Öz
One of the subjects regarding stopping and starting places in the Qur’ān is that they have an important place in the recitation science is extraction and evidence. While some letters are stated in the writing in the lettering of the Qur’ān, they are ruled out. One of the letters with this feature is the letter of “yā”. While the letter of “yā” is stable in the lettering of Qur’ān, it is ruled put sometimes. It is stable in its arriving form, while it causes disagreement among the imams about the evidence and extraction in the stopping form. It differs that the letter of “yā” which is named as the quality of “yā” is a basic- non-basic one, it conjoins to a noun or verb, it comes to the middle or to the end of the versicle. The various justifications were made about the suitability for lettering The Qur’ān related that the letter of “yā” is ruled out as stopping or arriving, or it is a stable one, a proof is offered from the grammar and syntax rules, it is used in Arabic poetry and remark, and as the suitability for the interruption (the end of versicle). The letter of “yā” which is ruled out generally is due to the suitability for the interruption. This situation is commonly used in Arabic language, and Arabic poetries are shown as an evidence for this situation. In this study, the versicles which include the letter of “yā” that is stable or ruled out in arriving or stopping are determined and the views of recitation of imams are mentioned about whether the letter of “yā” is written or not in the lettering of Qur’ān. Moreover, it will be revealed that The Qur’ān which is laconic with its literal future has got a unique harmony and extent as it is used in extraction wording.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesûd. Tefsîrü’l-Begavî me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullâh en-Nemîr. Osman Cum’a Dâmiriyye ve Süleyman Müslim el-Harş. Riyâd: Dâru Taybe, 1409.
- Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhü’l-arabiyye. Thk. Ahmed Abdulğafûr Attârî. Beyrût: Darü’l-ilm li’l-melâyîn, 1085.
- Çimen, Abdullah Emin. “Kur’ân’da Ritmik Yapı: Fâsıla ve Üslûp Açısından Bir Deneme”. Dini Araştırmalar 9/27 (2007): 189-236.
- Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
- Dânî, Ebû Amr Osmâm b. Saîd. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb‘. Beyrut: Darü’l-kitâbi’l-Arabî, 1404/1984.
- Devserî, İbrahim b. Saîd, Mu‘cemu’l-mustalahât fî ilmi’t-tecvîd ve’l-kıraât, Riyad: 1425/2004.
- Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed b. Abdilganî. İthâfu fudalâi’l-beşer fi’l-kırââti’l-erbeate ‘aşer. Thk. Enes Mihra. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998.
- Eroğlu, Ali. “Kur’ân-ı Kerim’de Fâsıla”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1991): 251-291.
- Fârisî, Ebû Ali el-Hasen b. Abdi’l-Ğaffâr. el-Hucce li’l-kurrâi’s-seb‘. Thk. Bedreddîn Kahvecî, Beşîr Cuvîcâtî. Beyrût: Dârü’l-me’mûn li’t-türâs, 1991.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur’ân. Beyrût: ‘Âlemü’l-kütüb, 1983.
- Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ayn. Thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâî. Beyrût: Müessesetü’l-âlemi, 1408/1998.
- Hafeyân, Ahmed Mahmûd Abdüsemi‘. Eşhurü’l-mustalahât fî fenni’l-edâ ve ilmi’l-kıraât. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422/2001.
- İbn Âtiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Ğâlib el-Endelüsî. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz. Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn b. Muhammed. Lisânü’l-arâb. Kahire: Darül-meârif, 1119.
- İbn Mücâhid, Ebû Bekir Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbü’s-seb‘ fi’l-kırâât. Thk. Şevkî Dayf. Kâhire: Dârü’l-meârif, 1119.
- İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali. en-Neşr fî’l- kırââti’l-‘aşr. Thk. Ali Muhammed Dabbâ. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
- İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali. Şerhu tayyibeti’n-neşr fi’l-kırââti’l-aşr. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1420/2000.
- Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
- Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mübeyîn limâ tedammenehû mine’s-sünneti ve âyi’l-Furkân. Thk. Abdullâh b. Abdü’l-Muhsin et-Türkî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
- Maşalı, Mehmet Emin. Kur’an’ın Metin Yapısı Mushaf Tarihi ve İmlâsı. Ankara: Avrasya Yay., 2004.
- Maşalı, Mehmet Emin. “Mushaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 242-248. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî. er-Riâye li tecvîdi’l-kırae ve tahkîki lafzi’t-tilâve. Amman: Dârü Ammâr, 1404/1984.
- Mekkî b. Ebî Tâlib, el-Keşf ‘an vücûhi’l-kırââti’s-seb‘ ve ‘ilelihâ ve hicecihâ. Thk. Muhyiddîn Ramadân. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, 1997.
- Mer‘âşî, Muhammed (Saçaklı Zade). Cühdü’l-mukil. Amman: Dârü Ammâr. 1429/2008.
- Nasr, Atiyye Kâbil. Gâyetü’l-mürîd fî ilmi’t-tecvîd. Riyâd: y.y., 1409.
- Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. İ‘râbü’l-Kur’ân. Beyrût: Dârü’l-ma’rife, 2008.
- Öğmüş, Harun. “Resm-i Mushaf Bağlamında Kur’an ve Kıraat Ayrımı (Harekenin Tekâmülüne Kadarki Süreç Çerçevesinde Bir Değerlendirme)”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2015): 9-28.
- Râfiî, Mustafa Sâdık, İ‘câzü’l-Kur’ân ve’l-belâğatü’n-nebeviyye, Beyrût: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1425/2005.
- Râzî, Ebû Abdullâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhü’l-ğayb=et-tefsîrü’l-Fahri’r-Râzî. Lübnân: Dârü’l-Fikr, 1981.
- Rummânî, Ebü’l-Hasan b. Îsâ. en-Nüket fî i‘câzi’l-Kur’ân. Mısır: y.y., 1987.
- Sîbeveyhî, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber. Kitâbu Sîbeveyhî, Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1408/1988.
- Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekir. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Medine: Merkezu’d-diraseti’l-Kur’âniyye, 1426.
- Taberî, Ebû Cafer b. Cerîr Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân = Tefsiru’t-Taberî. Thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru’l-hicr, 2001.
- Temel, Nihat. “Kıraatte Vakf-İbtidâ ve Anlama”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
- Temel, Nihat. Kur’an Kıraatında Vakf ve İbtidâ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed. et-Tefsîrü’l-basît. Thk. Muhammed b. Salih b. Abdillah el-Fevzân. Riyâd: Resâilü’l-Câmiâ, 1430.
- Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza el-Hüseynî. Tâcu’l-arus min cevahiri’l-kâmûs. Kuveyt: 1982.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbüh. Thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. Beyrût: Âlemü’l-kütüb, 1408/1988.
- Zemahşerî, Ebül-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. Esâsü’l-belâga. Thk. Muhammed Bâsil. Beyrût: Darül-kütübil-ilmiyye, 1419/1998.
- Zemahşerî, el-Keşşâf ‘an hâkâiki ğavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. Riyâd: Mektebetü’l-ubeykân, 1998.
- Zürkânî, Muhammed Abdü’l-Azîm, Menâhilu’l-irfân fî ulumi’l-Kur’ân, Thk. Fevvaz Ahmed Zemrelî, Beyrût: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1415/1995.
- Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillâh. el-Bürhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, ts.
Öz
Kıraat ilmi içerisinde önemli bir yere sahip olan vakf ve ibtidâ’nın konularından biri hazf ve isbâttır. Mushaf hattında bazı harfler kimi zaman yazıda belirtilmekte (isbât) kimi zaman ise hazfedilmektedir. Bu özelliğe sahip olan harflerden biri “yâ” harfidir. “Yâ” harfinin vakf halinde isbâtı ve hazfi konusunda kıraat imamları arasında ihtilaf bulunmaktadır. Mushaf hattından hazfedilen “yâ” harfinin asliyye – gayr-i asliyye olması, isme veya fiile bitişmesi, âyetin ortasında veya sonuna gelmesi noktasında farklılık göstermektedir. Ayrıca “yâ” harfinin hazfedilmesiyle ilgili Mushaf hattına uygunluk, nahiv kuralları, Arap şiiri ve kelamında kullanılması, fâsıla’ya (âyet sonu) uygunluk şeklinde çeşitli temellendirmeler yapılmıştır. Genel olarak hazfedilen “yâ” harfinin fâsıla’ya uygunluk nedeniyle olduğu tespit edilmiştir. Bu durum Arap dilinde çok yaygın olarak kullanılmakta ve Arap şiirleri başka konularda olduğu gibi bu konuda da delil olarak gösterilmektedir. Bu çalışmada vasl ya da vakf halinde sabit olan veya hazfedilen “yâ”ların geçtiği âyetler tespit edilip bu “yâ”ların Mushaf hattında yazılıp yazılmaması konusunda kıraat imamlarının görüşleri zikredilmektedir. Ayrıca lafzî yapısıyla i‘câz olan Kur’an-ı Kerim’in hazf üslubunu kullanmasıyla eşsiz bir ahenk ve ölçüye sahip olduğu ortaya konulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesûd. Tefsîrü’l-Begavî me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullâh en-Nemîr. Osman Cum’a Dâmiriyye ve Süleyman Müslim el-Harş. Riyâd: Dâru Taybe, 1409.
- Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhü’l-arabiyye. Thk. Ahmed Abdulğafûr Attârî. Beyrût: Darü’l-ilm li’l-melâyîn, 1085.
- Çimen, Abdullah Emin. “Kur’ân’da Ritmik Yapı: Fâsıla ve Üslûp Açısından Bir Deneme”. Dini Araştırmalar 9/27 (2007): 189-236.
- Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
- Dânî, Ebû Amr Osmâm b. Saîd. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb‘. Beyrut: Darü’l-kitâbi’l-Arabî, 1404/1984.
- Devserî, İbrahim b. Saîd, Mu‘cemu’l-mustalahât fî ilmi’t-tecvîd ve’l-kıraât, Riyad: 1425/2004.
- Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed b. Abdilganî. İthâfu fudalâi’l-beşer fi’l-kırââti’l-erbeate ‘aşer. Thk. Enes Mihra. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998.
- Eroğlu, Ali. “Kur’ân-ı Kerim’de Fâsıla”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1991): 251-291.
- Fârisî, Ebû Ali el-Hasen b. Abdi’l-Ğaffâr. el-Hucce li’l-kurrâi’s-seb‘. Thk. Bedreddîn Kahvecî, Beşîr Cuvîcâtî. Beyrût: Dârü’l-me’mûn li’t-türâs, 1991.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur’ân. Beyrût: ‘Âlemü’l-kütüb, 1983.
- Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ayn. Thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâî. Beyrût: Müessesetü’l-âlemi, 1408/1998.
- Hafeyân, Ahmed Mahmûd Abdüsemi‘. Eşhurü’l-mustalahât fî fenni’l-edâ ve ilmi’l-kıraât. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1422/2001.
- İbn Âtiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Ğâlib el-Endelüsî. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-’Azîz. Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn b. Muhammed. Lisânü’l-arâb. Kahire: Darül-meârif, 1119.
- İbn Mücâhid, Ebû Bekir Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbü’s-seb‘ fi’l-kırâât. Thk. Şevkî Dayf. Kâhire: Dârü’l-meârif, 1119.
- İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali. en-Neşr fî’l- kırââti’l-‘aşr. Thk. Ali Muhammed Dabbâ. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
- İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali. Şerhu tayyibeti’n-neşr fi’l-kırââti’l-aşr. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1420/2000.
- Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
- Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mübeyîn limâ tedammenehû mine’s-sünneti ve âyi’l-Furkân. Thk. Abdullâh b. Abdü’l-Muhsin et-Türkî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
- Maşalı, Mehmet Emin. Kur’an’ın Metin Yapısı Mushaf Tarihi ve İmlâsı. Ankara: Avrasya Yay., 2004.
- Maşalı, Mehmet Emin. “Mushaf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 242-248. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî. er-Riâye li tecvîdi’l-kırae ve tahkîki lafzi’t-tilâve. Amman: Dârü Ammâr, 1404/1984.
- Mekkî b. Ebî Tâlib, el-Keşf ‘an vücûhi’l-kırââti’s-seb‘ ve ‘ilelihâ ve hicecihâ. Thk. Muhyiddîn Ramadân. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, 1997.
- Mer‘âşî, Muhammed (Saçaklı Zade). Cühdü’l-mukil. Amman: Dârü Ammâr. 1429/2008.
- Nasr, Atiyye Kâbil. Gâyetü’l-mürîd fî ilmi’t-tecvîd. Riyâd: y.y., 1409.
- Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. İ‘râbü’l-Kur’ân. Beyrût: Dârü’l-ma’rife, 2008.
- Öğmüş, Harun. “Resm-i Mushaf Bağlamında Kur’an ve Kıraat Ayrımı (Harekenin Tekâmülüne Kadarki Süreç Çerçevesinde Bir Değerlendirme)”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2015): 9-28.
- Râfiî, Mustafa Sâdık, İ‘câzü’l-Kur’ân ve’l-belâğatü’n-nebeviyye, Beyrût: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1425/2005.
- Râzî, Ebû Abdullâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhü’l-ğayb=et-tefsîrü’l-Fahri’r-Râzî. Lübnân: Dârü’l-Fikr, 1981.
- Rummânî, Ebü’l-Hasan b. Îsâ. en-Nüket fî i‘câzi’l-Kur’ân. Mısır: y.y., 1987.
- Sîbeveyhî, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber. Kitâbu Sîbeveyhî, Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1408/1988.
- Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekir. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Medine: Merkezu’d-diraseti’l-Kur’âniyye, 1426.
- Taberî, Ebû Cafer b. Cerîr Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân = Tefsiru’t-Taberî. Thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru’l-hicr, 2001.
- Temel, Nihat. “Kıraatte Vakf-İbtidâ ve Anlama”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. Ankara: DİB Yayınları, 2012.
- Temel, Nihat. Kur’an Kıraatında Vakf ve İbtidâ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed. et-Tefsîrü’l-basît. Thk. Muhammed b. Salih b. Abdillah el-Fevzân. Riyâd: Resâilü’l-Câmiâ, 1430.
- Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtaza el-Hüseynî. Tâcu’l-arus min cevahiri’l-kâmûs. Kuveyt: 1982.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbüh. Thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. Beyrût: Âlemü’l-kütüb, 1408/1988.
- Zemahşerî, Ebül-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. Esâsü’l-belâga. Thk. Muhammed Bâsil. Beyrût: Darül-kütübil-ilmiyye, 1419/1998.
- Zemahşerî, el-Keşşâf ‘an hâkâiki ğavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. Riyâd: Mektebetü’l-ubeykân, 1998.
- Zürkânî, Muhammed Abdü’l-Azîm, Menâhilu’l-irfân fî ulumi’l-Kur’ân, Thk. Fevvaz Ahmed Zemrelî, Beyrût: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1415/1995.
- Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillâh. el-Bürhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, ts.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2019 |
| Kabul Tarihi | 22 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.