müsennâ el- Mevsılî . el- Müsned . thk . Hüseyin Selim Esed . 13 Cilt. Dımeşk : Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs , 1404.
  • Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin . Sahîhu’l-Câmi’i’s-Sağîr ve Ziyâdâtühü . 2 Cilt. b.y .: el- Mektebu’l - İslamî , ts .
  • Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin . Silsiletü Ehâdîsi’s-Sahiha . 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma’ârif , 1415.
  • Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin . Silsiletü’l-Ehâdîsi’d-Da’îfe ve’l-Mevdû’a . 14 Cilt. Riyad: Dâru’l-Ma’rife , 1412.
  • Ergün, Mehmet. “Sosyal Statü Farklılıklarının Kur’ân’a Yansımaları: Din Adamları Ve Halka Yönelik Hükümlerin Mukayesesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/2 (30 Ekim 2020), 550-574.
  • Ergün, Mehmet. Vaaz Ve Hutbelerde Bağlamından Koparılan Ayetler . Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
  • Ezherî , Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el- Herevî el-. Tehzîbü’l-Luğa . thk . Muhammed Ivaz Mür’ib . 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, 2001.
  • Fahreddin er- Râzî , Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Gayb . 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, 1420.
  • Gazzâlî , Huccetü’l -İslam Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. İhyâu Ulûmi’d -Din . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife , ts .
  • Gider, Öznur. Budizm ve Hıristiyanlığın Ruhbanlık Anlayışı (Karşılaştırmalı Bir Araştırma) . İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Gündüz, Şinasi. Hıristiyanlık . İstanbul: İSAM Yayınları, 1. Basım, 2006.
  • Gündüz, Şinasi. “Keşiş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 25/322-324. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Gürkan, Salime Leyla. “Manastır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 27/558-560. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Gürkan, Salime Leyla. “Ruhban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 35/204-205. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
  • Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah en- Nîsâbûrî el-. el- Müstedrek ale’s-Sahihayn . thk . Mustafa Abdülkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1411.
  • Hakîm et- Tirmîzî , Ebû Abdullah Muhammed b. Ali. Nevâdiru’l-Usûl . 5 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc , 1436.
  • Haksever, Ahmet Cahid . “‘Ruhbanlık’ Kavramındaki Anlam Kayması ve Tasavvufla İlişkilendirilmesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/23 (30 Haziran 2013), 5-30.
  • Hattâbî , Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed el- Büstî el-. Me’âlimü’s -Sünen . 4 Cilt. Haleb : el- Matba’atü’l - Ilmiyye , 1351.
  • Heysemî , Ebu’l-Hasen Nureddin Ali b. Ebu Bekir el-. Mecma’u’z-Zevâid ve Menba’u’l-Fevâid . thk . Hüsâmuddin el- Makdisî . 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Makdisî , 1414.
  • Hodgson , Marshall G. S. İslam’ın Serüveni . İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
  • Irâkî , Ebu’l-Fadl Zeynuddin Abdurrahim b. el- Huseyn el-. el- Muğnî an Hamli’l-Esfâr . 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm , 1426.
  • İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el- Cürcânî . el-Kâmil fî Du’afâi’r -Ricâl . thk . Adil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvid . 9 Cilt. Beyrut: el- Kütübü’l - Ilmiyye , 1418.
  • İbn Asâkir , Ebu’l -Kasım Ali b. el- Hasen b. Hibetullah ed-Dımeşkî . Târihu Dımeşk . thk . Amr b. Garâme el- Amrî . 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr , 1415.
  • İbn Battâl , Ebu’l-Hasen Ali b. Halef el-Kurtubî. Şerhu Sahihi’l -Buhârî . thk . Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd , 1423.
  • İbn Dakîkul’îd , Ebu’l-Feth Takiyyuddin Muhammed b. Ali. İhkâmu’l-İhkâm Şerhu Umdeti’l -Ahkâm . 2 Cilt. b.y .: Matbaatü’s - Sünneti’l -Muhammediyye, ts .
  • İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el- Musannef . thk . Kemal Yusuf el- Hût . 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd , 1409.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . el- Metâlibu’l -Âliye . 19 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l- Âsıme - Dâru’l-Gays , 1419.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . Fethu’l-Bârî . 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife , 1379.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . Takrîbu’t-Tehzîb . thk . Muhammed Avvâme . 1 Cilt. Suriye: Dâru’r-Reşîd , 1406.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . Tehzîbü’t-Tehzîb . 12 Cilt. Hindistan: Matba’atü Dâireti’l-Ma’ârifi’n-Nizâmiyye , 1326.
  • İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed el-Mağribî. Mukaddime . çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2007.
  • İbn Hamza, Burhanuddin İbrahim b. Muhammed ed-Dımeşki . el- Beyân ve’t-Ta’rîf fi Esbâbi Vurûdi’l-Hadisi’ş-Şerîf . thk . Seyfeddin el- Kâtib . 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l - Kitabi’l -Arabî, ts .
  • İbn Hibbân , Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban el- Büstî . el- Mecrûhîn . thk . Mahmud İbrahim Zâyed . 3 Cilt. Haleb : Dâru’l-Va’y , 1396.
  • İbn Hibbân , Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban el- Büstî . es-Sahih . thk . Şuayb Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1414.
  • İbn Hişâm , Ebû Muhammed Cemaleddin Abdulmelik . es- Sîretü’n - Nebeviyye . thk . Mustafa es- Sekâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el- Bâbî el-Halebî, 1375.
  • İbn Huzeyme , Ebû Bekir Muhammed b. İshak en- Nîsâbûrî . es-Sahih . thk . Muhammed Mustafa el- A’zamî . 4 Cilt. Beyrut: el- Mektebü’l -İslâmî, ts .
  • İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesâr el-Medenî. es-Siyer ve’l-Meğâzî . thk . Süheyl Zekkâr . Beyrut: Dâru’l-Fikr , 1398.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Garibu’l -Hadis . thk . Abdullah el- Cebûrî . 3 Cilt. Bağdat: Matbaatü’l-Âni , 1397.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid. es-Sünen . thk . Muhammed Fuad Abdulbâki . 2 Cilt. b.y .: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye , ts .
  • İbn Manzûr , Ebu’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab . 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
  • İbn Receb , Ebu’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed el- Bağdâdî . Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l -Buhârî . thk . Mahmud b. Şaban b. Abdulmaksud vd. 8 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ğurebâi’l-Eseriyye , 1417.
  • İbn Sa’d , Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d . et- Tabakâtü’l - Kübrâ . thk . Muhammed Abdülkadir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1417.
  • İbn Sîde , Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail ed-Darîr el- Mürsî . el-Muhassas . thk . Halil İbrahim Ceffâl . 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, 1417.
  • İbn Vaḍḍâḥ el- Ḳurṭubî , Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Vaḍḍâḥ . el- Bidaʿ ve’n- Nehyu ʿanha . thk . ʿAmr ʿAbdulmunʿim Suleym . Kahire; Cidde: Mektebetu’l-ʿİlm , 1416.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali el- Bağdâdî . el- İlelü’l - Mütenâhiye . thk . İrşâdülhak el-Eseri. 2 Cilt. Faysalâbâd /Pakistan: İdâretü’l-Ulûmi’l-Eseriyye , 1401.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali el- Bağdâdî . Garibu’l -Hadis . thk . Abdulmu’ti Emin Kal’acî . 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1985.
  • İbnü’l- Enbârî , Ebû Bekir Muhammed b. Kasım el- Enbârî . ez- Zâhir fî Me’ânî Kelimâti’n-Nâs . thk . Hâtim Salih ed-Dâmin . 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1412.
  • İbnü’l-Esîr, Mecduddin el- Cezerî . Câmiu’l-Usûl . thk . Abdulkadir Arnavut - Beşir el- Uyûn . 12 Cilt. b.y .: Mektebetü’l- Halvâni - Mektebetü Dari’l-Beyân , 1389.
  • İbnü’l-Esîr, Mecduddin el- Cezerî . en- Nihâye fî Garîbi’l -Hadis ve’l -Eser . thk . Tahir Ahmed ez- Zâvî - Mahmud Muhammed et- Tanâhî . 5 Cilt. Beyrut: el- Mektebetü’l - Ilmiyye , 1399.
  • İbnü’l-Esîr, Mecduddin el- Cezerî . en- Nihâye fi Garibi’l -Hadisi ve’l -Eser . 1 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l -Cevzî, 1431.
  • İbnü’l- Kayserânî , Muhammed b.Tahir el- Makdîsî . Ma’rifetü’t-Tezkira . thk . İmâdüddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye , 1406.
  • İbnü’l- Mülakkin , Ebû Hafs Siracuddin Ömer b. Ali. el- Bedru’l - Münîr . thk . Mustafa Ebu’l-Gayt vd. 9 Cilt. Riyad: Dâru’l -Hicret, 1425.
  • Kara, İsmail. Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak . İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Basım, 2018.
  • Karakurt, Rauf. Hristiyanlıkta Ruhbanlık . Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
  • Kaya, Önder. Katolik Kilisesinde Ruhbanlık Anlayışı . Iğdır: Iğdır Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
  • Kelâbâzî , Ebû Bekir Muhammed b. Ebî İshak el-. Bahru’l-Fevâid . thk . Muhammed Hasan İsmail - Ahmed Ferid el- Mezîdî . Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1420.
  • Kuzudişli , Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam . İstanbul: Klasik Yayınları, 2020.
  • Ma’mer b. Râşid , Ebû Urve el-Ezdi el- Basrî . el-Câmi’ ( fi’l-Musannef li Abdirrezzâk b. Hemmam ) . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 2 Cilt. Hindistan: el- Meclisü’l - Ilmî , 1403.
  • Mâturîdî , Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed el-. Te’vîlâtü’l-Kur’ân . thk . Mecdi Basûm . 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1426.
  • Mevlânâ, Celaleddin-i Rûmî. Mesnevî . ed. Yasemin Çiçek - Hande Yıldırım. çev. Süleyman Nahîfî . 1 Cilt. İstanbul: Sufi Kitap, 2018.
  • Mubârekpûrî , Ebu’l-Ulâ Muhammed Abdurrahman b. Abdurrahim el-. Tuhfetü’l-Ahvezi bi Şerhi Câmi’i’t-Tirmizî . 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , ts .
  • Muḥammed b. Naṣr el- Mervezî , Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Naṣr . Muḫtaṣaru Ḳıyâmu’l-Leyl ve Ḳıyâmu Ramaḍân ve Kitâbu’l-Vitr . Faysalabad : Ḥadîs ̱ Akademi, 1988.
  • Mübârek , Ebû Abdurrahman et-Türkî el- Mervezî abdullah b. el- Cihad . thk . Nezih Hammâd . 1 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye , 1972.
  • Münâvî , Muhammed Abdurraûf el-. et- Teysîr bi Şerhi’l-Câmi’i’s-Sağîr . 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-İmami’ş-Şâfiî , 1408.
  • Münâvî , Muhammed Abdurraûf el-. Feyzü’l-Kadîr . 6 Cilt. Mısır: el- Mektebetü’t - Ticariyyeti’l - Kübra, 1356.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el- Haccâc . el- Câmiʿu’ṣ - ṣaḥîḥ . nşr . Muhammed Fuâd Abdülbâkī . Kahire: y.y ., 1374-75/1955-56.
  • Nesâî , Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-. es-Sünen . thk . Abdulfettah Ebu Gudde. 9 Cilt. Haleb : Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye , 1406.
  • Nesâî , Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-. Fezâilü’s -Sahabe . 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1405.
  • Öngören, Reşat. “Osmanlı’da Sûfilerin Farklı Toplum Kesimleriyle İlişki Tarzları”. Tasavvuf Kitabı . ed. Cemil Çiftçi. 192-210. İstanbul: Kitabevi, 2003.
  • Öngören, Reşat. “Vefa Tekkesi ve Osmanlı’da Devlet Tekke-Medrese İlişkileri”. İstanbul: Şehir ve Medeniyet . ed. Şevket Kamil Akar. 109-119. İstanbul: Klasik Yayınları, 2004.
  • Özafşar , Mehmet Emin. Hadîsi Yeniden Düşünmek . Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2000.
  • Özel, Ahmet. “ Cihad ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 7/527-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Öztürk, Levent. “Manastır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 27/560-562. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Paker, K. Oya. “Bireyselleşme Ekseninda Farklılaşan Din Temsillerimiz”. Eskiyeni 19 (13 Aralık 2010), 113-119.
  • Polat, Fethi Ahmet. Kur’ân’a Göre Ruhbanlık Ve Rabbanilik . Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
  • Râgıb el- Isfahânî , Ebu’l -Kasım Hüseyn b. Muhammed. el- Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân . thk . Safvan Adnan ed-Dâvûdî . 1 Cilt. Dımeşk - Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye - Dâru’l -Kalem, 1412.
  • Reşid Rıza, Muhammed. Tefsiru’l-Menâr . thk . İbrahim Şemseddin. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 2011.
  • Rûyânî , Ebû Bekr Muḥammed b. Hârûn er-. Musnedu’r-Rûyânî . thk . Eymen ʿAlî Ebû Yemânî . 2 Cilt. Kahire: Muessesetu Ḳurṭuba , 1416.
  • Said b. Mansur, Ebû Osman el- Horasânî . es-Sünen . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 2 Cilt. Hindistan: Dâru’s -Selefiyye, 1403.
  • Salar, Hatice. Hıristiyanlıkta Ruhbanlığın Kökenleri ve Ruhbanlık Sınıfı . Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebu’l -Muzaffer Şemsüddin et-Türki el- Bağdâdî . Mir’âtü’z -Zaman fi Tevârihi’l-A’yân . thk . Muhammed Berekât vd. 23 Cilt. Dımeşk : Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye , 1434.
  • Şahin, Nadide. Hristiyanlık’ta Ruhbanlık Anlayışı . Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Taberâni , Ebu’l -Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb et-. el- Mu’cemu’l - Evsat . thk . Tarık b. Ivedullah b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrahim el-Hüseyni. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l -Haremeyn, ts .
  • Taberâni , Ebu’l -Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb et-. el- Mu’cemu’l - Kebîr . thk . Hamdi b. Abdülmecid es-Selefi. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye , 1415.
  • Taberâni , Ebu’l -Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb et-. el- Mu’cemu’s - Sağir . thk . Muhammed Şekûr Mahmud el- Hâc . 2 Cilt. Beyrut – Amman: el- Mektebü’l -İslami – Dâru Ammâr , 1405.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir et-. Câmi’u’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân . thk . Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1420.
  • Tahâvî , Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed et-. Şerhu Müşkili’l-Âsâr . thk . Şuayb Arnavut. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1415.
  • Tayâlisî , Ebu Dâvud Süleyman b. Dâvûd b.el -Cârûd et-. el- Müsned . thk . Muhammed b. Abdülmühsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr , 1419.
  • Temir , Hakan. Arap Yarımadası’nda Kabile Hayatı . İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
  • Tirmizî , Ebû İsa Muhammed b. İsa et-. es-Sünen . thk . Beşşâr Avvâd Ma’rûf . 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l - Ğarbi’l -İslâmî, 1998.
  • Tûfî , Ebu’r-Rebi ’ Necmuddin Süleyman b. Abdilkavi et-. et- Ta’yîn fi Şerhi’l-Erba’în . thk . Ahmed Hâc Muhammed Osman. Beyrut – Mekke: Müessesetü’r- Reyyân - el- Mektebetü’l - Mekkiyye , 1419.
  • Türker, Ömer. Anlamı Tamamlamak . İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
  • Uludağ, Süleyman. “Ruhbanlık ve Tasavvuf”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 5/13 (2004), 9-23.
  • Yardım, Ali. “Adî b. Hâtim et- Tâî ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 1/380. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Zebîdî , Ebu’l -Feyz Muhammed Murtaza ez-. Tâcu’l-Arûs . thk . Cemâ’atün mine’l-Muhakkikîn . 40 Cilt. b.y .: Dâru’l-Hidâye , ts .
  • Zehebî , Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed ez-. Târihu’l -İslam . thk . Beşşar Avvâd Ma’rûf . 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî , 2003.
  • Zemahşerî , Ebu’l -Kasım Mahmud b. Ömer ez-. el- Fâik fi Garibi’l -Hadis . thk . Ali Muhammed el- Becâvî - Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife , ts .
  • Zemahşerî , Ebu’l -Kasım Mahmud b. Ömer ez-. el- Keşşâf . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l - Kütübi’l -Arabî, 1407.
  • Zemahşerî , Ebu’l -Kasım Mahmud b. Ömer ez-. Esâsü’l-Belâğa . thk . Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd . 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1419.
  • Zıyâuddin el- Makdisi , Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülvâhid . el- Ehâdisu’l - Muhtâra . thk . Abdulmelik b. Abdullah b. Düheyş . 13 Cilt. Beyrut: Dâru Hızır, 1420.
  • Zürkânî , Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbâkî ez-. Şerhu’l-Muvatta ’ . thk . Tâhâ Abdurraûf Sa’d . 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye , 1424.

Priesthood/Clergy in Hadiths: A Study in The Context of The Narration "There is no priesthood/clergy in Islam"

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 785 - 819, 30.12.2022
https://doi.org/10.33420/marife.1173656

Öz

The terms “priesthood” and “clergy” are related to different disciplines such as Qur’anic Exegesis, Hadith, Sufism and History of Religions. Therefore, these two are from main concepts of religious terminology. Although it has been studied in other disciplines, as far as we can determine, there is no detached research on the subject in the Hadith science in our country. In addition, in the modern period, the narration of “There is no priesthood/clergy in Islam” was used as an argument to reject all kinds of religious-scientific authority. In this context, our study first brings together the narratives of the word "priesthood/clergy" by grouping them according to their contents. Secondly, he refers to their authenticity evaluations enough to give an idea. Then it tries to determine the limits of meaning of the narration in question. At this point, it determines the context that we believe to tell how we should not understand a religious text. History and geography, Arabic language and uses in the Qur'an have been examined, which revealed what the concept of "priesthood/clergy" means. Essentially, priesthood/clergy is related to Christianity and in a way to Judaism, and it is possible to talk about its two types. The first is the “informal priesthood/clergy” that corresponds to a moral life choice rather than a religious authority. It means not getting married, staying away from the tastes of the world and living a separate life from society. The first Muslims know this priesthood and its representatives closely. The second is “formal priesthood/clergy”. In short, it encompasses cergyman and interpretation of religious texts. In the narratives is found the first of these. The second type (formal) priesthood/clergy is only mentioned in verses. Both verses and narrations do not reject the existence of both types. They do not approve their current states and condemn them about some ontological mistakes of the clergy and moral weaknesses. As a result, it is not possible to reject Sufism and priesthood/clergy based on the narrative mentioned.

Kaynakça

  • Abdullah b. Mübârek , Ebû Abdurrahman et-Türkî el- Mervezî . ez- Zühd ve’r-Rekâik . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , ts .
  • Abdürrezzâk b. Hemmâm , Ebû Bekr es- San’ânî . el- Musannef . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 11 Cilt. Hindistan: el- Meclisü’l - Ilmî , 1403.
  • Aclûnî , Ebu’l-Fidâ İsmail b. Muhammed el-. Keşfu’l-Hafâ ’ . thk . Abdulhamîd b. Ahmed b. Yusuf el- Hindivânî . 2 Cilt. b.y .: el- Mektebetü’l - Asriyye , 1420.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş- Şeybânî . el- Müsned . thk . Şuayb Arnavut - Adil Mürşid . 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1421.
  • Akdoğan, Mesut. Abdullah Yafii Hayatı Eserleri ve Düşüncesi . Nizamiye Akademi, 2022.
  • Albayrak, Kadir. “ Nestûrîlik ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 33/15-17. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Ali b. Ca’d , Ebu’l-Hasen el- Bağdâdi . el- Müsned . thk . Âmir Ahmed Haydar. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü Nâdir, 1410.
  • Ali el- Kârî , Ebu’l-Hasen Nuruddin Ali b. Sultan Muhammed el- Herevî . Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh . 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr , 1422.
  • Kur’ân -ı Kerîm Meâli . çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
  • Atalay, Orhan. “ Ahbâr ve Ruhbân ( Kur’ân’ın Din Adamlarına Yönelik Eleştirisinin İkili Örneği)”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (30 Haziran 2006), 27-40.
  • Aydın, Mahmut - Duran, Asim. Kur’an ve Hıristiyanlar . İstanbul: Kuramer Yayınları, 1. Basım, 2019.
  • Aynî, Ebû Muhammed Bedruddin Mahmud b. Ahmed el-. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahihi’l -Buhârî . 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, ts .
  • Bayram, Fatih. “Hadisten Kültürel Norma: Rivayet-Tasavvuf-Kültür”. Türk Kültürü, Sanatı ve Edebiyatında Hadisler Sempozyumu - Bildiriler Kitabı . ed. Zeynep Ekici - Melek Yalvaç. 1/67-96. İstanbul: Meridyen Destek Derneği-Seçil Ofset, 2022.
  • Begavî , Muhyissünne Ebû Muhammed el- Huseyn b. Mes’ûd el- Ferrâ el-. Şerhu’s-Sünne . thk . Şuayb Arnavût - Muhammed Züheyr eş- Şâviş . 15 Cilt. Dımeşk : el- Mektebü’l -İslami, 1403.
  • Beyhakî , Ebû Bekr Ahmed b. el- Huseyn b. Ali el-. es- Sünenü’l - Kübrâ . thk . Muhammed Abdulkadir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1424.
  • Beyhakî , Ebû Bekr Ahmed b. el- Huseyn b. Ali el-. Şu’abu’l -İman . thk . Abdulalî Abdulhamid Hâmid - Muhtar Ahmed en- Nedvi . 14 Cilt. Riyad - Bombay: Mektebetü’r-Rüşd - Dâru’s -Selefiyye, 1423.
  • Bezzâr , Ebû Bekr Ahmed b. Amr el-. el- Müsned . thk . Mahfûzurrahman Zeynullah vd. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l -Ulûm ve’l -Hikem, 1988.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el- Câmiʿu’ṣ - ṣaḥîḥ . nşr . Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y .: Dâru Tavki’n-Necât , 2. Basım, 1422/2001.
  • Cündioğlu , Dücane . Hakikat ve Hurafe . İstanbul: Kapı Yayınları, 9. Basım, 2017.
  • Cündioğlu , Dücane . Kur’an’ı Anlama’nın Anlamı . İstanbul: Kapı Yayınları, 9. Basım, 2015.
  • Çelikkol, Yaşar. İslam Öncesi Mekke . Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
  • Dârimî , Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman ed -. es-Sünen . thk . Hüseyin Selim Esed . 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l-Muğnî , 1412.
  • Demirci, Kürşat. “Ortodoksluk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 33/409-414. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Ebû Dâvûd, Suleymân b. el- Eşʿas ̱ es- Sicistânî . el- Merâsîl . thk . Şuʿayb el- ʾArnaʾûṭ . Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1408/1987.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es- Sicistânî . el- Merâsil . thk . Abdülaziz İzzeddin el- Sîrvân . 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l -Kalem, 1406.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es- Sicistânî . es-Sünen . thk . Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: el- Mektebetü’l - Asriyye , ts .
  • Ebû Ubeyd Kasım b. Sellâm . Garîbü’l -Hadis . thk . Muhammed Abdülmuîd Hân. 4 Cilt. Haydarâbâd : Matbatu Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye , 1384.
  • Ebû Ya’lâ , Ahmed b. Ali b. el- Müsennâ el- Mevsılî . el- Müsned . thk . Hüseyin Selim Esed . 13 Cilt. Dımeşk : Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs , 1404.
  • Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin . Sahîhu’l-Câmi’i’s-Sağîr ve Ziyâdâtühü . 2 Cilt. b.y .: el- Mektebu’l - İslamî , ts .
  • Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin . Silsiletü Ehâdîsi’s-Sahiha . 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma’ârif , 1415.
  • Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nâsıruddin . Silsiletü’l-Ehâdîsi’d-Da’îfe ve’l-Mevdû’a . 14 Cilt. Riyad: Dâru’l-Ma’rife , 1412.
  • Ergün, Mehmet. “Sosyal Statü Farklılıklarının Kur’ân’a Yansımaları: Din Adamları Ve Halka Yönelik Hükümlerin Mukayesesi”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/2 (30 Ekim 2020), 550-574.
  • Ergün, Mehmet. Vaaz Ve Hutbelerde Bağlamından Koparılan Ayetler . Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
  • Ezherî , Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el- Herevî el-. Tehzîbü’l-Luğa . thk . Muhammed Ivaz Mür’ib . 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, 2001.
  • Fahreddin er- Râzî , Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Gayb . 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, 1420.
  • Gazzâlî , Huccetü’l -İslam Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. İhyâu Ulûmi’d -Din . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife , ts .
  • Gider, Öznur. Budizm ve Hıristiyanlığın Ruhbanlık Anlayışı (Karşılaştırmalı Bir Araştırma) . İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Gündüz, Şinasi. Hıristiyanlık . İstanbul: İSAM Yayınları, 1. Basım, 2006.
  • Gündüz, Şinasi. “Keşiş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 25/322-324. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Gürkan, Salime Leyla. “Manastır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 27/558-560. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Gürkan, Salime Leyla. “Ruhban”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 35/204-205. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
  • Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah en- Nîsâbûrî el-. el- Müstedrek ale’s-Sahihayn . thk . Mustafa Abdülkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1411.
  • Hakîm et- Tirmîzî , Ebû Abdullah Muhammed b. Ali. Nevâdiru’l-Usûl . 5 Cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc , 1436.
  • Haksever, Ahmet Cahid . “‘Ruhbanlık’ Kavramındaki Anlam Kayması ve Tasavvufla İlişkilendirilmesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/23 (30 Haziran 2013), 5-30.
  • Hattâbî , Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed el- Büstî el-. Me’âlimü’s -Sünen . 4 Cilt. Haleb : el- Matba’atü’l - Ilmiyye , 1351.
  • Heysemî , Ebu’l-Hasen Nureddin Ali b. Ebu Bekir el-. Mecma’u’z-Zevâid ve Menba’u’l-Fevâid . thk . Hüsâmuddin el- Makdisî . 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Makdisî , 1414.
  • Hodgson , Marshall G. S. İslam’ın Serüveni . İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
  • Irâkî , Ebu’l-Fadl Zeynuddin Abdurrahim b. el- Huseyn el-. el- Muğnî an Hamli’l-Esfâr . 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm , 1426.
  • İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el- Cürcânî . el-Kâmil fî Du’afâi’r -Ricâl . thk . Adil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvid . 9 Cilt. Beyrut: el- Kütübü’l - Ilmiyye , 1418.
  • İbn Asâkir , Ebu’l -Kasım Ali b. el- Hasen b. Hibetullah ed-Dımeşkî . Târihu Dımeşk . thk . Amr b. Garâme el- Amrî . 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr , 1415.
  • İbn Battâl , Ebu’l-Hasen Ali b. Halef el-Kurtubî. Şerhu Sahihi’l -Buhârî . thk . Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd , 1423.
  • İbn Dakîkul’îd , Ebu’l-Feth Takiyyuddin Muhammed b. Ali. İhkâmu’l-İhkâm Şerhu Umdeti’l -Ahkâm . 2 Cilt. b.y .: Matbaatü’s - Sünneti’l -Muhammediyye, ts .
  • İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el- Musannef . thk . Kemal Yusuf el- Hût . 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd , 1409.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . el- Metâlibu’l -Âliye . 19 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l- Âsıme - Dâru’l-Gays , 1419.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . Fethu’l-Bârî . 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife , 1379.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . Takrîbu’t-Tehzîb . thk . Muhammed Avvâme . 1 Cilt. Suriye: Dâru’r-Reşîd , 1406.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el- Askalânî . Tehzîbü’t-Tehzîb . 12 Cilt. Hindistan: Matba’atü Dâireti’l-Ma’ârifi’n-Nizâmiyye , 1326.
  • İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed el-Mağribî. Mukaddime . çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2007.
  • İbn Hamza, Burhanuddin İbrahim b. Muhammed ed-Dımeşki . el- Beyân ve’t-Ta’rîf fi Esbâbi Vurûdi’l-Hadisi’ş-Şerîf . thk . Seyfeddin el- Kâtib . 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l - Kitabi’l -Arabî, ts .
  • İbn Hibbân , Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban el- Büstî . el- Mecrûhîn . thk . Mahmud İbrahim Zâyed . 3 Cilt. Haleb : Dâru’l-Va’y , 1396.
  • İbn Hibbân , Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban el- Büstî . es-Sahih . thk . Şuayb Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1414.
  • İbn Hişâm , Ebû Muhammed Cemaleddin Abdulmelik . es- Sîretü’n - Nebeviyye . thk . Mustafa es- Sekâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el- Bâbî el-Halebî, 1375.
  • İbn Huzeyme , Ebû Bekir Muhammed b. İshak en- Nîsâbûrî . es-Sahih . thk . Muhammed Mustafa el- A’zamî . 4 Cilt. Beyrut: el- Mektebü’l -İslâmî, ts .
  • İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesâr el-Medenî. es-Siyer ve’l-Meğâzî . thk . Süheyl Zekkâr . Beyrut: Dâru’l-Fikr , 1398.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Garibu’l -Hadis . thk . Abdullah el- Cebûrî . 3 Cilt. Bağdat: Matbaatü’l-Âni , 1397.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid. es-Sünen . thk . Muhammed Fuad Abdulbâki . 2 Cilt. b.y .: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye , ts .
  • İbn Manzûr , Ebu’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab . 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
  • İbn Receb , Ebu’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed el- Bağdâdî . Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l -Buhârî . thk . Mahmud b. Şaban b. Abdulmaksud vd. 8 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ğurebâi’l-Eseriyye , 1417.
  • İbn Sa’d , Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d . et- Tabakâtü’l - Kübrâ . thk . Muhammed Abdülkadir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1417.
  • İbn Sîde , Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail ed-Darîr el- Mürsî . el-Muhassas . thk . Halil İbrahim Ceffâl . 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t - Türâsi’l -Arabî, 1417.
  • İbn Vaḍḍâḥ el- Ḳurṭubî , Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Vaḍḍâḥ . el- Bidaʿ ve’n- Nehyu ʿanha . thk . ʿAmr ʿAbdulmunʿim Suleym . Kahire; Cidde: Mektebetu’l-ʿİlm , 1416.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali el- Bağdâdî . el- İlelü’l - Mütenâhiye . thk . İrşâdülhak el-Eseri. 2 Cilt. Faysalâbâd /Pakistan: İdâretü’l-Ulûmi’l-Eseriyye , 1401.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali el- Bağdâdî . Garibu’l -Hadis . thk . Abdulmu’ti Emin Kal’acî . 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1985.
  • İbnü’l- Enbârî , Ebû Bekir Muhammed b. Kasım el- Enbârî . ez- Zâhir fî Me’ânî Kelimâti’n-Nâs . thk . Hâtim Salih ed-Dâmin . 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1412.
  • İbnü’l-Esîr, Mecduddin el- Cezerî . Câmiu’l-Usûl . thk . Abdulkadir Arnavut - Beşir el- Uyûn . 12 Cilt. b.y .: Mektebetü’l- Halvâni - Mektebetü Dari’l-Beyân , 1389.
  • İbnü’l-Esîr, Mecduddin el- Cezerî . en- Nihâye fî Garîbi’l -Hadis ve’l -Eser . thk . Tahir Ahmed ez- Zâvî - Mahmud Muhammed et- Tanâhî . 5 Cilt. Beyrut: el- Mektebetü’l - Ilmiyye , 1399.
  • İbnü’l-Esîr, Mecduddin el- Cezerî . en- Nihâye fi Garibi’l -Hadisi ve’l -Eser . 1 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l -Cevzî, 1431.
  • İbnü’l- Kayserânî , Muhammed b.Tahir el- Makdîsî . Ma’rifetü’t-Tezkira . thk . İmâdüddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye , 1406.
  • İbnü’l- Mülakkin , Ebû Hafs Siracuddin Ömer b. Ali. el- Bedru’l - Münîr . thk . Mustafa Ebu’l-Gayt vd. 9 Cilt. Riyad: Dâru’l -Hicret, 1425.
  • Kara, İsmail. Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak . İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Basım, 2018.
  • Karakurt, Rauf. Hristiyanlıkta Ruhbanlık . Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
  • Kaya, Önder. Katolik Kilisesinde Ruhbanlık Anlayışı . Iğdır: Iğdır Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
  • Kelâbâzî , Ebû Bekir Muhammed b. Ebî İshak el-. Bahru’l-Fevâid . thk . Muhammed Hasan İsmail - Ahmed Ferid el- Mezîdî . Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1420.
  • Kuzudişli , Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam . İstanbul: Klasik Yayınları, 2020.
  • Ma’mer b. Râşid , Ebû Urve el-Ezdi el- Basrî . el-Câmi’ ( fi’l-Musannef li Abdirrezzâk b. Hemmam ) . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 2 Cilt. Hindistan: el- Meclisü’l - Ilmî , 1403.
  • Mâturîdî , Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed el-. Te’vîlâtü’l-Kur’ân . thk . Mecdi Basûm . 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1426.
  • Mevlânâ, Celaleddin-i Rûmî. Mesnevî . ed. Yasemin Çiçek - Hande Yıldırım. çev. Süleyman Nahîfî . 1 Cilt. İstanbul: Sufi Kitap, 2018.
  • Mubârekpûrî , Ebu’l-Ulâ Muhammed Abdurrahman b. Abdurrahim el-. Tuhfetü’l-Ahvezi bi Şerhi Câmi’i’t-Tirmizî . 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , ts .
  • Muḥammed b. Naṣr el- Mervezî , Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Naṣr . Muḫtaṣaru Ḳıyâmu’l-Leyl ve Ḳıyâmu Ramaḍân ve Kitâbu’l-Vitr . Faysalabad : Ḥadîs ̱ Akademi, 1988.
  • Mübârek , Ebû Abdurrahman et-Türkî el- Mervezî abdullah b. el- Cihad . thk . Nezih Hammâd . 1 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye , 1972.
  • Münâvî , Muhammed Abdurraûf el-. et- Teysîr bi Şerhi’l-Câmi’i’s-Sağîr . 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-İmami’ş-Şâfiî , 1408.
  • Münâvî , Muhammed Abdurraûf el-. Feyzü’l-Kadîr . 6 Cilt. Mısır: el- Mektebetü’t - Ticariyyeti’l - Kübra, 1356.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el- Haccâc . el- Câmiʿu’ṣ - ṣaḥîḥ . nşr . Muhammed Fuâd Abdülbâkī . Kahire: y.y ., 1374-75/1955-56.
  • Nesâî , Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-. es-Sünen . thk . Abdulfettah Ebu Gudde. 9 Cilt. Haleb : Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye , 1406.
  • Nesâî , Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-. Fezâilü’s -Sahabe . 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1405.
  • Öngören, Reşat. “Osmanlı’da Sûfilerin Farklı Toplum Kesimleriyle İlişki Tarzları”. Tasavvuf Kitabı . ed. Cemil Çiftçi. 192-210. İstanbul: Kitabevi, 2003.
  • Öngören, Reşat. “Vefa Tekkesi ve Osmanlı’da Devlet Tekke-Medrese İlişkileri”. İstanbul: Şehir ve Medeniyet . ed. Şevket Kamil Akar. 109-119. İstanbul: Klasik Yayınları, 2004.
  • Özafşar , Mehmet Emin. Hadîsi Yeniden Düşünmek . Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2000.
  • Özel, Ahmet. “ Cihad ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 7/527-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
  • Öztürk, Levent. “Manastır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 27/560-562. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Paker, K. Oya. “Bireyselleşme Ekseninda Farklılaşan Din Temsillerimiz”. Eskiyeni 19 (13 Aralık 2010), 113-119.
  • Polat, Fethi Ahmet. Kur’ân’a Göre Ruhbanlık Ve Rabbanilik . Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
  • Râgıb el- Isfahânî , Ebu’l -Kasım Hüseyn b. Muhammed. el- Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân . thk . Safvan Adnan ed-Dâvûdî . 1 Cilt. Dımeşk - Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye - Dâru’l -Kalem, 1412.
  • Reşid Rıza, Muhammed. Tefsiru’l-Menâr . thk . İbrahim Şemseddin. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 2011.
  • Rûyânî , Ebû Bekr Muḥammed b. Hârûn er-. Musnedu’r-Rûyânî . thk . Eymen ʿAlî Ebû Yemânî . 2 Cilt. Kahire: Muessesetu Ḳurṭuba , 1416.
  • Said b. Mansur, Ebû Osman el- Horasânî . es-Sünen . thk . Habiburrahman el- A’zamî . 2 Cilt. Hindistan: Dâru’s -Selefiyye, 1403.
  • Salar, Hatice. Hıristiyanlıkta Ruhbanlığın Kökenleri ve Ruhbanlık Sınıfı . Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebu’l -Muzaffer Şemsüddin et-Türki el- Bağdâdî . Mir’âtü’z -Zaman fi Tevârihi’l-A’yân . thk . Muhammed Berekât vd. 23 Cilt. Dımeşk : Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye , 1434.
  • Şahin, Nadide. Hristiyanlık’ta Ruhbanlık Anlayışı . Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Taberâni , Ebu’l -Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb et-. el- Mu’cemu’l - Evsat . thk . Tarık b. Ivedullah b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrahim el-Hüseyni. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l -Haremeyn, ts .
  • Taberâni , Ebu’l -Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb et-. el- Mu’cemu’l - Kebîr . thk . Hamdi b. Abdülmecid es-Selefi. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye , 1415.
  • Taberâni , Ebu’l -Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb et-. el- Mu’cemu’s - Sağir . thk . Muhammed Şekûr Mahmud el- Hâc . 2 Cilt. Beyrut – Amman: el- Mektebü’l -İslami – Dâru Ammâr , 1405.
  • Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir et-. Câmi’u’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân . thk . Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1420.
  • Tahâvî , Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed et-. Şerhu Müşkili’l-Âsâr . thk . Şuayb Arnavut. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r -Risale, 1415.
  • Tayâlisî , Ebu Dâvud Süleyman b. Dâvûd b.el -Cârûd et-. el- Müsned . thk . Muhammed b. Abdülmühsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr , 1419.
  • Temir , Hakan. Arap Yarımadası’nda Kabile Hayatı . İstanbul: Siyer Yayınları, 2020.
  • Tirmizî , Ebû İsa Muhammed b. İsa et-. es-Sünen . thk . Beşşâr Avvâd Ma’rûf . 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l - Ğarbi’l -İslâmî, 1998.
  • Tûfî , Ebu’r-Rebi ’ Necmuddin Süleyman b. Abdilkavi et-. et- Ta’yîn fi Şerhi’l-Erba’în . thk . Ahmed Hâc Muhammed Osman. Beyrut – Mekke: Müessesetü’r- Reyyân - el- Mektebetü’l - Mekkiyye , 1419.
  • Türker, Ömer. Anlamı Tamamlamak . İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
  • Uludağ, Süleyman. “Ruhbanlık ve Tasavvuf”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 5/13 (2004), 9-23.
  • Yardım, Ali. “Adî b. Hâtim et- Tâî ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi . 1/380. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Zebîdî , Ebu’l -Feyz Muhammed Murtaza ez-. Tâcu’l-Arûs . thk . Cemâ’atün mine’l-Muhakkikîn . 40 Cilt. b.y .: Dâru’l-Hidâye , ts .
  • Zehebî , Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed ez-. Târihu’l -İslam . thk . Beşşar Avvâd Ma’rûf . 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî , 2003.
  • Zemahşerî , Ebu’l -Kasım Mahmud b. Ömer ez-. el- Fâik fi Garibi’l -Hadis . thk . Ali Muhammed el- Becâvî - Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife , ts .
  • Zemahşerî , Ebu’l -Kasım Mahmud b. Ömer ez-. el- Keşşâf . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l - Kütübi’l -Arabî, 1407.
  • Zemahşerî , Ebu’l -Kasım Mahmud b. Ömer ez-. Esâsü’l-Belâğa . thk . Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd . 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye , 1419.
  • Zıyâuddin el- Makdisi , Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülvâhid . el- Ehâdisu’l - Muhtâra . thk . Abdulmelik b. Abdullah b. Düheyş . 13 Cilt. Beyrut: Dâru Hızır, 1420.
  • Zürkânî , Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülbâkî ez-. Şerhu’l-Muvatta ’ . thk . Tâhâ Abdurraûf Sa’d . 4 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye , 1424.
Toplam 128 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Fatih Bayram 0000-0001-7745-0964

Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2022
Kabul Tarihi 15 Aralık 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022Cilt: 22 Sayı: 2

Kaynak Göster

ISNAD Bayram, Fatih. “Hadislerde Ruhbanlık: ‘İslam’da ruhbanlık yoktur’ Rivayeti Bağlamında Bir İnceleme”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 22/2 (Aralık 2022), 785-819. https://doi.org/10.33420/marife.1173656.