Öz
Kur’ân’da idari yönden toplumsal hayatı inşa edecek temel ilkeler ve sınırlı düzenlemeler yer almış, bunlar üzerine bir toplum kurup yönetmek Müslümanlara bırakılmıştır. Toplumsal kurumlardan nüzul döneminde oldukça sorunlu olan aile yapısında ise kadın-erkek ilişkilerini düzenleyen ayrıntılı konulara yer verilmiştir. Bu düzenlemelerde eşitlik değil sosyal adalet prensibi dikkat çekmektedir. Kur’ân’da, eşit uygulamalara uygun olmayan bir toplumsal yapı üzerinde, hak-sorumluluk muvazenesinde kadınların durumlarını iyileştirici ve haksızlıkları önleyici düzenlenmeler yapılmıştır. Bu anlamda genel olarak gerçekleşmesi zor olan kökten değişiklikler değil adaleti sağlayacak şekilde ıslahatlar yapılmış; hak, sorumluluk ve sınırlar belirlenmiş; diğer taraftan kadının değeri konusundaki olumsuz algıları dönüştürücü beyanlar yapılarak kadının toplumda daha iyi bir yer edinmesinin önü açılmıştır.
Kur’ân’daki kadın-erkek hak ve sorumluluklarıyla ilgili durum; çağımızdaki cinsiyet eşitliği söyleminin İslam’a aykırı olduğu, İslam’ın iki cinsi Allah’ın (c.c.) kulları ve insan olarak eş değer görmekle birlikte farklılıklarından dolayı bazı hukuk konularında eşit yapmadığı yaklaşımları çerçevesinde delil olarak beyan edilmektedir. Bu iddialar, erkeğin kız gibi olmadığı ifadesinin geçtiği ayet gibi bazı ayet ve hadis rivayetleriyle de desteklenmektedir. Bu bağlamda aile ve toplum hayatında kadınla erkeğin eşit olamayacağı düşüncesinin sadece kültürel dinamiklerden değil aynı zamanda yaratılıştan da kaynaklandığı fikri ortaya konmaya çalışılmaktadır. Böylece çağın gerektirdiği adalet anlayışı ve bunun getirdiği eşitlik ilkesi kapsamındaki yeni durumlara, pratikte önüne geçilemese de düşünsel planda kapılar kapanmaktadır.
Günümüzde, cinsiyet eşitliğinin imkânsız olduğuna delil getirilen ayetlerle ilgili yaklaşımlara bakıldığında, ayetlerin ait olduğu metin içi ve metin dışı bağlamdaki maksadının veya ayetle ilgili tefsirlerdeki farklı görüşlerin ihmal edilmesi, lafızlardaki hususi olduğu anlaşılan durumların umumileştirilmesi veya hükme konu olmayacak bir husustan fıkhi sonuçlar çıkarılması, çağımız eşitlik anlayışının İslam’ın genel ilkelerine değil kültürel durumlara kıyas edilerek değerlendirilmesi gibi hatalar görülebilir. Bu durumu ortaya koymak amacıyla yapılan bu çalışmada, Āl-i ʿİmrān 3/36. ayetteki “Erkek, kız gibi değildir” ifadesinin cinsiyet eşitsizliği bağlamında tarihten günümüze ne şekillerde tefsir edildiği, bunlardan hangi sonuçların çıkarıldığı ve çıkarılabileceği tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. Böylece ilgili ifade, adalete ve cinsiyet eşitliğiyle kastedilen manaya engel midir sorusuna cevap aranmıştır.
Çalışmada ulaşılan sonuçlara göre “Erkek, kız gibi değildir” ifadesinin tefsirleri çoğunlukla iki cinsin mutlak değil nisbî olarak mukayesesi etrafında şekillenmiştir. Bu mukayesede ayetin bağlamından hareketle erkeğin din hizmetinde kıza nazaran faziletinden söz edildiğini düşüneneler olduğu gibi din hizmetine adanmış bir kız olan Hz. Meryem’in toplumun önem verdiği erkeğe nazaran daha değerli olduğundan söz edildiğini düşüneneler de olmuştur. Böyle olsa bile ayet bazılarınca hukuk alanına çekilerek erkeğin insan ve kul olarak kadınla eşit olduğu alanlar dışında faziletli olduğu, yaratılışındaki üstünlük ve buna göre yüklendiği sorumluluklarından ötürü toplumsal hayatta kadınla eşit olamayacağı bağlamında yorumlanmaktadır. Ancak ayetteki ifade hükme konu ya da esas olacak bir ifade değildir. Çünkü önceki şeriatlarla ilgili bir konudadır; erkeğin daha üstün olduğunu kastetmesi durumunda çoğunlukla Hz. Meryem’i doğuran annenin, toplumundaki teamüller doğrultusundaki telakkisini gösterir şekilde tefsir edilmiştir ve bu durumda erkek ve kızın umumi anlamda değil din hizmetindeki eşitsizliğini ifade etmektedir. Bu nedenlerle ayetteki ifade, çağımızdaki kadın ve erkeklerin toplumsal alanda eşit hak, özgürlük ve fırsatlara sahip olmasını amaçlayan cinsiyet eşitliği ve bunun önündeki kültürel vb. türden engellerin kaldırılmasını amaçlayan toplumsal cinsiyet eşitliği söylemine, bu çalışmada kastedilen çerçevede engel değildir. Nitekim hukuki eşitlik, herkesin birbirinin aynı olması demek olmayıp aynı akıl, yetenek ve çıkara sahip olmasını ifade eder ve bu yönüyle adaletin kapsamındadır, onun bir aracıdır. Adalet zaman ve yerine göre dağıtıcı adaletle sağlandığı gibi yerine göre eşitlikle sağlanabilir.
Anahtar Kelimeler
Tefsir Āl-i ʿİmrān 3/36 Erkek-Kız Cinsiyet Eşitliği Cinsiyet Farklılığı
Destekleyen Kurum
Yok
Proje Numarası
Yok
Teşekkür
Yok
Kaynakça
- ’Afâne, Ḥüsâmeddîn. “Kitâbü’l-Fetâvâ”. Erişim 21 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/10517
- “Âl-i İmrân Suresi 36. Ayet”. Erişim 02 Mart 2022. https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=3&ayet=36
- Alkan, Ayten. Toplumsal Cinsiyet - Anaakımlaştırma . Ankara: Berk Matbaacılık, 2015.
- Âlûsî, Şehâbeddîn Maḥmûd. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî . thk. ’Ali ’Abdülbârî ’Atıyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415.
- Âlü’ş-Şeyh, Muḥammed b. İbrâhîm. Fetâvâ ve resâil . thk. Muḥammed b. ’Abdirrahmân b. Ḳâsım. 13 Cilt. Mekke: Matbaʿatü’l-Ḥükûme bi Mekkete’l-Mükerreme, 1399.
- Apak, Adem. “Şuûbiyye Hareketinin Tarih Arka Planı ve Tezâhürleri: Asabiyyeden Şuûbiyyeye”. İSTEM 12 (01 Aralık 2008), 17-51.
- ʿAskerî, Ebû Hilâl. el-Furûḳu’l-luġaviyye . thk. Muḥammed İbrāhīm Selīm. Kahire: Dāru’l-ʿİlm ve’s̠-S̠eḳāfe li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, ts.
- ’Avnî, Ḥâmid. el-Minhâcü’l-vâḍih li’l-belâġa . 5 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, ts.
- Bessâm, ’Abdullâh b. ’Abdurrahmân. Tevḍîḥu’l-aḥkâm min bulûġi’l-merâm . 7 Cilt. Mekke: Mektebetü’l-Esedî, 2003.
- Beyḍâvî, Nâṣiruddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl . thk. Muḥammed ʿAbdurraḥmân el-Marʿaşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâiʾt-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1418.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsiri . 8 Cilt. İstanbul: Nesa Basın Yayın, 1985.
- Buḫârî, Muḥammed b. İsmâ’il. el-Câmiʿu’l-musnedi’ṣ-ṣaḥîḥi’l-muḫtaṣar . thk. Muḥammed Zuheyr en-Nâṣır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavḳ en-Necât, 1422.
- Câḥiẓ, Ebû Osmân Amr. Resâʾilü’l-Câḥiẓ . thk. ’Abdüsselâm Muḥammed Hârûn. Kahire: Mektebetü’ l-Ḫâncî, 1964.
- Ceṣṣâṣ, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî. el-Fuṣûl fiʾl-uṣûl . ed. Uceyl Câsim en-Neşemî. 4 Cilt. Kuveyt: Vizâratüʾl-Evkāfiʾl-Kuveytiyye, 2. Basım, 1994.
- Cevziyye, İbn Ḳayyim. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi ḫayri’l-ʿibâd . Beyrut: Müesssetü’r-Risâle, 1994.
- Cezâirî, Ebû Bekir el-Câbir. Eyserü’t-tefâsîr li kelâmi’l-’aliyyi’l-kebîr . 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-’Ulûmi ve’l-Hıkemi, 5. Basım, 2003.
- Desûkī, Muḥammed b. Aḥmed b. ’Arafe. “Ḥâşiyetü’d-Desûkī”. PDF. Erişim 21 Mart 2022. https://books.rafed.net/view.php?type=c_fbook&b_id=2085
- Ebû Zehre, Muḥammed. Zehretü’t-tefâsîr . 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-’Arabî, ts.
- Ebüssu’ûd, Muḥammed. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm . 9 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
- Ebyârî, İbrâhîm b. İsmâ’îl. el-Mevsûʿatü’l-Ḳurʾâniyyetü’l-müyessere . 11 Cilt. Müessetü Siclü’l-’Arab, 1405.
- Ecevit, Yıldız - Bayrakçeken Tüzel, Gökçe. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin İzlenmesi İçin El Kitabı . Ankara: CEİD Yayınları, 2019.
- Ġazzâlî, Muḥammed b. Muḥammed. el-Müstaṣfâ . thk. Muḥammed ʿAbdusselâm ʿAbduşşâfî. Beyrut: Dâruʾl-Kütübiʾl-ʿİlmiyye, 1993.
- Gedik, Esra. “Toplumsal Cinsiyeti Ana Akımlaştırmanın Türkiye’de Kadın Hareketi Üzerindeki Etkisi ve Toplumsal Cinsiyet Adaleti Kavramı”. Akademik Hassasiyetler 2/4 (26 Aralık 2015), 209-228.
- Güneş, Ayşe. “Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Bağlamında Toplumsal Cinsiyeti Ana Akımlaştırmanın Kavramsal Analizi”. Sosyal Mucit Academic Review 2/1 (30 Haziran 2021), 53-71.
- Gürbüz, Ahmet. “Toplumsal Sorunların Çözümünün Biricik Kriteri: Evrensel Hukuk Değerleri ve İlkeleri”. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14/20-21 (04 Ekim 2009), 67-85.
- Hâdî, Şemseddîn Muḥammed b. Aḥmed. Şerḥu’l-muḥarrar fî’l-Hadîs . ed. ’Abdulkerîm b. ’Abdullâh el-Ḫıḍîr, ts.
- Ḫaṭîb, ’Abdülkerîm Yûnus. et-Tefsîrü’l-Ḳur’ânî li’l-Ḳur’ân . 16 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikriʾl-’Arabî, ts.
- Ḫâzin, Ali b. Muḥammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl . thk. Muḥammed ʿAli Şâhîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1415.
- İbn ’Atıyye, Ebû Muḥammed Abdülhak el-Endelüsî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz . thk. ’Abdusselâm ’Abduşşâfî Muḥammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1422.
- İbn Ḥazm, Ebû Muḥammed ‘Alî. el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâʾ ve’n-niḥal . 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil ed-Dımaşkî. Tefsîrül-Ḳur’âni’l-ʿazîm . thk. Sâmî b. Muḥammed Selâme. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Ṭaybe li’n-Neşri ve’t- Tevzî‘ , 2. Basım, 1999.
- İbn Manẓūr, Muḥammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab . 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 3. Basım, 1414.
- İbn Teymiyye, Taḳıyyüddîn Aḥmed. el-Câmiʿul-Mesâil . thk. Muḥammed ’Azîz Şems. Mekke: Dâru ’Âlemi’l-Fevâid, 1422.
- İbn ʿÂşūr, Muḥammed et-Ṭâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr . 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye li’n-Neşr, 1984.
- İbn ʿÂşūr, Muḥammed et-Ṭâhir. Maḳāṣıdü’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye . thk. Muḥammed el-Ḥabib İbnü’l-Ḫûcā. 3 Cilt. Ḳaṭar: Vizâretü’l-Evḳāf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2004.
- İbnü’l-Cevzî, Camâluddin Ebû’l-Ferac. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr . thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-’Arabî, 1422.
- İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. Abdillâh. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân . thk. Muḥammed ’Abdülḳadîr ’Aṭâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 3. Basım, 2003.
- İṣfehânî, Ebū’l-Ḳāsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed er-Rāġib. Tefsîru’r-Râġib el-İṣfehânî . thk. Muḥammed ʿAbdulʿazîz Besyûnî. Riyaḍ: Kulliyetü’l-Ādab, Câmietü Ṭanṭâ, 1999.
- İsferâyînî, İsâmüddîn. el-Aṭvel şerḥu Telḫîṣi’l-Miftâḥi’l-ʿUlûm . thk. Abdulḥamîd Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
- İstanbûlî, İsmâil Hakkı. Rûḥu’l-beyân . 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1127.
- Karagöz, Emine Cin. “Kadın-Erkek Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Türkiye Eşitlik ve İnsan Hakları Kurumu’nun Yetkileri”. Yasama Dergisi 32 (01 Ocak 2016), 21-40.
- Karaman vd., Hayreddin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir . 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007.
- Ḳāsımî, Cemâleddîn. Meḥâsinü’t-teʾvîl . thk. Muḥammed Basel ’Uyûn es-Sevd. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418.
- Ḳazvînî, Muḥammed b. ’Abdirrahmân el-Ḫatîb. Telḫîṣü’l-miftâḥ me’a şerḥi’l-cedîd tenvîri’l-miṣbâḥ . ed. Meclisü’l-Medîneti’l-’İlmiyye. Pakistan/Karaçi: Mektebetü’l-Medîne, 2016.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli . çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
- Kurtubī, Ebū Abdullāh Muḥammed b. Aḥmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân . thk. Aḥmed el-Berdûnî ve İbrâhîm Eṭfîsh. 20 Cilt. Ḳâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mıṣriyye, 2. Basım, 1384.
- Kutub, Seyyid. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân . 6 Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şürûk, 17. Basım, 1412.
- Lecnetü min ’Ulemâi’l-Ezher. el-Münteḫab fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm . Mısır: el-Meclisü’l-A’lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 18. Basım, 1995.
- Maḥallî, Celâleddîn - Süyûṭî, Celâleddîn. Tefsîrü’l-Celâleyn . Kahire: Dâru’l-Ḥadîs̱, ts.
- Mâtürîdî, Ebû Manṣûr Muḥammed. Te’vîlâtü’l-Ḳur’ân . thk. Mecdî Bâselûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1426.
- Mâverdî, Ebü’l-Ḥasen Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-ʿuyûn . thk. İbn Abdülmaksûd b. Abdürrahîm es-Seyyid. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
- Mâzerî, Muḥammed b. ’Ali. Îḍâḥu’l-maḥṣûl min burhâni’l-uṣûl . thk. Ammâr et-Tâlibî. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, ts.
- Mecmû’a mine’l-Müellefîn. “Fetâva’ş-şebeketi’l-İslâmiyye”. Erişim 21 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/27107/80597#p9
- Mecmû’e mine’l-Müellifîn. “Maḳâlâtu mevḳı’i-d’düreri’s-seniyye”. Erişim 22 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/32660/761
- Merâġī, Aḥmed Muṣṭafa. Tefsîrü’l-Merâġī . 30 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Maṭbaati Muṣtafa el-Bâbî el-Ḥalebî, 1946.
- Mevdûdî, Ebü’l- A‘ lâ. Tefḥîmu’l-Kur’ân . çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
- Mevzuat, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Kanun No. 2709). Resmî Gazete 17863 (18 Ekim 1982).
- Milletlerarası Sözleme, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (Kanun No. 141085). Resmi Gazete 18898 (24 Temmuz 1985).
- “Mûcez Dâiretü’l-Meârifi’l-İslâmiyye”. Erişim 28 Şubat 2022. https://app.turath.io/book/16521?page=2235
- Muḳaddem, Muḥammed Aḥmed İsmâ’îl. ’Avdetü’l-hicâb . Kahire: Dâru İbni’l-Cevzî, 2005.
- Müneccid, Muḥammed Ṣâliḥ. “Dürûs li’ş-şeyh Muḥammed el-Müneccid”. Erişim 21 Mart 2022. https://app.turath.io/book/7704?page=5955
- Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-te’vîl . thk. Yûsuf Ali Bedîvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Ṭîb, 1419.
- Nîsâbûrî, Ebû Bekr Muḥammed b. İbrâḥîm. Kitâbu Tefsîri’l-Kurân . thk. Sa’d b. Muḥammed es-Sa’d. 2 Cilt. Dâru’l-Meâsir, 2002.
- Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Ḥasen. Garâibü’l-Kur’ân ve regāibü’l-furkān . thk. Zekeriyyâ Umeyrât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1416.
- Oruç, Ayşe Betül. Klasik ve Modern Dönem Tefsir Kaynaklarında Kadın Algısı . Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
- Rāġib el-İṣfehānī, Ebū’l-Ḳāsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân . thk. Ṣafvân ʿAdnan ed-Dâvudî. Dımaşk: Dâru’l-Ḳalem; Dâru’ş-Şâmiyye, 1412.
- Râzî, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. İdrîs. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm . thk. Esʿad Muḥammed et-Ṭayyib. 13 Cilt. el-Memleketü’l-ʿArabiyyetü’s-Suʿûdiyye: Mektebetü Nizâr Muṣṭafa el-Bâz, 3. Basım, 1419.
- Râzî, Ebû ʿAbdullâh Faḥruddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb . 32 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyai’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 3. Basım, 1420.
- Rıża, Muḥammed Reşîd. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm . 12 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-’Âmme li’l-Kitâb, 1990.
- Ṣâbûnî, Muḥammed Ali. Ṣafvetü’t-tefâsîr . 3 Cilt. Kahire: Dâru’s-Ṣâbûnî, 1997.
- Sa‘ lebî, Aḥmed b. Muḥammed en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân . thk. Muḥammed İbn ’Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
- Se’âlibî, Abdurraḥmân b. Muḥammed. el-Cevâhirü’l-ḥisân fî tefsîri’l-Ḳurʾân . thk. Muḥammed ’Alî Mu’avviz - ’Âdil Aḥmed ’Abdülmevcûd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyai’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1418.
- Semerkandî, Ebû’l-Leys̱ Naṣr b. Muḥammed. Baḥru’l-ʿulûm . 3 Cilt. b.y.: y.y., ts.
- Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân. Sünen-i Ebî Dâvûd . thk. Muḥammed Muḥyiddîn ’Abdülḥamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAṣriyye, ts.
- Şa’râvî, Muḥammed Mütevelli. Tefsîru’ş-Şa’râvî . 20 Cilt. Kahire: Maṭâbi’u Aḥbâri’l-Yevm, 1997.
- Şenḳîṭî, Muḥammed el-Muḫtâr. “Şerḥu Zâdi’l-Musteḳniʿ”. Erişim 21 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/32577
- Şevkânî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed. Fetḥu’l-ḳadir . 5 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, ts.
- Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri . 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
- Şinkītî, Muḥammed Emîn. Eḍvâʾü’l-beyân fî îżâḥi’l-Ḳurʾân bi’l-Ḳurʾân . 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’ṭ-Ṭıbâ’ti ve’n-Neşr ve’t-Tezvî’, 1995.
- Ṭaberî, Muḥammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli’l-Ḳur’ân . thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1420.
- Ṭantâvî, Muhammed. et-Tefsîru’l-vasît li’l-Kur’âni’l-kerîm . 15 Cilt. Kahire: Dâru’n-nehḍa, 1997.
- T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Önlenmesi Proje Raporu . Ankara: ECORYS Danışmanlık ve Mühendislik Ltd. Şti., 2013.
- T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği . PDF, 2008.
- Teftâzânî, Sa‘ düddîn Mes‘ûd. el- Muṭavvel - Şerḥu Telḫîṣi Miftâḥi’l-’Ulûm . thk. ’Abdülḥamîd Hendâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1971.
- ’Ulemâ’u Necdi’l-E’lâm. ed-Dürerü’s-seniyye fi’l-ecvibeti’n-Necdiyye . thk. ’Abdurraḥmân b. Muḥammed el-Âsimî en-Necdî. 16 Cilt. y.y., 6. Basım, 1996.
- Ulucan, Devrim. “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15/ (01 Temmuz 2013), 369-384.
- Vâdi’î, Muḳbil b. Hâdî. Tuḥfetu’l-mucîb . San‘ a: Dâru’l-Âs̠âr li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2002.
- Zehrânî, Merzûk b. Heyyâs. Ḥukûku’l-mer’a fî ḍav’i’l-kitâb ve’s-sünne . PDF: y.y., 2007.
- Zemaḥşerî, Ebû’l-Ḳâsim Maḥmûd. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1407.
- Zerkeşî, Bedreddîn. el-Baḥrü’l-muḥîṭ fî uṣûli’l-fıḳh . thk. Muḥammed Tâmir. 4 Cilt. Beyrut: Dâru-l-Kütübî’l-’İlmiyye, 1994.
- Zuḥaylî, Vehbe. et-Tefsîrü’l-münîr fi’l-’aḳîdeti ve’ş-şerî’ati ve’l-menhec . 30 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikriʾl-Muʿâṣır, 1418.
Öz
In the Qur'an, there are basic principles and limited regulations that will build social life in terms of administration, and it is left to Muslims to establish and manage a society on them. In the family structure, which was one of the social institutions that were quite problematic during the descent period of the society, detailed issues regulating male-female relations were included. In these regulations, the principle of social justice, not equality, draws attention. In the Qur'an, arrangements have been made to improve the situation of women and prevent injustices on a social structure that is not suitable for equal practices in the balance of rights-responsibility. In this sense, reforms were made in a way to ensure justice, not radical changes which were difficult to become reality; rights, responsibilities and limits have been determined; on the other hand, the way for women to gain a better place in society was paved by making statements that transform negative perceptions about the value of women.
The situation regarding the rights and responsibilities of men and women in the Qur’an is declared as evidence within the framework of the approaches that the discourse of gender equality in our age is against Islam and although Islam sees the two sexes as equal as servants of Allah and human beings, it does not make them equal in some legal matters due to their differences. These claims are also supported by some verse and hadith narrations, such as the verse in which the statement that a male is not like a female. In this context, it is tried to put forward the idea that men and women cannot be equal in family and social life stems not only from cultural dynamics but also from creation. Thus, even though it cannot be prevented in practice, the doors are closed on the intellectual level to the new situations within the scope of the understanding of justice required by the age and the principle of equality brought by it.
Today, when considering the approaches to the verses used as evidence that gender equality is impossible, mistakes can be seen such as neglecting the purpose of the verses in the context of the text and extra-textual context or neglecting the different views in the commentaries about the verse; generalizing the situations that are understood to be specific to words or drawing legal conclusions from an issue that will not be subject to a judgment and evaluating the mentality of equality in our age by comparing it to cultural situations, not the general principles of Islam. In this study, which was carried out to reveal this situation, it was determined and evaluated how the expression "The male is not as the female" in Āl-i ʿİmrān verse 36 has been interpreted in the context of gender inequality from history to the present, which conclusions are drawn and can be drawn from them. Thus, an answer has been sought to the question of whether the related expression is an obstacle to justice and to the meaning of gender equality.
According to the results reached in the study, the interpretations of the expression "The male is not as the female" are mostly shaped around the comparison of the two genders, not absolute but relative. In this comparison, based on the context of the verse, there are some who think that the virtue of the man in religious service compared to the girl is mentioned, and there are also those who think that the Virgin Mary, a girl devoted to religious service, is honored compared to the man that society attaches importance to. Even so, the verse is drawn to the field of law by some, and it is interpreted in the context that man is virtuous, except in areas where he is equal to woman as a human being and as a servant of God, and he cannot be equal to women in social life due to the superiority in his creation and the responsibilities he has assumed in accordance with this superiority. However, the expression in the verse should not be made the subject or basis of a decree as it is about a subject related to the previous shari'ahs and as it is mostly interpreted in a way that shows the conception of the mother who gave birth to Mary in line with the customs in her society if it means that the man is superior and in this case it expresses the inequality in religious service, not in a general sense. For these reasons, the expression in the verse does not prevent to gender equality discourse in our age, which aims to ensure that women and men have equal rights, freedoms and opportunities in the social arena, as it does not prevent to social gender equality discourse, which aims to remove cultural barriers to gender equality. As a matter of fact, legal equality does not mean that everyone is the same, but that they have the same mind, ability and interest and in this respect, it is within the scope of justice, it is an instrument of it. Justice can be provided by distributive justice according to time and place, as well as by equality according to place.
Anahtar Kelimeler
Tafsir Āl ʿImrān 3/36 Male-Female Gender Equality Gender Difference
Proje Numarası
Yok
Kaynakça
- ’Afâne, Ḥüsâmeddîn. “Kitâbü’l-Fetâvâ”. Erişim 21 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/10517
- “Âl-i İmrân Suresi 36. Ayet”. Erişim 02 Mart 2022. https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=3&ayet=36
- Alkan, Ayten. Toplumsal Cinsiyet - Anaakımlaştırma . Ankara: Berk Matbaacılık, 2015.
- Âlûsî, Şehâbeddîn Maḥmûd. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî . thk. ’Ali ’Abdülbârî ’Atıyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415.
- Âlü’ş-Şeyh, Muḥammed b. İbrâhîm. Fetâvâ ve resâil . thk. Muḥammed b. ’Abdirrahmân b. Ḳâsım. 13 Cilt. Mekke: Matbaʿatü’l-Ḥükûme bi Mekkete’l-Mükerreme, 1399.
- Apak, Adem. “Şuûbiyye Hareketinin Tarih Arka Planı ve Tezâhürleri: Asabiyyeden Şuûbiyyeye”. İSTEM 12 (01 Aralık 2008), 17-51.
- ʿAskerî, Ebû Hilâl. el-Furûḳu’l-luġaviyye . thk. Muḥammed İbrāhīm Selīm. Kahire: Dāru’l-ʿİlm ve’s̠-S̠eḳāfe li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, ts.
- ’Avnî, Ḥâmid. el-Minhâcü’l-vâḍih li’l-belâġa . 5 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, ts.
- Bessâm, ’Abdullâh b. ’Abdurrahmân. Tevḍîḥu’l-aḥkâm min bulûġi’l-merâm . 7 Cilt. Mekke: Mektebetü’l-Esedî, 2003.
- Beyḍâvî, Nâṣiruddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl . thk. Muḥammed ʿAbdurraḥmân el-Marʿaşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâiʾt-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1418.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsiri . 8 Cilt. İstanbul: Nesa Basın Yayın, 1985.
- Buḫârî, Muḥammed b. İsmâ’il. el-Câmiʿu’l-musnedi’ṣ-ṣaḥîḥi’l-muḫtaṣar . thk. Muḥammed Zuheyr en-Nâṣır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavḳ en-Necât, 1422.
- Câḥiẓ, Ebû Osmân Amr. Resâʾilü’l-Câḥiẓ . thk. ’Abdüsselâm Muḥammed Hârûn. Kahire: Mektebetü’ l-Ḫâncî, 1964.
- Ceṣṣâṣ, Ebû Bekr Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî. el-Fuṣûl fiʾl-uṣûl . ed. Uceyl Câsim en-Neşemî. 4 Cilt. Kuveyt: Vizâratüʾl-Evkāfiʾl-Kuveytiyye, 2. Basım, 1994.
- Cevziyye, İbn Ḳayyim. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi ḫayri’l-ʿibâd . Beyrut: Müesssetü’r-Risâle, 1994.
- Cezâirî, Ebû Bekir el-Câbir. Eyserü’t-tefâsîr li kelâmi’l-’aliyyi’l-kebîr . 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-’Ulûmi ve’l-Hıkemi, 5. Basım, 2003.
- Desûkī, Muḥammed b. Aḥmed b. ’Arafe. “Ḥâşiyetü’d-Desûkī”. PDF. Erişim 21 Mart 2022. https://books.rafed.net/view.php?type=c_fbook&b_id=2085
- Ebû Zehre, Muḥammed. Zehretü’t-tefâsîr . 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-’Arabî, ts.
- Ebüssu’ûd, Muḥammed. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm . 9 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
- Ebyârî, İbrâhîm b. İsmâ’îl. el-Mevsûʿatü’l-Ḳurʾâniyyetü’l-müyessere . 11 Cilt. Müessetü Siclü’l-’Arab, 1405.
- Ecevit, Yıldız - Bayrakçeken Tüzel, Gökçe. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin İzlenmesi İçin El Kitabı . Ankara: CEİD Yayınları, 2019.
- Ġazzâlî, Muḥammed b. Muḥammed. el-Müstaṣfâ . thk. Muḥammed ʿAbdusselâm ʿAbduşşâfî. Beyrut: Dâruʾl-Kütübiʾl-ʿİlmiyye, 1993.
- Gedik, Esra. “Toplumsal Cinsiyeti Ana Akımlaştırmanın Türkiye’de Kadın Hareketi Üzerindeki Etkisi ve Toplumsal Cinsiyet Adaleti Kavramı”. Akademik Hassasiyetler 2/4 (26 Aralık 2015), 209-228.
- Güneş, Ayşe. “Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Bağlamında Toplumsal Cinsiyeti Ana Akımlaştırmanın Kavramsal Analizi”. Sosyal Mucit Academic Review 2/1 (30 Haziran 2021), 53-71.
- Gürbüz, Ahmet. “Toplumsal Sorunların Çözümünün Biricik Kriteri: Evrensel Hukuk Değerleri ve İlkeleri”. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14/20-21 (04 Ekim 2009), 67-85.
- Hâdî, Şemseddîn Muḥammed b. Aḥmed. Şerḥu’l-muḥarrar fî’l-Hadîs . ed. ’Abdulkerîm b. ’Abdullâh el-Ḫıḍîr, ts.
- Ḫaṭîb, ’Abdülkerîm Yûnus. et-Tefsîrü’l-Ḳur’ânî li’l-Ḳur’ân . 16 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikriʾl-’Arabî, ts.
- Ḫâzin, Ali b. Muḥammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl . thk. Muḥammed ʿAli Şâhîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1415.
- İbn ’Atıyye, Ebû Muḥammed Abdülhak el-Endelüsî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz . thk. ’Abdusselâm ’Abduşşâfî Muḥammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1422.
- İbn Ḥazm, Ebû Muḥammed ‘Alî. el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâʾ ve’n-niḥal . 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil ed-Dımaşkî. Tefsîrül-Ḳur’âni’l-ʿazîm . thk. Sâmî b. Muḥammed Selâme. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Ṭaybe li’n-Neşri ve’t- Tevzî‘ , 2. Basım, 1999.
- İbn Manẓūr, Muḥammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab . 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 3. Basım, 1414.
- İbn Teymiyye, Taḳıyyüddîn Aḥmed. el-Câmiʿul-Mesâil . thk. Muḥammed ’Azîz Şems. Mekke: Dâru ’Âlemi’l-Fevâid, 1422.
- İbn ʿÂşūr, Muḥammed et-Ṭâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr . 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye li’n-Neşr, 1984.
- İbn ʿÂşūr, Muḥammed et-Ṭâhir. Maḳāṣıdü’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye . thk. Muḥammed el-Ḥabib İbnü’l-Ḫûcā. 3 Cilt. Ḳaṭar: Vizâretü’l-Evḳāf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2004.
- İbnü’l-Cevzî, Camâluddin Ebû’l-Ferac. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr . thk. ʿAbdurrezzâḳ el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-’Arabî, 1422.
- İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. Abdillâh. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân . thk. Muḥammed ’Abdülḳadîr ’Aṭâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 3. Basım, 2003.
- İṣfehânî, Ebū’l-Ḳāsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed er-Rāġib. Tefsîru’r-Râġib el-İṣfehânî . thk. Muḥammed ʿAbdulʿazîz Besyûnî. Riyaḍ: Kulliyetü’l-Ādab, Câmietü Ṭanṭâ, 1999.
- İsferâyînî, İsâmüddîn. el-Aṭvel şerḥu Telḫîṣi’l-Miftâḥi’l-ʿUlûm . thk. Abdulḥamîd Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
- İstanbûlî, İsmâil Hakkı. Rûḥu’l-beyân . 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1127.
- Karagöz, Emine Cin. “Kadın-Erkek Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Türkiye Eşitlik ve İnsan Hakları Kurumu’nun Yetkileri”. Yasama Dergisi 32 (01 Ocak 2016), 21-40.
- Karaman vd., Hayreddin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir . 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007.
- Ḳāsımî, Cemâleddîn. Meḥâsinü’t-teʾvîl . thk. Muḥammed Basel ’Uyûn es-Sevd. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418.
- Ḳazvînî, Muḥammed b. ’Abdirrahmân el-Ḫatîb. Telḫîṣü’l-miftâḥ me’a şerḥi’l-cedîd tenvîri’l-miṣbâḥ . ed. Meclisü’l-Medîneti’l-’İlmiyye. Pakistan/Karaçi: Mektebetü’l-Medîne, 2016.
- Kur’ân-ı Kerîm Meâli . çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
- Kurtubī, Ebū Abdullāh Muḥammed b. Aḥmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳur’ân . thk. Aḥmed el-Berdûnî ve İbrâhîm Eṭfîsh. 20 Cilt. Ḳâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mıṣriyye, 2. Basım, 1384.
- Kutub, Seyyid. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân . 6 Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şürûk, 17. Basım, 1412.
- Lecnetü min ’Ulemâi’l-Ezher. el-Münteḫab fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm . Mısır: el-Meclisü’l-A’lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 18. Basım, 1995.
- Maḥallî, Celâleddîn - Süyûṭî, Celâleddîn. Tefsîrü’l-Celâleyn . Kahire: Dâru’l-Ḥadîs̱, ts.
- Mâtürîdî, Ebû Manṣûr Muḥammed. Te’vîlâtü’l-Ḳur’ân . thk. Mecdî Bâselûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1426.
- Mâverdî, Ebü’l-Ḥasen Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-ʿuyûn . thk. İbn Abdülmaksûd b. Abdürrahîm es-Seyyid. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
- Mâzerî, Muḥammed b. ’Ali. Îḍâḥu’l-maḥṣûl min burhâni’l-uṣûl . thk. Ammâr et-Tâlibî. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, ts.
- Mecmû’a mine’l-Müellefîn. “Fetâva’ş-şebeketi’l-İslâmiyye”. Erişim 21 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/27107/80597#p9
- Mecmû’e mine’l-Müellifîn. “Maḳâlâtu mevḳı’i-d’düreri’s-seniyye”. Erişim 22 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/32660/761
- Merâġī, Aḥmed Muṣṭafa. Tefsîrü’l-Merâġī . 30 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Maṭbaati Muṣtafa el-Bâbî el-Ḥalebî, 1946.
- Mevdûdî, Ebü’l- A‘ lâ. Tefḥîmu’l-Kur’ân . çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
- Mevzuat, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Kanun No. 2709). Resmî Gazete 17863 (18 Ekim 1982).
- Milletlerarası Sözleme, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (Kanun No. 141085). Resmi Gazete 18898 (24 Temmuz 1985).
- “Mûcez Dâiretü’l-Meârifi’l-İslâmiyye”. Erişim 28 Şubat 2022. https://app.turath.io/book/16521?page=2235
- Muḳaddem, Muḥammed Aḥmed İsmâ’îl. ’Avdetü’l-hicâb . Kahire: Dâru İbni’l-Cevzî, 2005.
- Müneccid, Muḥammed Ṣâliḥ. “Dürûs li’ş-şeyh Muḥammed el-Müneccid”. Erişim 21 Mart 2022. https://app.turath.io/book/7704?page=5955
- Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-te’vîl . thk. Yûsuf Ali Bedîvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Ṭîb, 1419.
- Nîsâbûrî, Ebû Bekr Muḥammed b. İbrâḥîm. Kitâbu Tefsîri’l-Kurân . thk. Sa’d b. Muḥammed es-Sa’d. 2 Cilt. Dâru’l-Meâsir, 2002.
- Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Ḥasen. Garâibü’l-Kur’ân ve regāibü’l-furkān . thk. Zekeriyyâ Umeyrât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1416.
- Oruç, Ayşe Betül. Klasik ve Modern Dönem Tefsir Kaynaklarında Kadın Algısı . Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
- Rāġib el-İṣfehānī, Ebū’l-Ḳāsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân . thk. Ṣafvân ʿAdnan ed-Dâvudî. Dımaşk: Dâru’l-Ḳalem; Dâru’ş-Şâmiyye, 1412.
- Râzî, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. İdrîs. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm . thk. Esʿad Muḥammed et-Ṭayyib. 13 Cilt. el-Memleketü’l-ʿArabiyyetü’s-Suʿûdiyye: Mektebetü Nizâr Muṣṭafa el-Bâz, 3. Basım, 1419.
- Râzî, Ebû ʿAbdullâh Faḥruddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb . 32 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyai’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 3. Basım, 1420.
- Rıża, Muḥammed Reşîd. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm . 12 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-’Âmme li’l-Kitâb, 1990.
- Ṣâbûnî, Muḥammed Ali. Ṣafvetü’t-tefâsîr . 3 Cilt. Kahire: Dâru’s-Ṣâbûnî, 1997.
- Sa‘ lebî, Aḥmed b. Muḥammed en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân . thk. Muḥammed İbn ’Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
- Se’âlibî, Abdurraḥmân b. Muḥammed. el-Cevâhirü’l-ḥisân fî tefsîri’l-Ḳurʾân . thk. Muḥammed ’Alî Mu’avviz - ’Âdil Aḥmed ’Abdülmevcûd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyai’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1418.
- Semerkandî, Ebû’l-Leys̱ Naṣr b. Muḥammed. Baḥru’l-ʿulûm . 3 Cilt. b.y.: y.y., ts.
- Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân. Sünen-i Ebî Dâvûd . thk. Muḥammed Muḥyiddîn ’Abdülḥamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAṣriyye, ts.
- Şa’râvî, Muḥammed Mütevelli. Tefsîru’ş-Şa’râvî . 20 Cilt. Kahire: Maṭâbi’u Aḥbâri’l-Yevm, 1997.
- Şenḳîṭî, Muḥammed el-Muḫtâr. “Şerḥu Zâdi’l-Musteḳniʿ”. Erişim 21 Mart 2022. https://al-maktaba.org/book/32577
- Şevkânî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed. Fetḥu’l-ḳadir . 5 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, ts.
- Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri . 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
- Şinkītî, Muḥammed Emîn. Eḍvâʾü’l-beyân fî îżâḥi’l-Ḳurʾân bi’l-Ḳurʾân . 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’ṭ-Ṭıbâ’ti ve’n-Neşr ve’t-Tezvî’, 1995.
- Ṭaberî, Muḥammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli’l-Ḳur’ân . thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1420.
- Ṭantâvî, Muhammed. et-Tefsîru’l-vasît li’l-Kur’âni’l-kerîm . 15 Cilt. Kahire: Dâru’n-nehḍa, 1997.
- T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı. Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Önlenmesi Proje Raporu . Ankara: ECORYS Danışmanlık ve Mühendislik Ltd. Şti., 2013.
- T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği . PDF, 2008.
- Teftâzânî, Sa‘ düddîn Mes‘ûd. el- Muṭavvel - Şerḥu Telḫîṣi Miftâḥi’l-’Ulûm . thk. ’Abdülḥamîd Hendâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1971.
- ’Ulemâ’u Necdi’l-E’lâm. ed-Dürerü’s-seniyye fi’l-ecvibeti’n-Necdiyye . thk. ’Abdurraḥmân b. Muḥammed el-Âsimî en-Necdî. 16 Cilt. y.y., 6. Basım, 1996.
- Ulucan, Devrim. “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15/ (01 Temmuz 2013), 369-384.
- Vâdi’î, Muḳbil b. Hâdî. Tuḥfetu’l-mucîb . San‘ a: Dâru’l-Âs̠âr li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2002.
- Zehrânî, Merzûk b. Heyyâs. Ḥukûku’l-mer’a fî ḍav’i’l-kitâb ve’s-sünne . PDF: y.y., 2007.
- Zemaḥşerî, Ebû’l-Ḳâsim Maḥmûd. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl . 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, 1407.
- Zerkeşî, Bedreddîn. el-Baḥrü’l-muḥîṭ fî uṣûli’l-fıḳh . thk. Muḥammed Tâmir. 4 Cilt. Beyrut: Dâru-l-Kütübî’l-’İlmiyye, 1994.
- Zuḥaylî, Vehbe. et-Tefsîrü’l-münîr fi’l-’aḳîdeti ve’ş-şerî’ati ve’l-menhec . 30 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikriʾl-Muʿâṣır, 1418.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | Yok |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2022 |
| Kabul Tarihi | 4 Eylül 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.