Hz. Peygamber’in Hadislerinde Belagat ve Fesahat: Kur’an’la Şekillenen Üslubun Dil ve Edebiyat Üzerindeki Etkileri
Öz
Hz. Peygamber'in (s.a.s) hadisleri, Arap dilinin en üstün edebi örnekleri arasında yer alarak hem dini bir metin hem de dilbilimsel bir şaheser olma özelliği taşımaktadır. Kur'an-ı Kerim'in etkisiyle şekillenen hadisler, belagat ve fesahat açısından zirve bir noktayı temsil etmektedir. Hz. Peygamber, ilahi mesajı en etkili şekilde iletmek için Arap dilinin zengin imkânlarını ustalıkla kullanmıştır. O’nun hadislerinde, az lafızla çok mana ifade eden vecîz anlatımlar, kapsamlı ayrıntılı açıklamalar, muhataplara uygun üslup, beden dili ve tekitli ifadeler dikkat çekmektedir. Bu ifadeler, Kur'an'ın dil ve kavram dünyasıyla uyumlu bir şekilde şekillenmiş ve İslam toplumlarının hukuki ve sosyokültürel yapısının inşasında müessir bir özgürlük zemini teşkil etmiştir. Belagat ilminin temel unsurları olan îcâz, itnâb, kasr, teşbih, kinaye ve istiare gibi edebi sanatlar, Hz. Peygamber'in ifadelerinde belirgin şekilde yer almıştır. Örneğin hadislerde geçen kısa ama derin anlamlar taşıyan ifadeler, İslam'ın temel ilkelerini ifade etmede güçlü bir araç olmuştur. Ayrıca Resûlullah (s.a.s), muhataplarının sosyal ve kültürel durumlarına göre esnek bir dil kullanarak mesajlarının tesirini artırmıştır. Beden dilinin etkili olması, tane tane konuşması, sözlerinin kısa ve öz olması ve kelimelere yeni anlamlar yüklenmesi, onun hitabet yeteneğinin önemli özelliklerindendir. Hadislerin dil ve üslubu, Kur’an’ın kavram dünyasıyla tam bir uyum içindedir. Hz. Peygamber, vahyi tebliğ ederken Kur’an’ın mesajını insanların anlayabileceği sade ve etkili bir dille aktarmıştır. Özellikle cevâmiu’l-kelim (az lafızla çok mana ifade etme) yeteneği, hadislerin evrensel bir iletişim aracı olmasını sağlamıştır. Hz. Peygamber, hitabetinde muhataplarının eğitim seviyesi, kültürel arka planı ve psikolojik durumunu da dikkate almıştır. Bedevilerle basit ve net bir dil kullanırken, devlet liderlerine gönderdiği mektuplarda itnâb üslubunu tercih etmiştir. Örneğin, mescide bevleden bir bedeviye karşı gösterdiği hoşgörülü tutum ve ardından yaptığı açıklama, mukteza-i hâle (ortam ve duruma uygunluk) dair önemli bir örnektir. Ayrıca, aynı soruya, muhatabın anlayışı ve bağlamına uygun şekilde değişen cevaplar vermesi, muhatabın ihtiyacına göre şekillenen dinamik bir iletişim stratejisini yansıtmaktadır. Öte yandan Hz. Peygamber’in beden dili, sözlerinin etkisini güçlendiren temel unsurlardandır. Jest ve mimiklerle desteklenen hitabeti, özellikle önemli konuları vurgularken dikkat çekicidir. Örneğin, “Burnu sürtülsün!” ifadesini üç kez tekrarlayarak anne-baba hakkının önemini vurgulaması, tekrarlı tekit yönteminin etkili kullanımını gösterir. Ayrıca, dualarda kullandığı secili ifadeler hem kolay ezberlenmesini hem de duygusal etkiyi artırmıştır. Hadisler, Arapçanın gelişimine de önemli katkılar sunmuştur. Hz. Peygamber, bazı kelimelere yeni anlamlar yüklemiş (örneğin, “صَرُورَة” kelimesini “evlenmemek” olarak daraltmış, bazılarını ise genişletmiştir. Ayrıca, “التفث في المناسك” gibi orijinal tabirlerle haccın ritüellerini tanımlayarak dile yeni kavramlar kazandırmıştır. Bu durum, hadislerin yalnızca dini değil, filolojik bir miras olduğunu gösterir. Hz. Peygamber’in hadisleri, Kur’an’ın rehberliğinde şekillenen eşsiz bir belagat ve fesahat örneğidir. Bu metinler, Arap dilinin zenginleşmesine, İslami ilimlerin temellerinin atılmasına ve evrensel bir iletişim aracının oluşmasına katkı sağlamıştır. Hem İslam medeniyeti hem de dünya edebiyatı için paha biçilmez bir miras olan bu üslup, insanlığa yalnızca dini değil, dilsel ve kültürel bir zenginlik sunmaktadır. Hz. Peygamber’in hitabet yeteneği, günümüzde hâlâ etkisini sürdüren evrensel bir sanat ve iletişim modeli olarak kabul edilir. Bu çalışmada, hadislerin edebi verileri ve İslam kültürünün üzerindeki etkileri incelenerek, Resûlullah’ın dil ve üslubunun evrensel bir miras özelliği taşıdığı ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Arap Dili ve Belagatı Belagat ve Fesahat Hadis Hitabet Üslup.
Etik Beyan
Bu makale “Sahîh-i Müslim'deki Hadislerin Edebî Sanatlar Açısından İncelenmesi (Îcâz, İtnâb, Müsâvât ve Kasr Bağlamında)” başlıklı doktora tezinden (Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , 2023, Diyarbakır) yararlanılarak hazırlanmıştır
Kaynakça
- Abdulhamîd Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu‘cemü’l-lügati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsira. 4 Cilt. Kahire: ‘Alemü’l-kutub, 2008.
- Abdülmecid, Mahmut Abdülmecid. Nazarâtün fıkhiyye ve’t-terbeviyye fî emsâli’l-hadîs. Bey-rut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1992.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaûtî, vd. y.y: Muessesetü’r-Risâle, 2001.
- ‘Alevî, Yahya b. Hamza b. Ali b. İbrahim el-Hüseynî et-Tâlibî. et-Tirâz li esrâri’l-belâğa ve ‘ulûmi hakâiki’l-i‘câz. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Ansariyye, 1423.
- ‘Allâm, Abdül‘ati Garib Ali. el-Belâgatü’l-‘Arabiyye beyne’n-nakidayni’l-hâlideyn Abdülkâhir el-Cürcânî ve İbn Sinân el-Hafâcî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1993.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
- ‘Alvânî, Muhammed Câbir Feyyâd. el-Emsâl fi’l-hadîsi’n-Nebevî. Riyad: el-Ma’hehü’l-‘Alemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1993.
- ‘Aynî, Bedruddin Mahmud b. Muhammed. ‘Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
- Ayûd, Osman. “Belâgatü’l-uslûbi’n-Nebevî”. Mecelletü’l-Ezher 7/49 (1977), 897-901.
- Baytar, Yaşar Seracettin. “Hadislerde Beyân ve Bedî İlmiyle İlgili Edebî Sanatların Kullanıma Dair Örnekler”. İslami İlimler Dergisi 17/1 (2022), 121-153.
- Buhârî, Ebu Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘ü’s-sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır. 9 Cilt. Dâru Tûkü’n-Necât, 2001.
- Bulut, Ali. Belâgat Meânî - Beyân - Bedî’. İstanbul: İFAV Yayınları, 4. Basım., 2015.
- Câhiz, ‘Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1423.
- Canan, İbrahim. “Resûlullah’ta Muhataba Göre Hareket ve Tedric Prensipleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültrsi Dergisi 11 (1993).
- Cürcânî, Ebûbekir ‘Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilü’l-i‘câz. thk. Mahmud Muhammed Şâkir. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 5. Basım., 2004.
- Çağmar, Mehmet Edip. Alıştırmalarla Belagat. İstanbul: Yeni Zamanlar Dağıtım, 2013.
- Dayf, Şevkî. el-Belâga tetavvur ve tarîh. Kahire: Dârü’l-Me’ârif, 9. Basım., ts.
- Dayf, Şevkî. Târîhü’l-edebi’l-‘Arabî (el-Asrü’l-câhilî). Kahire: Dârü’l-Me’ârif, 2. Basım., 2003.
- Durmuş, İsmail. “Üslûp”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/383-385. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘es el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, ts.
- Ebû Hilâl el-‘Askerî, el-Hasen b. Abdillâh. Kitâbü’s-sinâ‘ateyn. thk. Ali Muhammed el-Becâvî, vd. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Ansariyye, 1419.
- Ekizer, Duran. Belagat Açısından Buhari ve Müslim’de Mecaz İçeren Hadisler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
- Ertürk, Mustafa. “Nebevî Sünnet’in Târihî Gerçeklikteki Konumu Açısından ‘Kur’ân İslâm’ı’ Söyleminin İlmî Değeri”. Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) 1/1 (2003), 7-29.
- Esin, Mehmet Nezir. Zeynelabidin Çiçek ve el-Mesâilu’l-Maksûde Adlı Eseri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
- Hafâcî, İbn Sinan. Sirrü’l-fesâha. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1982.
- Herevî, Ebu ‘Ubeyd el-Kasım b. Sellâm. Garîbü’l-Hadis. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1976.
- Hüseyin, Abdulkadir. el-Muhtasar fî tarîhi’l-belâğa. Kahire: Dâru Garîb, 1., 2001.
- İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1379.
- İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Camâlüddin Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
- İbn Reşîk, Ebu Ali el-Hasan el-Kayrevânî. el-‘Umdetu fî mehâsini’ş-şi‘ri ve âdâbihi. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5. Basım., 1981.
- İbn S‘ad, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’s-Sadr, t.y.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Feth Nasrullâh b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâ‘ir. thk. Ahmed el-Hûfî - Bedevî Tabâne. Kahire: Dârü’n-Nahdati’l-Mısr, ts.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-esser. Kahire: Dârû İhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, 1963.
- Karuko, Semira. el-Câhiz ve belâgat. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2014.
- Kazan, Ramazan. Edebî Üslup Açısından Hadis Metinleri. Isparta: Süleyman Demirel Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
- Kazvînî, Muhammed b. Abdurrahman el-Hatîb. el-Îzâh fi ‘ulûmi’l-belâga. thk. Muhammed Abdulmun‘im Hafâcî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 3. Basım., ts.
- Kılıç, Hulusi. “Belâgat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/380-383. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
- Merâğî, Ahmed b. Mustafa. ‘Ulûmü’l-belâga (el-me‘ânî, el-beyân, el-bedî‘). y.y.: y.y., ts.
- Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Ezdî es-Sümâlî. el-Kâmil. thk. Muhammed Ahmed ed-Dâlî. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım., 1997.
- Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn el-Haddâdî. Feyzü’l-kadîr şerhü’l-Câmi‘i’s-sağîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ, 1356.
- Müslim, Ebü’l-Hasan Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Câmi‘ü’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dârû İhyai’t-Turasi’l-Arabî, t.y.
- Orak, Kadriye Yılmaz. Belâgat Geleneğimiz ve Belâgat-i Lisân-ı Osmânî. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2013.
- Paşa, Ahmed Cevdet. Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ. İstanbul: Çile Yayınları, ts.
- Râzî, Ebû Abdillah Fahrüddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtîhü’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 3. Basım., 1420.
- Sabbâğ, Muhammed. el-Hadîsü’n-Nebevî (Mustalehuhu-belâgatuhu-kutubuhu). Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 4. Basım., 1981.
- Sabbâğ, Muhammed. Târîhü’l-kussâs ve eseruhum fi’l-hadis. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1985.
- Saraç, Mehmet Ali Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi: Belagat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 10. Basım., 2010.
- Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ü’s-sağîr fî ehâdîsi’l-Beşîri’n-Nezîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
- Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Müzhir fî ʿulûmi’l-luga. thk. Fuad Ali Man-sur. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l Kutubi’l-‘İlmiyye, 1998.
- Şimşirgil, Ahmet - Ekinci, Ekrem Buğra. Ahmed Cevdet Paşa ve Mecelle. İstanbul: KTB Ya-yınları, 2. Basın., 2009.
- Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkī. Keşşâfü ıstilâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. thk. Ali Dahrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1996.
- Tîbî, Şerefüddin Hüseyin b. Abdullah b. Muhammed. Şerhü’l-mişkât (el-Kâşif ‘an hakâiki’s-sünen). thk. Abdulhamid Hindâvî. 13 Cilt. Riyad: Mektebetu Nizâr el-Bâz, 1997.
- Uzun, Taceddin. Rasulullah’ın Belağatı. y.y, t.y.
- Yıldırım, Ali. “Din Dili Dini Dil Ayırımı”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 11/1 (2016), 323-330.
- Zarzûr, Adnan Muhammed. “Simâtü’l-belâgati’n-Nebeviyye beyne’l-Câhiz ve’r-Râfi‘î ve’l-‘Akkâd”. Mecelletu Merkezi Buhûsi’s-Sünneti ve’s-Sîre 1410-1411 (1991).
- Zeydân, Corci. el-‘Arebu kable’l-İslâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-Ehliyye, ts.
- Zîr, Muhammed b. Hasan. el-Kasas fi’l-hadîsi’n-Nebevî. Riyad: y.y., 3. Basım., 1985.
Rhetoric and Eloquence in the Hadiths of the Prophet Muhammad: The Effects of the Style Shaped by the Qur'an on Language and Literature
Öz
The Hadiths of the Prophet Muhammad, being among the highest literary examples of the Arabic language, serve as both a religious text and a linguistic masterpiece. The hadiths shaped by the influence of the Holy Quran represents the culmination in terms of rhetoric and eloquence. The Prophet Muhammad proficiently utilized rich resources of the Arabic language to share the divine messages. One can see that Prophet Muhammad was able to express a great deal of meaning with just a few words; additionally, in his hadiths, detailed explanations, a style appropriate to the listeners, body language, and emphatic expressions stood out. This mode of expression has been shaped in harmony with the linguistic and conceptual world of the Qur’an, and has constituted an effective foundation of freedom in the formation of the legal and socio-cultural structure of Islamic societies. Literary devices such as brevity, specification, analogy, using metaphors and double entendres which are fundamental elements of rhetoric, are prominently present in the expressions of Prophet Muhammad. For instance, the succinct yet profound expressions found in the hadiths have served as a powerful tool in delineating the core principles of Islam. Moreover, the Prophet Muhammad enhanced the impact of his messages by employing a flexible language tailored to the social and cultural contexts of his audience. His effective use of body language, clear and deliberate speech, concise and to-the-point words, and the ability to imbue words with new meanings are key characteristics of his oratorical skill. The language and style of the hadiths are in complete harmony with the conceptual world of the Qur'an. While conveying the revelation, Prophet Muhammad communicated the message of the Qur'an in a simple and effective language that people could understand. In particular, his ability in jawami' al-kalim (the art of expressing a great deal with few words) has made the hadiths a universal means of communication. The Prophet Muhammad took into account the educational level, cultural background, and psychological state of his audience in his speeches. While he used a simple and clear language with Bedouins, he preferred an elaborate and ornate style (itnâb) in the letters he sent to state leaders. "For instance, the tolerant attitude the Prophet displayed toward a Bedouin who urinated in the mosque, followed by his explanatory remarks, constitutes a significant example of situational appropriateness (muqtada al-ḥāl). Moreover, the way in which he provided varying answers to the same question—depending on the comprehension and context of the interlocutor—reflects a dynamic communication strategy shaped by the specific needs of each audience. "Conversely, the Prophet Muhammad’s use of non-verbal communication constituted a fundamental component in reinforcing the effectiveness of his speech. His oratory, augmented by deliberate gestures and facial expressions, was particularly noteworthy when underscoring matters of importance. The Prophet Muhammad’s thrice-repeated declaration, 'May his nose be rubbed in dust!', in emphasizing the paramount importance of filial duty, exemplifies his strategic use of emphatic repetition as a persuasive rhetorical technique. His supplications, characterized by eloquent and rhythmically balanced language, not only enhanced emotional resonance but also facilitated ease of memorization. Moreover, the ḥadīth literature played a pivotal role in the development of the Arabic language. The Prophet redefined the semantic boundaries of certain terms—narrowing, for instance, the meaning of ṣarūrah to denote voluntary celibacy—and expanded others in accordance with evolving religious and social contexts. Through the introduction of original expressions such as التفث في المناسك” to articulate specific pilgrimage rites, he also enriched the linguistic and conceptual framework of Arabic with novel religious terminology The sayings of the Prophet Muhammad exemplify a unique standard of eloquence (balāghah) and linguistic precision (fasāḥah), shaped under the guidance of the Qur’an. These texts have contributed to the enrichment of the Arabic language, the foundational establishment of Islamic sciences, and the development of a universal means of communication. As an invaluable heritage for both Islamic civilization and world literature, this rhetorical style offers humanity not only religious insight but also linguistic and cultural wealth. The Prophet Muhammad’s oratorical skill is regarded as a timeless art and communication model, still exerting influence today. This study explores the literary qualities of the ḥadīths and their impact on Islamic culture, establishing that the language and rhetorical style of the Prophet Muhammad constitute a universal legacy.
Anahtar Kelimeler
Arabic Language and Rhetoric Rhetoric and Fluency Hadith Oratory Style
Etik Beyan
This study was produced based on the PhD thesis named " Examination of Hadiths in Sahih Muslim in Terms of Literary Arts (In the Context of Icâz, Itnâb, Müsâvât and Kasr)” (Dicle University, Social Sciences Institute, 2023, Diyarbakır).
Kaynakça
- Abdulhamîd Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu‘cemü’l-lügati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsira. 4 Cilt. Kahire: ‘Alemü’l-kutub, 2008.
- Abdülmecid, Mahmut Abdülmecid. Nazarâtün fıkhiyye ve’t-terbeviyye fî emsâli’l-hadîs. Bey-rut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1992.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaûtî, vd. y.y: Muessesetü’r-Risâle, 2001.
- ‘Alevî, Yahya b. Hamza b. Ali b. İbrahim el-Hüseynî et-Tâlibî. et-Tirâz li esrâri’l-belâğa ve ‘ulûmi hakâiki’l-i‘câz. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Ansariyye, 1423.
- ‘Allâm, Abdül‘ati Garib Ali. el-Belâgatü’l-‘Arabiyye beyne’n-nakidayni’l-hâlideyn Abdülkâhir el-Cürcânî ve İbn Sinân el-Hafâcî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1993.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
- ‘Alvânî, Muhammed Câbir Feyyâd. el-Emsâl fi’l-hadîsi’n-Nebevî. Riyad: el-Ma’hehü’l-‘Alemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1993.
- ‘Aynî, Bedruddin Mahmud b. Muhammed. ‘Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
- Ayûd, Osman. “Belâgatü’l-uslûbi’n-Nebevî”. Mecelletü’l-Ezher 7/49 (1977), 897-901.
- Baytar, Yaşar Seracettin. “Hadislerde Beyân ve Bedî İlmiyle İlgili Edebî Sanatların Kullanıma Dair Örnekler”. İslami İlimler Dergisi 17/1 (2022), 121-153.
- Buhârî, Ebu Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘ü’s-sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır. 9 Cilt. Dâru Tûkü’n-Necât, 2001.
- Bulut, Ali. Belâgat Meânî - Beyân - Bedî’. İstanbul: İFAV Yayınları, 4. Basım., 2015.
- Câhiz, ‘Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1423.
- Canan, İbrahim. “Resûlullah’ta Muhataba Göre Hareket ve Tedric Prensipleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültrsi Dergisi 11 (1993).
- Cürcânî, Ebûbekir ‘Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilü’l-i‘câz. thk. Mahmud Muhammed Şâkir. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 5. Basım., 2004.
- Çağmar, Mehmet Edip. Alıştırmalarla Belagat. İstanbul: Yeni Zamanlar Dağıtım, 2013.
- Dayf, Şevkî. el-Belâga tetavvur ve tarîh. Kahire: Dârü’l-Me’ârif, 9. Basım., ts.
- Dayf, Şevkî. Târîhü’l-edebi’l-‘Arabî (el-Asrü’l-câhilî). Kahire: Dârü’l-Me’ârif, 2. Basım., 2003.
- Durmuş, İsmail. “Üslûp”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/383-385. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘es el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, ts.
- Ebû Hilâl el-‘Askerî, el-Hasen b. Abdillâh. Kitâbü’s-sinâ‘ateyn. thk. Ali Muhammed el-Becâvî, vd. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Ansariyye, 1419.
- Ekizer, Duran. Belagat Açısından Buhari ve Müslim’de Mecaz İçeren Hadisler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
- Ertürk, Mustafa. “Nebevî Sünnet’in Târihî Gerçeklikteki Konumu Açısından ‘Kur’ân İslâm’ı’ Söyleminin İlmî Değeri”. Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) 1/1 (2003), 7-29.
- Esin, Mehmet Nezir. Zeynelabidin Çiçek ve el-Mesâilu’l-Maksûde Adlı Eseri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
- Hafâcî, İbn Sinan. Sirrü’l-fesâha. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1982.
- Herevî, Ebu ‘Ubeyd el-Kasım b. Sellâm. Garîbü’l-Hadis. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1976.
- Hüseyin, Abdulkadir. el-Muhtasar fî tarîhi’l-belâğa. Kahire: Dâru Garîb, 1., 2001.
- İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1379.
- İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Camâlüddin Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
- İbn Reşîk, Ebu Ali el-Hasan el-Kayrevânî. el-‘Umdetu fî mehâsini’ş-şi‘ri ve âdâbihi. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5. Basım., 1981.
- İbn S‘ad, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’s-Sadr, t.y.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Feth Nasrullâh b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâ‘ir. thk. Ahmed el-Hûfî - Bedevî Tabâne. Kahire: Dârü’n-Nahdati’l-Mısr, ts.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-esser. Kahire: Dârû İhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, 1963.
- Karuko, Semira. el-Câhiz ve belâgat. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2014.
- Kazan, Ramazan. Edebî Üslup Açısından Hadis Metinleri. Isparta: Süleyman Demirel Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
- Kazvînî, Muhammed b. Abdurrahman el-Hatîb. el-Îzâh fi ‘ulûmi’l-belâga. thk. Muhammed Abdulmun‘im Hafâcî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 3. Basım., ts.
- Kılıç, Hulusi. “Belâgat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/380-383. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Koç, Turan. Din Dili. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
- Merâğî, Ahmed b. Mustafa. ‘Ulûmü’l-belâga (el-me‘ânî, el-beyân, el-bedî‘). y.y.: y.y., ts.
- Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Ezdî es-Sümâlî. el-Kâmil. thk. Muhammed Ahmed ed-Dâlî. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım., 1997.
- Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn el-Haddâdî. Feyzü’l-kadîr şerhü’l-Câmi‘i’s-sağîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ, 1356.
- Müslim, Ebü’l-Hasan Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Câmi‘ü’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dârû İhyai’t-Turasi’l-Arabî, t.y.
- Orak, Kadriye Yılmaz. Belâgat Geleneğimiz ve Belâgat-i Lisân-ı Osmânî. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2013.
- Paşa, Ahmed Cevdet. Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ. İstanbul: Çile Yayınları, ts.
- Râzî, Ebû Abdillah Fahrüddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtîhü’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 3. Basım., 1420.
- Sabbâğ, Muhammed. el-Hadîsü’n-Nebevî (Mustalehuhu-belâgatuhu-kutubuhu). Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 4. Basım., 1981.
- Sabbâğ, Muhammed. Târîhü’l-kussâs ve eseruhum fi’l-hadis. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1985.
- Saraç, Mehmet Ali Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi: Belagat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 10. Basım., 2010.
- Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ü’s-sağîr fî ehâdîsi’l-Beşîri’n-Nezîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
- Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Müzhir fî ʿulûmi’l-luga. thk. Fuad Ali Man-sur. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l Kutubi’l-‘İlmiyye, 1998.
- Şimşirgil, Ahmet - Ekinci, Ekrem Buğra. Ahmed Cevdet Paşa ve Mecelle. İstanbul: KTB Ya-yınları, 2. Basın., 2009.
- Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkī. Keşşâfü ıstilâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. thk. Ali Dahrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1996.
- Tîbî, Şerefüddin Hüseyin b. Abdullah b. Muhammed. Şerhü’l-mişkât (el-Kâşif ‘an hakâiki’s-sünen). thk. Abdulhamid Hindâvî. 13 Cilt. Riyad: Mektebetu Nizâr el-Bâz, 1997.
- Uzun, Taceddin. Rasulullah’ın Belağatı. y.y, t.y.
- Yıldırım, Ali. “Din Dili Dini Dil Ayırımı”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 11/1 (2016), 323-330.
- Zarzûr, Adnan Muhammed. “Simâtü’l-belâgati’n-Nebeviyye beyne’l-Câhiz ve’r-Râfi‘î ve’l-‘Akkâd”. Mecelletu Merkezi Buhûsi’s-Sünneti ve’s-Sîre 1410-1411 (1991).
- Zeydân, Corci. el-‘Arebu kable’l-İslâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-Ehliyye, ts.
- Zîr, Muhammed b. Hasan. el-Kasas fi’l-hadîsi’n-Nebevî. Riyad: y.y., 3. Basım., 1985.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arap Dili ve Belagatı |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 28 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025Cilt: 25 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.