Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

The Factors Constituting Mu’tazile’s Perception Related to Musebbihe -A Analysis in Context of the Âyats of the Divine Attributes-

Yıl 2009, , 141 - 155, 31.12.2009

Harun Öğmüş

https://doi.org/10.5281/zenodo.3344110

Öz

Mu’tazile is the most reactive group to anthropomorphism in the theological madhabs. Their reaction contains the following groups: a. The sects named "Gulât" in the extreme anthropomorphism. b. The Salefiyye who believe the attributes of Allah including yed (hand), vech (face), ayn (eye), istivâ (sitting) etc. are used in Koran related to Him, but they tell that expressions do not point to the organs of the people, they say: they believe in these and do not know how they are. c. The other Sunnî groups who separate yed, istivâ etc. from the other attributes and they say the first sort of them are metaphor. In this article, it is searched the factors of Mu’tazile’s attitude in this topic and is fixed that the biggest factor in it is their polemics with non-Muslim groups, especially the Christians madhabs in the early times of their coming on the scene.

Anahtar Kelimeler

Mu’tazile Salafiyye Theologians Anthropomorphism Attributes

Kaynakça

  • Abdülcebbar, Kâdî Ebü’l-Hasen el-Esedâbâdî, el-Muğnî, I-XX, nşr: Mahmûd Muhammed Kâsım.
  • Abdülcebbar, Kâdî Ebü’l-Hasen el-Esedâbâdî, Şerhu Usûli’l-Hamse, nşr: Abdülkerîm Osmân, 2. Baskı, Mektebetü Vehbe, 1988.
  • Ali Sâmî en-Neşşâr, Neş’etü’l-Fikri’l-Felsefî Fi’l-İslâm, I-III, 7. Baskı, Kâhire: Dâru’l-Meârif, 1977.
  • Ahmed Emîn, Duha’l-İslâm, I-III, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
  • Âlûsî, Rûhu’l-Maânî fi’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’ı’l-Mesânî, I-XXX, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Altıntaş, Ramazan, “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelâmî Görüşleri”, Cumhuriyet Üniv. İlâhiyat Fak. Dergisi, (1999), Sivas, sayı: 3.
  • Ammâra, Muhammed, Mu’tezile ve İnsanın Özgürlüğü Sorunu, trc. Vahdettin İnce, İst: Ekin, 1998.
  • Bağdâdî, el-Fark beyne’l-Firak, nşr: Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Türâs.
  • Cerrahoğlu, İsmâil, Tefsir Usûlü, Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
  • Cevherî, İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Lüga ve Sıhâhu’l-Arabiyye, I-VI, nşr: Abdülgafûr el-Attâr, 3. Baskı, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1984.
  • Çelebi, İlyas, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, İstanbul: Rağbet, 2002.
  • Ebû Hayyân, el-Bahru’l-Muhît, I-VIII, nşr: Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvad, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
  • Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, nşr: Hellmut Ritter, 2. Baskı, Wiesbaden: Franz Steiner, 1963.
  • Güneş, Kamil, Akıl ve Nass, 1. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
  • Harpûtî, Abdüllatif, Tenkîhu’l-Kelâm min Akâidi Ehli’l-İslâm, İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1330.
  • İbn Kayyim el-Cevziyye, es-Savâiku’l-Mürsele ale’l-Cehmiyye ve’l-Muattıla, I-IV, nşr: Ali b. Muhammed ed-Dahîlûllah, Riyad: Dâru’l-Âsım.
  • İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhtasaru’s-Savâikı’l-Mürsele, ihtisar: Muhammed İbnü’l-Mevsılî, nşr: Zekeriyyâ Ali Yûsuf, Kâhire, ts.
  • İbn Mâce, Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • İbn Teymiyye, el-Akîdetü’l-Vâsıtıyye (Muhammed Halîl el-Herrâs’ın şerhi içinde), 3. Baskı, nşr: Ebû Muhammed Alevî b. Abdülkâdir es-Sekkâf.
  • Îcî, Adududdîn Abdurrahman b. Ahmed, el-Mevâkıf fî İlmi’l-Kelâm, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
  • Muhammed Abdülfettah Uleyyân, Edvâ ale’l-Müsteşrikîn, 1. Baskı, Küveyt: Dâru’l-Buhûsi’l-İlmiyye, 1980.
  • Muhammed Ebû Zehre, Muhâdarât fi’n-Nasrâniyye, 3. Baskı, Kâhire: Matbaatu’l-Medenî, 1966.
  • Nasr Hâmid Ebû Zeyd, “Tarihte ve Günümüzde Kur’an Tevili Sorunsalı”, trc: Ömer Özsoy, İslâmî Araştırmalar Dergisi, IX (1996), Sayı: 1.
  • Öge, Sinan, İlâhî Kelâmın Yapısı, 1. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
  • Öğmüş, Harun, “es-Savâiku’l-Mürsele Adlı Eseri Çerçevesinde İbn Kayyim’in Râzî’ye Yönelttiği Tenkitler”, Ekev Akademi Dergisi, (2009) Erzurum, sayı: 38.
  • Râzî, Fahreddin, Mefâtîhu’l-Gayb, I-XXXII, Dımeşk: Dârü’l-Fikr, ts.
  • Sahas, Daniel, “The Arab Character of the Christian Dispatution with Islam. The Case of John of Damascus”, Religionsgesprache im Mittelalter, Wiesbadert, Harrassowitz, 1992.
  • Şehristânî, el-Milel ve’n-Nihal, nşr: Ahmed Fehmî Muhammed, 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
  • Şelebî, Ahmed, el-Mesîhiyye, 8. Baskı, Kâhire: Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, 1983.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, I-XXV, nşr: Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, I-X, nşr: Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim, Beyrut: Dâru Süveydân.
  • Taftâzânî, Sa’düddin Mes’ûd b. Ömer, Şerhu’l-Akâidi’n-Nesefiyye, nşr: Muhammed Adnân Dervîş, ts.
  • Weber, Alfred, Felsefe Târihi, trc: H. Vehbi Eralp, 5. Basım, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1993.
  • Wells, H. G, A Short History of the World, London: Penguin Boks, 1977.
  • Wolfson, H. Austryn, Kelâm Felsefeleri, trc: Kâsım Turhan, İstanbul: Kitabevi, 2001.
  • Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dîni Kur’an Dili, I-IX, 2. Baskı, DİB.
  • Yurdagür, Metin, “Haşviyye”, DİA, XVI, 426.
  • Zemahşerî, Esâsü’l-Belâğa, I-II, nşr: Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
  • Zemahşerî, el-Keşşâf ‘an Hakâiki Ğavâmıdı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, I-VI, nşr: Âdil Ahmed Abdülvücûd-Ali Muhammed Muavvad, 1. Baskı, Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.

Mu’tezile’nin Müşebbihe Algısını Oluşturan Amiller: Sıfat Ayetleri Bağlamında Bir Tahlil

Yıl 2009, , 141 - 155, 31.12.2009

Harun Öğmüş

https://doi.org/10.5281/zenodo.3344110

Öz

Kelâmî mezhepler içerisinde antropomorfizme karşı en şiddetli tepkiyi gösteren Mu’tezile’dir. Onların tepkisi aşağıdaki grupları kapsar: a. Antropomorfizme düşmüş olan Gulât adındaki marjinal kesimler; b. Kur’an’da Allah hakkında kullanılan yed, vech, ayn, istivâ vb de dahil olmak üzere Allah’ın bütün sıfatlarına inanan, fakat bu ifadelerin insanların organlarını göstermediğini belirten Selefiyye. Onlar bu nitelemelere inandıklarını fakat nasıl olduğunu bilmediklerini söylerler. c. Yed ve istivâ gibi sıfatları diğerlerinden ayıran birinci tür sıfatların mecaz olduğunu belirten Sünnî gruplar. Bu makalede, Mu’tezile’nin bu konudaki tutumunun sebepleri araştırılıyor ve bu sebeplerin en önemlisinin, ortaya çıktıkları ilk zamanlarda gayr-ı Müslimlerle, özellikle de Hıristiyan mezheplerle girdikleri polemikler olduğu tespit ediliyor.

Anahtar Kelimeler

Mu’tezile Selefiyye Kelâmcılar Antropomorfizm Sıfatlar

Kaynakça

  • Abdülcebbar, Kâdî Ebü’l-Hasen el-Esedâbâdî, el-Muğnî, I-XX, nşr: Mahmûd Muhammed Kâsım.
  • Abdülcebbar, Kâdî Ebü’l-Hasen el-Esedâbâdî, Şerhu Usûli’l-Hamse, nşr: Abdülkerîm Osmân, 2. Baskı, Mektebetü Vehbe, 1988.
  • Ali Sâmî en-Neşşâr, Neş’etü’l-Fikri’l-Felsefî Fi’l-İslâm, I-III, 7. Baskı, Kâhire: Dâru’l-Meârif, 1977.
  • Ahmed Emîn, Duha’l-İslâm, I-III, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
  • Âlûsî, Rûhu’l-Maânî fi’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’ı’l-Mesânî, I-XXX, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Altıntaş, Ramazan, “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelâmî Görüşleri”, Cumhuriyet Üniv. İlâhiyat Fak. Dergisi, (1999), Sivas, sayı: 3.
  • Ammâra, Muhammed, Mu’tezile ve İnsanın Özgürlüğü Sorunu, trc. Vahdettin İnce, İst: Ekin, 1998.
  • Bağdâdî, el-Fark beyne’l-Firak, nşr: Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Türâs.
  • Cerrahoğlu, İsmâil, Tefsir Usûlü, Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
  • Cevherî, İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Lüga ve Sıhâhu’l-Arabiyye, I-VI, nşr: Abdülgafûr el-Attâr, 3. Baskı, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1984.
  • Çelebi, İlyas, İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, İstanbul: Rağbet, 2002.
  • Ebû Hayyân, el-Bahru’l-Muhît, I-VIII, nşr: Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvad, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
  • Eş’arî, Ebü’l-Hasen, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, nşr: Hellmut Ritter, 2. Baskı, Wiesbaden: Franz Steiner, 1963.
  • Güneş, Kamil, Akıl ve Nass, 1. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
  • Harpûtî, Abdüllatif, Tenkîhu’l-Kelâm min Akâidi Ehli’l-İslâm, İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1330.
  • İbn Kayyim el-Cevziyye, es-Savâiku’l-Mürsele ale’l-Cehmiyye ve’l-Muattıla, I-IV, nşr: Ali b. Muhammed ed-Dahîlûllah, Riyad: Dâru’l-Âsım.
  • İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhtasaru’s-Savâikı’l-Mürsele, ihtisar: Muhammed İbnü’l-Mevsılî, nşr: Zekeriyyâ Ali Yûsuf, Kâhire, ts.
  • İbn Mâce, Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • İbn Teymiyye, el-Akîdetü’l-Vâsıtıyye (Muhammed Halîl el-Herrâs’ın şerhi içinde), 3. Baskı, nşr: Ebû Muhammed Alevî b. Abdülkâdir es-Sekkâf.
  • Îcî, Adududdîn Abdurrahman b. Ahmed, el-Mevâkıf fî İlmi’l-Kelâm, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
  • Muhammed Abdülfettah Uleyyân, Edvâ ale’l-Müsteşrikîn, 1. Baskı, Küveyt: Dâru’l-Buhûsi’l-İlmiyye, 1980.
  • Muhammed Ebû Zehre, Muhâdarât fi’n-Nasrâniyye, 3. Baskı, Kâhire: Matbaatu’l-Medenî, 1966.
  • Nasr Hâmid Ebû Zeyd, “Tarihte ve Günümüzde Kur’an Tevili Sorunsalı”, trc: Ömer Özsoy, İslâmî Araştırmalar Dergisi, IX (1996), Sayı: 1.
  • Öge, Sinan, İlâhî Kelâmın Yapısı, 1. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
  • Öğmüş, Harun, “es-Savâiku’l-Mürsele Adlı Eseri Çerçevesinde İbn Kayyim’in Râzî’ye Yönelttiği Tenkitler”, Ekev Akademi Dergisi, (2009) Erzurum, sayı: 38.
  • Râzî, Fahreddin, Mefâtîhu’l-Gayb, I-XXXII, Dımeşk: Dârü’l-Fikr, ts.
  • Sahas, Daniel, “The Arab Character of the Christian Dispatution with Islam. The Case of John of Damascus”, Religionsgesprache im Mittelalter, Wiesbadert, Harrassowitz, 1992.
  • Şehristânî, el-Milel ve’n-Nihal, nşr: Ahmed Fehmî Muhammed, 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
  • Şelebî, Ahmed, el-Mesîhiyye, 8. Baskı, Kâhire: Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, 1983.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, I-XXV, nşr: Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, I-X, nşr: Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim, Beyrut: Dâru Süveydân.
  • Taftâzânî, Sa’düddin Mes’ûd b. Ömer, Şerhu’l-Akâidi’n-Nesefiyye, nşr: Muhammed Adnân Dervîş, ts.
  • Weber, Alfred, Felsefe Târihi, trc: H. Vehbi Eralp, 5. Basım, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1993.
  • Wells, H. G, A Short History of the World, London: Penguin Boks, 1977.
  • Wolfson, H. Austryn, Kelâm Felsefeleri, trc: Kâsım Turhan, İstanbul: Kitabevi, 2001.
  • Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dîni Kur’an Dili, I-IX, 2. Baskı, DİB.
  • Yurdagür, Metin, “Haşviyye”, DİA, XVI, 426.
  • Zemahşerî, Esâsü’l-Belâğa, I-II, nşr: Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd, 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
  • Zemahşerî, el-Keşşâf ‘an Hakâiki Ğavâmıdı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, I-VI, nşr: Âdil Ahmed Abdülvücûd-Ali Muhammed Muavvad, 1. Baskı, Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.
Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Harun Öğmüş

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2009
Yayımlandığı Sayı Yıl 2009

Kaynak Göster

ISNAD Öğmüş, Harun. “Mu’tezile’nin Müşebbihe Algısını Oluşturan Amiller: Sıfat Ayetleri Bağlamında Bir Tahlil”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 9/3 (Aralık 2009), 141-155. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344110.

26055

Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.