A Principle That Tabari Observed in His Criticism of Interpretation: Contrary to the Literal Form of the Verse
Öz
There are many factors that are effective in Tabari’s choices of interpretation and criticism of interpretations that he does not accept. In our study, the contradiction to the literal form of the verse, which is one of them, will be examined. By contradicting the literal form of the verse, we mean the places where Tabari says, “If the correct interpretation were like this, the verse would be like this”. In this way, Tabari reveals that the literal structure of the verse is not suitable for the interpretation mentioned and makes his criticism accordingly. The most important reason for Tabari to use this method is his effort to prioritize the apparent meaning of the verse and not to go beyond the possible interpretations of the verse. For this reason, he tries to preserve the first impression left by the text of the verse and to build the interpretation on the meaning required by the nature of the language. While doing this, he makes minor changes in the literal structure of the verse, which he does not accept and reveals that the interpretation that is not suitable for the verse belongs to the aforementioned literal structure. Our study aims to examine the issue of contradiction to the literal structure of the verse, which Tabari observes in the verse interpretations he criticizes, to reveal the nature of the expressions contrary to the literal structure of the verse in question, and to determine the factors that affect his preferences while doing this. Our study contributes to the studies on Tabari's method of interpreting the Qur'an and his adherence to the zhahir. Tabari's method of tafsir is mostly in the form of focusing on understanding the first and natural state of the verse in the historical context in which it was revealed. Thus, he observes the nature of the language and stays away from preconceived judgments while interpreting. Since he knew the narrations about the interpretation of the verses very well and collected them in his tafsir, he classified the narrations of the Companions and the tabi'in according to the views they contained and presented them to the world of science systematically. However, the fact that he includes a narration of a view in his commentary does not mean that Tabari adopted that view. With some scientific motives, he sometimes finds these views suitable for preference, and sometimes he does not find them suitable for preference. Although these opinions, which come through the narrations, belong to the Companions or tabi'in, those who are authoritative in tafsir, Tabari may not accept them as the interpretation of the verse. In other words, the fact that the view mentioned for a verse is under the verse in question, and that Tabari's failure to adopt this view does not mean that the narration is weak and cannot be used as evidence. In addition, the fact that the narration is an authentic one that came from the important commentators of the first period is not sufficient for it to be acceptable by Tabari. The fact that any narration contains correct information is not enough for Tabari to accept it as the correct interpretation of the verse in question. Because the literal structure of the verse should be in accordance with the notion of the verse and should fall within the scope of the possible meaning of the verse. While interpreting, Tabari does not go to an interpretation without examining the literal form of the verse. In order to do that, he determines the small elements in the verse that affect the meaning. He then examines the differences between the literal form of the verse and other possible literal forms of this verse. Thus, he makes a comparison and draws the limits of interpretation of the verse. In this way, interpretations that can be included in the meaning of the verse emerge. Then, while he sees the comments within this scope as acceptable comments, it does not see the comments outside this scope as acceptable. Therefore, while he does not approve an attitude to completely reject the possible interpretations of the text, he does not find it appropriate to adopt every interpretation that comes with narrations in the literal form of the verse. Tabari's use of the principle of contradiction to the literal form as a method is the most important indicator of his devotion to the outward. In addition, it is important in this context that he is the founder of a sect in fiqh and that he has ijtihad. His scientifically critical approach to other sects makes his criticisms in his interpretation choices noteworthy. Tabari has successfully revealed this method in his tafsir and has acquired a special place for himself in the history of tafsir.
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, ts.
- Aydın, Atik. Taberi’nin Kur’an’ı Yorumlama Yöntemi. Ankara Okulu Yayınları, 2005.
- Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Mar’aşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmaîl. el-Câmiu‘s-sahîh. thk. Mustafa ed-Dîb el-Buğâ. Beyrut: Dâru’l- İbni’l-Kesîr, ts.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf Endelüsî. el-Bahru’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
- Erbaş, Muammer. Kur’an-ı Kerim’in Zahiri Anlamına Yaklaşımlar. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2008.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh Absî. Meâni’l-Kur’ân. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, ts.
- İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Sehnûn li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, ts.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân b. Gâlib Muhâribî Gırnâtî Endelüsî. el- Muharraru’l-vecîz fî tefsiri’l-kitâbı’l-azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1422.
- İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs Râzî. Tefsîru’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Esʿad Muḥammed et-Tayyib. Riyad: Mektebetu Nezzâr el-Bâz, 1997.
- İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. Tefsiru’l-Kur’ân’i’l-‘azîm. thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1999.
- Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed Ensârî. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l- Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb Basrî. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
- Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 1946.
- Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- Mücâhid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. Muḥammed Abdusselâm Ebü’n-Nîl. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-İslami el- Hadîse, 1989.
- Nahhâs. Me’âni’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. Mekke: Câmi’atü Ümmü’l-Kurâ, 1989.
- Narol, Süleyman. Tefsirde Zahire Bağlılık Problematiği (Hakim El-Çüşemi Örneği). Hikmetevi Yayınları, 2021.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedîvî. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
- Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
- Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Ķur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, 2002.
- Secâvendî, Muhammed b. Tayfûr. İlelü’l-vukûf. thk. Muhammed b. Abdullah b. Muhammed el-Îdî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2006.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Dâru Hecr, ts.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Meâni’l-Kur’ân ve i’râbuh. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım b. Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı gavâmizı’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Öz
Taberî’nin tevil tercihlerinde ve kabul etmediği tevilleri eleştirmesinde etkili olan birçok unsur bulunmaktadır. Çalışmamızda bunlardan birisi olan ayetin literal formuna aykırılık incelenecektir. Ayetin literal formuna aykırılıktan kastımız Taberî’nin “Eğer doğru tevil böyle olsaydı ayet şu şekilde olurdu” dediği yerlerdir. Bu şekilde Taberî ayetin literal yapısının, bahsedilen tevile uygun olmadığını ortaya koymakta ve eleştirisini buna uygun yapmaktadır. Taberî’nin bu yöntemi kullanmasındaki en önemli gerekçe ayetin zahirinin gerektirdiği anlamı öncelemek ve ayetin muhtemel yorumlarının dışına çıkmama yönündeki çabasıdır. Bundan dolayı ayet metninin muhatapta bıraktığı ilk intibayı korumaya ve dilin tabiatının gerektirdiği anlam üzerine yorumu inşa etmeye gayret etmektedir. Bunu yaparken ayetin literal yapısında küçük değişiklikler yaparak kabul etmediği ve ayete uygun olmayan yorumu mezkur literal yapıya ait olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmamız Taberî’nin eleştirdiği ayet yorumlarında gözettiği ayetin literal yapısına aykırılık konusunu incelemeyi, söz konusu ayetin literal yapısına aykırı ifadelerin mahiyetini ortaya koymayı ve bunu yaparken tercihlerine etki eden unsurları belirlemeyi hedeflemektedir. Çalışmamız Taberî’nin Kur’an’ı yorumlama yöntemine ve onun zahire bağlı kalmasına dair yapılmış olan çalışmalara katkı sunar mahiyettedir. Taberî’nin tefsir yöntemi daha çok ayetin indiği tarihsel bağlamda ilk ve doğal halinin anlaşılmasına odaklanmak şeklindedir. Böylece dilin fıtratını gözetmekte ve tefsir yaparken peşin verilmiş hükümlerden uzak durmaktadır. Ayetlerin tefsirine dair rivayetleri çok iyi bildiği ve tefsirinde topladığı için sahabilere ve tabiine ait rivayetleri ihtiva ettikleri görüşlere göre sınıflayarak ilim dünyasına sistematik olarak arz etmiştir. Fakat onun bir görüşe ait rivayete tefsirinde yer vermesi, Taberî’nin o görüşü benimsediği anlamına gelmemektedir. Bazı ilmi saiklerle bu görüşleri bazen tercihe uygun bulduğu gibi bazen de tercihe uygun bulmamaktadır. Rivayetler aracılığıyla gelen bu görüşler sahabilere veya tabiinden tefsirde otorite kimselere ait olsa da Taberî bunları ayetin tefsiri olarak kabul etmeyebilmektedir. Yani bir ayet için zikredilen görüşün söz konusu ayetin altında bulunuyor olup Taberî’nin bu görüşü benimsememesi o rivayetin zayıf ve delil olarak kullanılamaz olduğu anlamına gelmemektedir. Ayrıca rivayetin ilk dönem önemli müfessirler tarafından gelmiş sahih bir rivayet olması bu rivayetin Taberî tarafından kabul edilebilir olması için yeterli değildir. Bunun yanında herhangi bir rivayetin doğru bilgi içermesi Taberî tarafından söz konusu ayetin doğru tefsiri olarak kabul edilmesine yetmemektedir. Çünkü ayetin literal yapısının ayetin mefhumuna uygun olması ve ayetin muhtemel anlam alanının kapsamına girmesi gerekmektedir. Taberî tefsir yaparken ayetin literal formunu incelemeden bir yoruma gitmemektedir. Bunun için ayet içerisindeki küçük, ancak anlama etki eden unsurları belirlemektedir. Sonra da ayetin literal formu ile bu ayetin diğer muhtemel literal formları arasındaki farkları incelemektedir. Böylece bir kıyas yapmakta ve ayetin yorum sınırlarını çizmektedir. Bu suretle de ayetin anlam kapsamına girebilecek yorumlar ortaya çıkmaktadır. Sonra bu kapsama giren yorumları kabul edilebilir yorumlar olarak görürken bu kapsam dışındaki yorumları kabul edilebilir görmemektedir. Dolayısıyla metnin muhtemel olduğu yorumları tamamen reddeden bir tavır içinde olmadığı gibi rivayetlerle gelen her yorumu da ayetin literal formuna giydirilmesini uygun bulmamaktadır. Taberî’nin literal forma aykırılık ilkesini yöntem olarak kullanması onun zahire bağlılığının en önemli göstergesidir. Ayrıca fıkıhta bir mezhebin kurucusu olması ve ictihat ediyor olması da bu bağlamda önemlidir. Bunun yanında diğer mezheplere ilmi olarak eleştirel yaklaşması onun tevil tercihlerinde ortaya koymuş olduğu eleştirileri dikkate değer kılmaktadır. Taberî, tefsirinde bu yöntemi başarılı bir şekilde ortaya koymuş ve tefsir tarihi içerisinde kendisine özel bir yer edinmiştir.
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, ts.
- Aydın, Atik. Taberi’nin Kur’an’ı Yorumlama Yöntemi. Ankara Okulu Yayınları, 2005.
- Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Mar’aşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmaîl. el-Câmiu‘s-sahîh. thk. Mustafa ed-Dîb el-Buğâ. Beyrut: Dâru’l- İbni’l-Kesîr, ts.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf Endelüsî. el-Bahru’l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
- Erbaş, Muammer. Kur’an-ı Kerim’in Zahiri Anlamına Yaklaşımlar. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2008.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh Absî. Meâni’l-Kur’ân. Mısır: Dâru’l-Mısriyye, ts.
- İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Sehnûn li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, ts.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân b. Gâlib Muhâribî Gırnâtî Endelüsî. el- Muharraru’l-vecîz fî tefsiri’l-kitâbı’l-azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1422.
- İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs Râzî. Tefsîru’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Esʿad Muḥammed et-Tayyib. Riyad: Mektebetu Nezzâr el-Bâz, 1997.
- İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. Tefsiru’l-Kur’ân’i’l-‘azîm. thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1999.
- Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed Ensârî. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l- Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb Basrî. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
- Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 1946.
- Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- Mücâhid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. Muḥammed Abdusselâm Ebü’n-Nîl. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-İslami el- Hadîse, 1989.
- Nahhâs. Me’âni’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. Mekke: Câmi’atü Ümmü’l-Kurâ, 1989.
- Narol, Süleyman. Tefsirde Zahire Bağlılık Problematiği (Hakim El-Çüşemi Örneği). Hikmetevi Yayınları, 2021.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedîvî. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
- Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
- Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Ķur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, 2002.
- Secâvendî, Muhammed b. Tayfûr. İlelü’l-vukûf. thk. Muhammed b. Abdullah b. Muhammed el-Îdî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2006.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Dâru Hecr, ts.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. Meâni’l-Kur’ân ve i’râbuh. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım b. Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı gavâmizı’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2023 |
| Kabul Tarihi | 6 Mayıs 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 23 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.