Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Eş-Şifâ Bağlamında İbn Sînâ Metafiziğinde Bir, Birlik ve Çokluk

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 163 - 190, 30.06.2023
https://doi.org/10.33420/marife.1274907

Öz

“Bir”, dilde yaygın olarak kullanılan kavramlardandır. “Varlık” ve “şey” kavramları gibi zihnin sahip olduğu en genel yüklemlerdendir. Bundan dolayı da metafizikte incelenen meseleler arasında kaşımıza çıkar. Felsefe tarihinde biri sadece bir yüklem olarak görmeyen ve ona en üst seviyede varolan payesi veren ve bütün varolanların gerçek ilkesi olarak kabul eden filozof ve ekoller de mevcuttur. Önemli bir etki alanına da sahip olan bu tür sistemler içerisinde bir sadece en üst metafiziksel ilke değil, aynı zamanda bütün varolanlara, bir olarak nitelendirilen her bire birliğini veren en yüce ve ilk varolandır. Bu anlamdaki bire, dinlerde kaşımıza çıkan tanrı figürüne benzer ayrıcalıklı bir konum verilmektedir. Bunların yanında bir, en temelde dünyayı ve evreni kavrama biçimiyle de oldukça yakından ilgilidir. Bireysel varlığımızı da kuşatan varolanlar alanı, yani evren birleşik bir bütün müdür yoksa birbirinden ayrı bir çokluk mudur? Evren, bir birinden bağımsız parçaların bir araya gelmesiyle oluşan bir yığın mıdır? Eğer böyleyse varlıkların parçalanması sonsuza kadar devam edemez; kendilerini oluşturan bölünmeyen teklere ulaşıldığında bu ayrışma duracaktır. Burada birler, aynı zamanda varlığın sınırını oluşturmaktadır. Bu sonlu ve sınırlı birlere ise birliklerini daha üst bir metafizik ilke olan Bir vermektedir. Bu anlamda en yüksek bir hem en yüce varlık hem de her bire birliğini veren en temel ilkedir. Bu durumda evren, sonlu ve sınırlı parçalardan, bir diğer anlamda da birlerden oluşan bir yığındır. Burada evren sonlu ve sınırlı birlerden oluştuğundan ayrıkların (munfasıl) bir araya gelerek oluşturdukları bir yığın görünümüne geçmektedir. Diğer taraftan, eğer varlıklardaki bölünme sonsuza kadar devam ediyorsa, bu bölünmenin durduğu bir sınır düşünülemediğinden varlığın temel kurucu ilkesi bir olamaz. Bu yönden bakıldığında bir her zaman varolan bir şeye eklenen bir araz olabilir. Burada evren de bölünmesi parçalanamayan birlerde son bulan ve bu birlerden oluşan bir ayrıklar yığını değil de birleşik bir bütün olacaktır; bir ise her varolanla birlikte bulunan bir lâzım olacaktır.Doğadaki değişim ve süreklilik tartışmaları da yine bire dair kavrayışın gölgesinde yapılmaktadır. Değişen varlıklardaki kimliksel sürekliliği sağlayan onlardaki birlik midir? Bu itibarla, farklı evren modelleri ve doğa felsefelerinin gerisinde bir, birlik ve çokluğa dair kavrayış biçimleri bulunur.Bire yüklenen farklı anlamları ve bunların uzantısı olarak ortaya çıkan varlık ve evren anlayışının oluşturduğu arka planı göz önüne almadan filozofların metinlerinde karşımıza çıkan bir, birlik ve çokluğu anlamamız mümkün değildir. Bire dair bu farklı yaklaşımlar, onun hakkındaki incelemeyi doğrudan etkilemektedir. Bu çalışmada İbn Sînâ’nın eş-Şifâ, Metafizik’teki bire dair incelemesini ele almaya çalıştım. Metinde öncelikle, filozofun kendinde bir ve en yüce gerçeklik olarak bire dair yaklaşımına ve bunun gerek Aristoteles’in gerekse de Kindî’nin eserlerinde karşımıza çıkan bir anlayışından farkına değindikten sonra onun araz olan biri nasıl sınıflandırdığı üzerine odaklanmaya gayret ettim. Filozofun ortaya koyduğu bu sınıflandırmaların arka planını açıklamaya çalışılarak da her bir sınıfın kendi içerisinde taşıdığı anlamı izah etmeye çalıştım. İncelediğim meselenin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunması için zaman zaman Kindî ve Fârâbî gibi Müslüman Meşşâî filozofların ilgili metinlerine müracaat ettim. Bu sınıflandırmalardan hareketle en nihayetinde de önce birin kullanımına dair genel bir şema, sonra da hiyerarşik bir şema oluşturmaya yöneldim. Makalede, İbn Sînâ’nın eş-Şifâ, Metafizik’e odaklanmakla birlikte, filozofun felsefi sistemi içerisinde birin nerede konumlandığına dair temel parametreleri yakalamaya çalışarak da daha ileri boyutlu çalışmalara perspektif sunmak da bir diğer amacım oldu.

Kaynakça

  • Aristotle. Metaphysics. çev. Richard Hope. Ann Arbor, Michigan, USA: The University of Michigan Press, 1960.
  • Atış, Naciye. “Erken Grek Felsefesinde Birlik Arayışı”. Beytulhikme: An International Journal of Philosophy 3/1 (2013), 160-170.
  • Az, Mehmet Ata. İlahî Basitlik Bağlamında Tanrı’nın Bilinebilirliği. Ankara: Otto, 2017.
  • Fârâbî, Ebû Nasr. es-Siyâsetü’l-medeniyye: Mevcutların İlkeleri. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera, 2020.
  • Fârâbî, Ebû Nasr. Kitâbü’l-Vâhidi ve’l-vahde. thk. Muhsin Mehdî. Mağrib: Dâru’l-Tubkâl, 1990.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid. Makâsıdü’l-felâsife. thk. Süleyman Dünya. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 1961.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Dânişnâme-i Alâî: Alâî Hikmet Kitabı. ed. Gürbüz Deniz. çev. Murat Demirkol. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. et-Taʿlîḳāt. Kahire: el-Mektebetü’l-’Arabiyye, 1973.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy. İstanbul: Litera, 2005.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Kitâbu’ş-Şifâ, Kategoriler. çev. Muhittin Macit. İstanbul: Litera, 2010.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik, I. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2004.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Kitâbu’ş-Şifâ, Oluş ve Bozuluş. çev. Muammer İskenderoğlu. İstanbul: Litera, 2008.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Nefsin Halleri: Nefsin Sonsuzluğu ve Yeniden Yaratılması Hakkında. çev. Ömer Ali Yıldırım. İstanbul: Litera, 2020.
  • Kindî, Ya‘kūb b. İshâk. “fî Felsefeti’l-ûlâ”. Resâ’ilü’l-Kindîyyi’l-felsefiyye. thk. Abdulhâdi Ebû Rîde. 97-162. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1950.
  • Maraş, İbrahim. “Ibn Sînâ Felsefesinde Vâhid (Bir) ve Vahde (Birlik) Kavramları”. Ibn Sînâ Felsefesinde Vâhid (Bir) ve Vahde (Birlik) Kavramları. ed. Mehmet Mazak - Nevzat Özkaya. 53-62. İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2008.
  • Maraş, İbrahim. “İbn Sina Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı”. Dinî Araştırmalar 10/30 (2007), 41-54.
  • Plotinus. The Divine Mind, Being The Treatises of The Fifth Ennead. çev. Stephen MacKenna. London: The Medici Society, 1926.
  • Rahman, Shahid vd. “Ibn Sīnā’s Approach to Equality and Unity”. Arabic Sciences and Philosophy 24/2 (2014), 297-307.
  • Turner, William. History of Philosophy. Boston and London: Ginn and Company, 1903.

One, Unity and Multiplicity in Ibn Sīnā's Metaphysics in the Context of al-Shifā

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 163 - 190, 30.06.2023
https://doi.org/10.33420/marife.1274907

Öz

One is a commonly used concept in the language. It is considered one of the most general predication that the mind has, such as the concepts of "existence" and "thing". Therefore, it appears among the issues studied in metaphysics. In the history of philosophy, there are also philosophers and schools who do not see one as a concept, and who give it the highest level of existence and accept it as the real principle of all existences. In such systems, which also have an important sphere of influence, one is not only the supreme metaphysical principle, but also the supreme and first existent that gives unity to all beings, to each individual who is described as one. The one in this sense is given a privileged position similar to the god figure that appears in religions.In addition to these, one is also very closely related to the way of comprehending the world and the universe. Is the field of beings, that is, the universe, which also encompasses our individual being, a unified whole or a separate multiplicity? Is the universe a heap formed by the coming together of independent parts? If so, the disintegration of beings cannot go on indefinitely; this separation will stop when the indivisible singles that compose them are reached. Here, ones also form the boundary of existence. To these finite and limited ones, the One, which is a higher metaphysical principle, gives their unity. In this sense, a supreme being is both the supreme existent and the most fundamental principle that gives each individual his unity. In this case, the universe is a collection of finite and limited parts, in other words, ones. Here, since the universe consists of finite and limited ones, it passes into the appearance of a heap formed by the coming together of the discrete (munfasil). On the other hand, if the division of beings continues forever, the basic founding principle of existence cannot be one, since a limit at which this division stops cannot be considered. Seen from this point of view, one can always be an accident added to an existing thing. Here, the universe will be a unified whole, not a heap of discrete ones whose division terminates in indivisible ones; and the one will be a necessity accident that exists with every existent.Discussions of change and continuity in nature are also held in the shadow of the understanding of the one. Is it the unity in them that ensures the identical continuity in the changing entities? In this respect, behind different universe models and natural philosophies, there are conceptions of one, unity and multiplicity.It is not possible for us to understand the unity and multiplicity that we encounter in the texts of philosophers without considering the different meanings attributed to one and the background created by the understanding of existent and the universe emerging as an extension of these. These different approaches to the one are directly affect to the study of it. In this study, I tried to deal with Ibn Sīnā's analysis of the one in al-Shifā: Metaphysics. In the text, first of all, after mentioning the philosopher's approach to the one in itself and the highest reality and its difference from an understanding that we encounter in the works of both Aristotle and al-Kindī, I tried to focus on how he classifies one as an accident. By trying to explain the background of these classifications put forward by the philosopher, I tried to explain the meaning of each class within itself. In order to contribute to a better understanding of the issue I have examined, I have also made references to the approaches of Muslim Peripatetic philosophers such as al-Kindī and al-Fārābī. Based on these classifications, I eventually turned to creating a general scheme for the use of one, and then a hierarchical scheme. In the article, besides focusing on Ibn Sīnā's al-Shifā: Metaphysics, another aim was to present a perspective to more advanced studies by trying to capture the basic parameters of where one is positioned in the philosophical system of the philosopher.

Kaynakça

  • Aristotle. Metaphysics. çev. Richard Hope. Ann Arbor, Michigan, USA: The University of Michigan Press, 1960.
  • Atış, Naciye. “Erken Grek Felsefesinde Birlik Arayışı”. Beytulhikme: An International Journal of Philosophy 3/1 (2013), 160-170.
  • Az, Mehmet Ata. İlahî Basitlik Bağlamında Tanrı’nın Bilinebilirliği. Ankara: Otto, 2017.
  • Fârâbî, Ebû Nasr. es-Siyâsetü’l-medeniyye: Mevcutların İlkeleri. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera, 2020.
  • Fârâbî, Ebû Nasr. Kitâbü’l-Vâhidi ve’l-vahde. thk. Muhsin Mehdî. Mağrib: Dâru’l-Tubkâl, 1990.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid. Makâsıdü’l-felâsife. thk. Süleyman Dünya. Kahire: Dâru’l-Me’ârif, 1961.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Dânişnâme-i Alâî: Alâî Hikmet Kitabı. ed. Gürbüz Deniz. çev. Murat Demirkol. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. et-Taʿlîḳāt. Kahire: el-Mektebetü’l-’Arabiyye, 1973.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy. İstanbul: Litera, 2005.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Kitâbu’ş-Şifâ, Kategoriler. çev. Muhittin Macit. İstanbul: Litera, 2010.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Kitâbu’ş-Şifâ, Metafizik, I. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2004.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Kitâbu’ş-Şifâ, Oluş ve Bozuluş. çev. Muammer İskenderoğlu. İstanbul: Litera, 2008.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî. Nefsin Halleri: Nefsin Sonsuzluğu ve Yeniden Yaratılması Hakkında. çev. Ömer Ali Yıldırım. İstanbul: Litera, 2020.
  • Kindî, Ya‘kūb b. İshâk. “fî Felsefeti’l-ûlâ”. Resâ’ilü’l-Kindîyyi’l-felsefiyye. thk. Abdulhâdi Ebû Rîde. 97-162. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1950.
  • Maraş, İbrahim. “Ibn Sînâ Felsefesinde Vâhid (Bir) ve Vahde (Birlik) Kavramları”. Ibn Sînâ Felsefesinde Vâhid (Bir) ve Vahde (Birlik) Kavramları. ed. Mehmet Mazak - Nevzat Özkaya. 53-62. İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2008.
  • Maraş, İbrahim. “İbn Sina Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı”. Dinî Araştırmalar 10/30 (2007), 41-54.
  • Plotinus. The Divine Mind, Being The Treatises of The Fifth Ennead. çev. Stephen MacKenna. London: The Medici Society, 1926.
  • Rahman, Shahid vd. “Ibn Sīnā’s Approach to Equality and Unity”. Arabic Sciences and Philosophy 24/2 (2014), 297-307.
  • Turner, William. History of Philosophy. Boston and London: Ginn and Company, 1903.
Toplam 19 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Felsefe, Din Araştırmaları, Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Ömer Ali Yıldırım 0000-0003-3925-2275

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2023
Kabul Tarihi 20 Haziran 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023Cilt: 23 Sayı: 1

Kaynak Göster

ISNAD Yıldırım, Ömer Ali. “Eş-Şifâ Bağlamında İbn Sînâ Metafiziğinde Bir, Birlik Ve Çokluk”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 23/1 (Haziran 2023), 163-190. https://doi.org/10.33420/marife.1274907.