Öz
This study deals with the definition "salaf (the early generations)" of Gazzâlî in the context habari qualities in some verses of Qur’ân. Salaf is the period of the first and second Muslim generations in Gazzâlî’s theory. In some verses of Qur’ân, some qualities, acts are attributed to God and these qualities, acts -in the level of external meaning- appear incompatible with divine transcendence. Habari qualities in Islamic literature have been a matter that has been discussed and interpreted different ways until today. We determined, "Gazzâlî’s ‘Salaf (the eary generations)’ definition in the context of habari qualities" as the subject of our study. In this study, it is aimed that how the verses of Qur’ân that mention habari qualities in this perspective as, wach (countenance), yad (hand), ityân (come), istiwa (establish), ayn (eye), nur (divine light) etc. are understood by the period of the first (sahaba) and second (tabiun) Muslim generations.
Anahtar Kelimeler
Gazzâlî Qur’an Habari Qualities Salaf The First And Second Muslim Genera-Tions
Kaynakça
- Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu‘cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Çağrı Yay., İstanbul 1990.
- Ahmed, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî (241/855), el-Musned, I-VI, Muessesetu Kurtuba, Mısır ts.
- Altıntaş, Ramazan, “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelamî Görüşleri,” Cumhuriyet Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 3, sy. 1, ss. 57-100, Sivas 1999.
- Aydın, Mehmet, “Gazâli’nin “Kurb” Nazariyesinde ‘Allah’ın Sıfatlarının’ Anlam ve Önemi,” Ankara Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 22, ss. 308-314, Ankara 1978.
- Aydın, Ömer, “Haberî Sıfatları Anlama Yolları,” İstanbul Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1, ss. 133- 158, İstanbul 1999.
- Baktır, Mehmet, “Mütekaddimun Selefiyye ve Metod Anlayışı,” Cumhuriyet Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. VIII / 2, ss. 25-48, Sivas 2004.
- Çelik, İbrahim, “Kur’an’da Haberî Sıfatlar ve Mukatil b. Süleyman’a İsnad Edilen Teşbih Fikri-I,” Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 2, c. 2, yıl 2, ss. 151-159, Bursa 1987.
- Demirci, Muhsin, Kur’ân’ın Müteşabihleri Üzerine, Birleşik Yayıncılık, İstanbul 1996.
- Erkit, Turan, Sahabe ve Tabiin Döneminde Müteşâbih Sıfatların Yorumu Meselesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ç. Ü. Sos. Bil. Enst., Adana 2009.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), “İlcâmu’l-‘Avâm ‘an ‘İlmi’l-Kelâm,” Mecmû‘atu Resâili’l-İmâm el-Gazzâlî, thk. İbrâhîm Emîn Muhammed, el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, ts. yy., ss. 319-355.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), İlcâmu’l-‘Avâm ‘an ‘İlmi’l-Kelâm (2), thk. Muhammed el-Mu‘tesım Billâh el-Bağdâdî, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut 1406/1985.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), “Mişkâtu’l-Envâr,” Mecmû‘atu Resâili’l-İmâm el-Gazzâlî, thk. İbrâhîm Emîn Muhammed, el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, ts. yy., ss. 286-312.
- Hafenî, Abdu’l-Mun‘im, Mevsû‘atu’l-Fırak ve’l-Cemâ‘ât ve’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye, Dâru’r-Reşâd, Kâhire 1413/1993.
- Hilmî, Mustafa, es-Selefiyye Beyne ‘Akîdeti’l-İslâmiyye ve’l-Felsefeti’l-Ğarbiyye, Dâru’d-Da‘ve, İskenderiye 1411/1991.
- İbn Abbâs, Abdullâh (68/687), Tefsîru İbn ‘Abbâs el-Musemmâ Sahîfetu ‘Ali b. Ebî Talha, Darû’l-Fikr, Beyrut 1411/1991.
- İbn Atıyye, Kâdî Ebû Muhammed Abdulhakk b. Ğâlib b. Atıyye el-Endelûsî (546 h.), el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, I-VI, thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1422/2001.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurranmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî (327 h.), Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm Musneden ‘an Rasûlillâhi ve’s-Sahâbeti ve’t-Tâbiîn, (I-X), thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib, Riyâd 1417/1997.
- İbn Kesîr, ‘İmâdüd-Dîn Ebû’l-Fidâ’ İsmâîl ed-Dimeşkî (774 h.), Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, I-XV, thk. Heyet, Muessesetu Kurtuba, Kahire 1421/2000.
- İbn Manzûr (711 h.), Lisânu’l-‘Arab, (I-LV), Dâru’l-Me‘ârif, Kahire ts.
- İşcan, Mehmet Zeki, Selefilik İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri, Kitap Yay., İstanbul 2006.
- İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelâm, Umran Yay., Ankara 1981.
- Karagöz, Nail, Kelâm Ekollerinin Allah Tasavvurunda İnsan Unsuru, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ç. Ü. Sos. Bil. Enst., Adana 2004.
- Mukâtil b. Suleymân (150/767), Tefsîru Mukâtil b. Suleymân, I-V, thk. Abdullâh Mahmût Şehhâte, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1423/2002.
- Muslim, Ebû’l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (261 h.), Sahîhu Muslim, I-V, thk. Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut 1412/1991.
- Özervarlı, M. Sait, “Selefiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVI, 399-402, İstanbul 2009.
- Selîm, Amr Abdulmun‘im, el-Menhecu’s-Selefîyyu ‘inde’ş-Şeyh Nâsıri’d-Dîn el-Elbânî, yy. ty.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (Tefsîru’t-Taberî), I-XXVI, thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdu’l-Muhsin et-Turkî, Dâru Hicr, 1422/2001.
- Yurdagür, Metin, “Haberî Sıfatları Anlamada Metod,” Erciyes Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1, ss. 249-264, Kayseri, 1983.
- Yüksel, Emrullah, Sistematik Kelâm, İz Yay., İstanbul 2005.
Öz
Bu çalışmada Gazzâlî’nin "selef" tanımı bazı Kur’ân ayetlerinde yer alan haberî sıfatlar çerçevesinde değerlendirilmiştir. Gazzâlî’nin anlayışına göre selef sahabe ve tabiûndan oluşan ilk iki nesil Müslümanlardır. Bazı Kur’ân ayetlerinde birtakım sıfatlar ve fiiller Allah’a atfedilmektedir ve bunlar -zahiri anlamda- ilahî niteliklerle bağdaşmaz. Haberî sıfatlar, İslam literatüründe günümüze kadar pek çok tartışmaya ve farklı yorumlamalara konu olmuştur. Biz bu çalışmamızda Gazzâlî’nin selef tanımını, haberî sıfatlar çerçevesinde değerlendirmeye tabi tuttuk. Bu çerçevede çalışmamızda "vech, yed, ityân, istivâ, ayn, nûr" gibi haberî sıfatlardan bahseden Kur’ân ayetlerinin ilk iki Müslüman nesil olan sahabe ve tabiûn tarafından nasıl anlaşıldığını ortaya koymayı hedefledik.
Anahtar Kelimeler
Gazzâlî Kur’ân Haberî Sıfatlar Selef İlk İki Müslüman Nesil (Sahabe Tabiûn)
Kaynakça
- Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu‘cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Çağrı Yay., İstanbul 1990.
- Ahmed, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî (241/855), el-Musned, I-VI, Muessesetu Kurtuba, Mısır ts.
- Altıntaş, Ramazan, “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelamî Görüşleri,” Cumhuriyet Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 3, sy. 1, ss. 57-100, Sivas 1999.
- Aydın, Mehmet, “Gazâli’nin “Kurb” Nazariyesinde ‘Allah’ın Sıfatlarının’ Anlam ve Önemi,” Ankara Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 22, ss. 308-314, Ankara 1978.
- Aydın, Ömer, “Haberî Sıfatları Anlama Yolları,” İstanbul Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1, ss. 133- 158, İstanbul 1999.
- Baktır, Mehmet, “Mütekaddimun Selefiyye ve Metod Anlayışı,” Cumhuriyet Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. VIII / 2, ss. 25-48, Sivas 2004.
- Çelik, İbrahim, “Kur’an’da Haberî Sıfatlar ve Mukatil b. Süleyman’a İsnad Edilen Teşbih Fikri-I,” Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 2, c. 2, yıl 2, ss. 151-159, Bursa 1987.
- Demirci, Muhsin, Kur’ân’ın Müteşabihleri Üzerine, Birleşik Yayıncılık, İstanbul 1996.
- Erkit, Turan, Sahabe ve Tabiin Döneminde Müteşâbih Sıfatların Yorumu Meselesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ç. Ü. Sos. Bil. Enst., Adana 2009.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), “İlcâmu’l-‘Avâm ‘an ‘İlmi’l-Kelâm,” Mecmû‘atu Resâili’l-İmâm el-Gazzâlî, thk. İbrâhîm Emîn Muhammed, el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, ts. yy., ss. 319-355.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), İlcâmu’l-‘Avâm ‘an ‘İlmi’l-Kelâm (2), thk. Muhammed el-Mu‘tesım Billâh el-Bağdâdî, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut 1406/1985.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), “Mişkâtu’l-Envâr,” Mecmû‘atu Resâili’l-İmâm el-Gazzâlî, thk. İbrâhîm Emîn Muhammed, el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, ts. yy., ss. 286-312.
- Hafenî, Abdu’l-Mun‘im, Mevsû‘atu’l-Fırak ve’l-Cemâ‘ât ve’l-Mezâhibi’l-İslâmiyye, Dâru’r-Reşâd, Kâhire 1413/1993.
- Hilmî, Mustafa, es-Selefiyye Beyne ‘Akîdeti’l-İslâmiyye ve’l-Felsefeti’l-Ğarbiyye, Dâru’d-Da‘ve, İskenderiye 1411/1991.
- İbn Abbâs, Abdullâh (68/687), Tefsîru İbn ‘Abbâs el-Musemmâ Sahîfetu ‘Ali b. Ebî Talha, Darû’l-Fikr, Beyrut 1411/1991.
- İbn Atıyye, Kâdî Ebû Muhammed Abdulhakk b. Ğâlib b. Atıyye el-Endelûsî (546 h.), el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, I-VI, thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1422/2001.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurranmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî (327 h.), Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm Musneden ‘an Rasûlillâhi ve’s-Sahâbeti ve’t-Tâbiîn, (I-X), thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib, Riyâd 1417/1997.
- İbn Kesîr, ‘İmâdüd-Dîn Ebû’l-Fidâ’ İsmâîl ed-Dimeşkî (774 h.), Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, I-XV, thk. Heyet, Muessesetu Kurtuba, Kahire 1421/2000.
- İbn Manzûr (711 h.), Lisânu’l-‘Arab, (I-LV), Dâru’l-Me‘ârif, Kahire ts.
- İşcan, Mehmet Zeki, Selefilik İslami Köktenciliğin Tarihi Temelleri, Kitap Yay., İstanbul 2006.
- İzmirli, İsmail Hakkı, Yeni İlm-i Kelâm, Umran Yay., Ankara 1981.
- Karagöz, Nail, Kelâm Ekollerinin Allah Tasavvurunda İnsan Unsuru, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ç. Ü. Sos. Bil. Enst., Adana 2004.
- Mukâtil b. Suleymân (150/767), Tefsîru Mukâtil b. Suleymân, I-V, thk. Abdullâh Mahmût Şehhâte, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1423/2002.
- Muslim, Ebû’l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (261 h.), Sahîhu Muslim, I-V, thk. Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut 1412/1991.
- Özervarlı, M. Sait, “Selefiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVI, 399-402, İstanbul 2009.
- Selîm, Amr Abdulmun‘im, el-Menhecu’s-Selefîyyu ‘inde’ş-Şeyh Nâsıri’d-Dîn el-Elbânî, yy. ty.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (Tefsîru’t-Taberî), I-XXVI, thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdu’l-Muhsin et-Turkî, Dâru Hicr, 1422/2001.
- Yurdagür, Metin, “Haberî Sıfatları Anlamada Metod,” Erciyes Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 1, ss. 249-264, Kayseri, 1983.
- Yüksel, Emrullah, Sistematik Kelâm, İz Yay., İstanbul 2005.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2009 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2009 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.