Marife Dini Araştırmalar Dergisi

Öz

Arap edebiyatının klasik dönemi olarak kabul edilen Câhiliye döneminden modern döneme kadar kadın imgelemi farklı edebi türlerde kendini gösteren bir unsurdur. Gerek şiir gerekse nesir olsun farklı edebi yapıtlarda yazarlar ve şairlerin kullandığı temalardan biri de kadın mefhumu olmuştur. Câhiliye şiirindeki gazel temasında genellikle aşk ve güzelleme bağlamında kendini gösteren kadın, modern dönem Arap edebiyatının önemli türlerinden öyküde yazarların üzerinde durduğu ve başkahraman olarak yapıtlarında yer verdikleri önemli bir öge olarak karşımıza çıkmaktadır. Arap coğrafyasının farklı bölgelerinde öykü yazarları, toplum içinde kendini ispat etmeye çalışan, ataerkil toplum yapısı içerisinde özgür bir birey olarak varlık mücadelesi veren kadın hakkında öyküler kaleme almıştır. Yazdığı öyküleriyle Arap öykücülüğünde önemli bir yere sahip olan Suriyeli edebiyatçılardan Ülfet el-İdlibî’nin kadın imgelemesine bakışı ve öykülerinde kadın karakterini kullanımı ise diğer öykü yazarlarından farklı yapıdadır. Yazdıkları öykülerde Filistin problemi gibi daha çok siyasi ve ideolojik konuları tercih eden çoğu Arap öykü yazarından farklı olarak Ülfet el-İdlibî öykülerinde, yaşadığı toplumda aile ve aile içerisinde kadın mefhumu üzerinde durmaktadır. Realist bir bakış açısına sahip olan el-İdlibî, öykülerini doğrudan yaşadığı çevreden ve toplumdan beslenerek kaleme almıştır. Bu bağlamda el-İdlibî’nin öykülerinde kadın teması, geleneksel Suriye ailesinde kadının konumu ve değeri, aile hayatında kadının karşılaştığı problemler, eski gelenekler ve yeni akımlar arasında kadının aile bireyleri arasında varlık mücadelesi gibi konularda kendini gösterir. Yazarın Mavi Perdeler (السَّتَائِر الزُّرْق) isimli öyküsü bahsi geçen üslupta yazdığı öykülerine güzel bir örnektir. Mavi Perdeler temel olarak, çocukları olmaması sebebiyle yıkılmanın eşiğine gelen bir ailenin dramını konu etmektedir. Öykünün anlatıcısı rolündeki başkahraman olan koca karakteri, annesini razı etmek ya da karısıyla evliliğini devam ettirmek arasında kalmış, ikilem içerisinde bocalamaktadır. Annesi ondan, çocuk dünyaya getiremeyen mevcut eşinden boşanmasını, komşusu olan daha genç bir kızla evlenmesini ve bu kızdan çocuk yapması için oğluna durmadan baskı yapmaktadır. Ama başkahraman olan koca karakterinin, son derece uyumlu bir eş olan, severek evlendiği ve halen aşık olduğu eşinden de bir türlü boşanmaya gönlü razı değildir. Hikayede anlatılan bu alışıldık konunun satır aralarında ise yazar birbirinden farklı üç kadın karakterinin kıyaslamasını yapmaktadır. Söz konusu kadın imgelemeleri, geleneksel kültürü temsil eden anne, yuva yıkma pahasına da olsa kendi menfaatini düşünen komşu kız ve anlatıcı olan başkahramandan sonra öykünün en önemli kahramanı olan eş karakterleridir. el-İdlibî son derece bilindik bir aile çatışması bağlamında, Suriye toplumundaki aile yapısı içerisinde yer alan kadını üç farklı tiplemeyle betimlemektedir. Çalışmamızda Mavi Perdeler isimli öykü örneği temelinde Ülfet el-İdlibî’nin öykülerinde kadının yeri ve edebiyata yansıması ele alınmaktadır. Bu bağlamda ilk olarak Arap edebiyatında öykünün kısa bir tarihçesi ve yazarımız Ülfet el-İdlibî’nin hayatı, eserleri ve edebi kişiliği konu edilmektedir. Ardından yazarın farklı öykülerinden örneklerle hikayelerinde kadın karakterinin nasıl ele aldığı ve betimlediği üzerinde durulmaktadır. Daha sonra ise yazarın Mavi Perdeler isimli öyküsü, konusu ve olay örgüsü, zaman ve mekan sınırlılıkları, kahraman profilleri ve özellikle kadın kahramanları, öykünün perspektifi ve anlatım teknikleri, dil ve üslup özellikleri açısından incelenmektedir. Çalışmanın sonunda da öykünün çevirisi ek olarak verilmiştir.