Abstract
Sayyid Qutb is one of the names whose ideas and works have been widely studied both in the Islamic world and in the Western world. In addition to being a thinker and writer, he is also an activist. He emphasised that Islam and the Qurʼān are not only about faith, morality and worship, but also about movement and action, and argued that the messages of the Qurʼān should be understood within this framework. Although Sayyid Qutb was both a literary figure and a sociologist, he made his greatest impact through his religious works, and these works have sparked major debates. His adventure of thought and writing, which started in the fields of literature and sociology, later culminated in Fī Ẓilāl al-Qurʼān, one of the most influential works in the field of Qurʼān and tafsīr. Fī Ẓilāl al-Qurʼān can be seen as a text that reflects Sayyid Qutb’s thoughts and practical experiences on how the Qurʼān can be understood. In this respect, Fī Ẓilāl al-Qurʼān, which stands out as a new interpretation of the Qurʼān, has left its mark on many people and has been the most popular among the tafsīrs written in the twentieth century. This tafsīr, which has been claimed by Western scholars to harbour ‘fundamentalist’ tendencies, has attracted extraordinary interest in much of the Islamic world since the 1960s. Sayyid Qutb did not aim to seek innovations in this commentary in which literary approaches were emphasized and modern interpretations were exhibited. The main aim of Sayyid Qutb’s method in his exegesis of Fī Ẓilāl al-Qurʼān is to construct a new and ideal model of man, life, society and humanity based on the Qurʼān itself. He always prioritises this goal when interpreting the verses. It is not possible to claim that the influence of Sayyid Qutb, who had a multifaceted impact on many people, was entirely positive. He was criticised as much as he was appreciated for his ideas, life and works. Some of Qutb’s views and Fī Ẓilāl al-Qurʼān, which contains some of these views, have been subjected to criticism from various angles. One of them is the general division of societies into ‘Islamic society’ and ‘jāhiliyya society’ in his commentary. According to him, Islamic society is the society that implements the social order that Allah wants people to fulfil within the framework of the belief in tawḥīd. Jāhiliyya society, on the other hand, refers to the human order that positions all its systems independently of the divine. Another view that has been criticised in the context of his commentary and some of his works is that he made some statements that inspired violent movements. His claim that a true ummah does not exist today and his characterisation of the current situation as jāhiliyya opened the door to takfīr, and later this claim became an important argument on which takfīrist movements relied. Therefore, Sayyid Qutbʼs influence on violent organisations has been widely debated in the literature, and this has sometimes prevented an accurate assessment of his Qurʼānic interpretations. This study aims to resolve this tension and analyze Qutb’s approaches, which benefited not only Muslims but the world at large. As a scholarly intellectual who taught at the university and a contemporary commentator of the Qurʼān who received wide acclaim in the Islamic world, it is essential to examine his interpretation, influences, contributions to contemporary Muslim thought, and what kind of criticism was directed at him. Focusing on Fī Ẓilāl al-Qurʼān, this article analyzes his thoughts with reference to related literature, and it presents an objection to the literature on pro-violent Islamism triggered by Qutb, along with a critical attitude towards Qutb’s approaches. Qualitative research, clarifying the main motives of human behaviour, is used throughout the study. Employing an analytical framework, the study concludes that Qutb’s tafsīr opens new horizons for contemporary intellectual life that warrant serious scholarly attention. On the other hand, this work illuminates Qutb’s scholarly output and aids in achieving a more comprehensive understanding of his Qur'ānic interpretation.
References
- Aras, Esra. The Question of the West in the Ideology of Revivalism: Perspectives from Mawlana Abu’l-A`la Mawdudi, Sayyid Qutb and Ayatollah Ruhollah Khomeini. Ankara: Middle East Technical University, International Relations, Master Thesis, 2008.
- Atalan, Şeyda Büşra. İslamcılıkta Kırılma Noktaları: Hasan el-Benna ve Seyyid Kutub. Çorum: Hitit Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Master Thesis, 2018.
- Atalar, M. Kürşad. “Seyyid Kutub’un ’Çağdaş Müslüman Düşünce’ye Katkısı”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi 48 (2016), 167-182.
- Baycar, Abdülmuttalip - Acar, Muhammet Ali. “Seyyid Kutub’un Düşünce Sisteminde İdeal Toplum ve Cihad”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/2 (2019), 474-487.
- Calvert, John. Sayyid Qutb and the Origins of Radical Islamism. New York: Oxford University Press, 2013.
- Carrel, Alexis. Man, the Unknown. London: Wilco Publishing House, 1959.
- Duvall, Nadia. Islamist Occidentalism: Sayyid Qutb and the Western Other. Germany: Gerlach Press, 2019.
- Esposito, John L. Islamic Threat Myth or Reality? New York: Oxford University Press, 2. Basım, 1995.
- Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/64-68. İstan-bul: TDV Yayınları, 2009.
- Güneş, Aylin. Seyyid Kutub’un Fikirlerinin Türkiye’ye Yansımaları (1970-1980 Arası İslamcı Dergiler Bağlamında). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 2020.
- Habibi, Muhammad Badri. A Comparative Study Between Sayyid Qutb’s and Fazlur Rahman’s Political Thought: The Relationship Between Islam and State. Istanbul: İstanbul Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Master Thesis, 2017.
- Hosein, Jeremy. A Cross Examination of Sayyid Qutb and Muhammad Ibn Abd Al-Wahhab. Edmonton: University of Alberta, Religious Studies, Master Thesis, 2012.
- Khālidī, Salāh Abd al-Fattāh. Sayyid Qutb: Min al-Mīlād ilá al-istishhād. Dımaşk: Dār al-Qalam, 1991.
- Karlığa, H. Bekir. “Fî Zılâli’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/50-51. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Kepel, Gilles. Muslim Extremism in Egypt The Prophet and Pharaoh. USA: University of Cali-fornia Press, 1986.
- Kınık, Hatice. Teolojik Selefizmden Sosyolojik Selefizme Dönüşüm Muhammed b. Abdilvehhab ve Seyyid Kutub Örneği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mas-ter Thesis, 2005.
- Kothari, C.R. Research Methodology: Methods and Techniques. New Delhi: New Age Interna-tional Publishers, 3. Basım, 2004.
- Lacroix, Stéphane. “Egypt’s Salafi Awakening in the 1970s: Revisiting the History of a Cru-cial Decade for Egyptian Islamic Activism”. Religions, (2022), 13/316, 1-10.
- Martin, Vanessa. Creating an Islamic State Khomeini and the Making of a New Iran. New York: I.B.Tauris, 2003.
- Moussalli, Ahmad S. Moderate and Radical Islamic Fundamentalism. the USA: University Press of Florida, 1999.
- Nadwī, Abū al-Ḥasan. al-Tafsīr al-siyāsī lil-Islām. al-Qāhirah : Dār Āfʼāq al-Ghad, s.a.
- Nayed, Aref Ali. “The Radical Qur’anīc Hermeneutics of Sayyid Quṭb”. Islamic Studies 31/3 (1992), 355-363.
- Nor, Amir Husin Mohd. The Concept of Jihad According to Sayyid Qutb in His Fizilal al-Qur’an. Edinburgh: University of Edinburgh, Faculty of Arts, Islamic and Middle Eastern Studies, Doctoral Thesis, 1997.
- Orbach, Danny. “Tyrannicide in Radical Islam: The Case of Sayyid Qutb and Abd al-Salam Faraj”. Middle Eastern Studies 48/6 (2012), 961-972.
- Prakosa, J.B. Heru. “Approaching the Word of God: A Study on Fazlur Rahman and Sayyid Quṭb”. Orientasu Baru 17/2 (2008), 119-134.
- Quṭb, Sayyid. A Child from the Village. trans. John Calvert - William Shepard. New York: Syracuse University Press, 2004.
- Quṭb, Sayyid. Dirāsāt Islāmīyah. Beirut: Dar al-Shorouk, 1427/2006.
- Quṭb, Sayyid. Fî Ẓilâl al-Qurʾân. 6 Volume. Beirut: Dar al-Shorouk, 1412.
- Sarmış, İbrahim. “Seyyid Kutub’un Kur’an’a Yaklaşımı”. 1. Kur’an Haftası Kur’an Sempozyumu. Ankara: Fecr Publications, 1995, 218-232.
- Stepanova, Ekaterina. “Regionalization of Violent Jihadism and Beyond: the Case of Daesh”. Interdisciplinary Journal for Religion and Transformation in Contemporary Society 2/2 (2016), 30-55.
- Tağiyev, Kövser. Ebu’l-A’la el-Mevdudî ve Seyyid Kutub’a Göre Siyasal İçerikli Ayetlerin Tefsi-ri. Istanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master Thesis, 2010.
- Tripp, Charles. “Sayyid Qutb: The Political Vision”. Pioneers of Islamic Revival. ed. Ali Rah-nema. London: Zed Books, 1994.
- Yıldırım, Tahsin. Fas İslâmî Hareketleri “Tevhid ve Islâh Hareketi” Örneği. İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Doctoral Thesis, 2020.
- Zimmerman, John C. “Sayyid Qutb’s Influence on the 11 September Attacks”. Terrorism and Political Violence 16/2 (2004), 222-252.
- Zollner, Barbara H.E. The Muslim Brotherhood Hasan al-Hudaybi and Ideology. London: Ro-utledge, 2009.
Abstract
İslam dünyasında olduğu kadar Batı dünyasında da gerek fikirleri gerekse eserleri hakkında pek çok araştırma yapılan isimlerden biri Seyyid Kutup’tur. O, bir düşünür ve yazar olmasının yanı sıra aksiyoner bir kimliğe de sahiptir. İslam’ın ve Kur’ân’ın sadece imandan, ahlaktan ve ibadetten ibaret olmadığını aynı zamanda bir hareket ve aksiyon boyutunun da olduğunu vurgulamış, Kur’ân’ın mesajlarının bu çerçevede anlaşılması gerektiğini savunmuştur. Seyyid Kutup hem edebiyatçı hem de sosyolog olmasına rağmen, asıl etkisini dinî alandaki eserleriyle göstermiş ve söz konusu bu eserleri büyük tartışmalara yol açmıştır. Onun edebiyat ve sosyoloji alanında başlayan düşünce ve yazın serüveni daha sonra Kur’ân ve tefsir alanının ses getiren eserlerinden biri olan Fî Zilâli’l-Kur’ân çalışmasıyla istikrar bulmuştur. Fî Zilâli’l-Kur’ân, Seyyid Kutub’un Kur’ân’ın nasıl anlaşılabileceğine dair düşüncelerini ve pratik tecrübelerini yansıtan bir metin olarak görülebilir. Bu yönüyle Kur’ân’ın yeni bir yorumu olarak öne çıkan Fî Zilâli’l-Kur’ân, birçok kişi üzerinde izler bırakmış, XX. yüzyılda yazılan tefsirler içinde en çok ilgi toplayan tefsir olmuştur. Batılı araştırmacılar tarafından “fundamentalist” eğilimler barındırdığı öne sürülen bu tefsir, 1960’lı yıllardan günümüze İslam dünyasının büyük bir bölümünde olağanüstü bir ilgiye mazhar olmuştur. Seyyid Kutub, edebî yaklaşımların ağırlık kazandığı ve modern yorumların sergilendiği bu tefsirinde yenilikler peşinde koşma amacını gütmemiştir. Seyyid Kutub’un Fî Zilâli’l-Kur’ân tefsirinde izlediği yöntemin temel gayesi bizzat Kur’ân’dan yola çıkarak yeni ve ideal bir insan, hayat, toplum ve insanlık modeli inşa etmektir. Ayetleri yorumlarken bu hedefi hep öncelemektedir. Pek çok kimse üzerinde çok yönlü etkileri bulunan Seyyid Kutub’un oluşturduğu etkinin tamamıyla olumlu yönde olduğunu ileri sürmek mümkün değildir. O, fikirleri, hayatı ve eserleri üzerinden takdir gördüğü kadar eleştiriler de almıştır. Kutub’un kimi görüşleri ve bu görüşlerinden bazılarını barındıran Fî Zilâli’l-Kur’ân çeşitli açılardan tenkide maruz kalmıştır. Bunlardan birisi tefsirinde toplumları “İslam toplumu” ve “Cahiliye toplumu” olarak genel bir ayrıma tabi tutması olmuştur. Ona göre “İslam toplumu, Allah’ın insanlar için yerine getirmesini istediği toplumsal düzeni, tevhit inancı çerçevesinde uygulayan toplumdur. Cahiliyye toplumu ise bütün sistemlerini ilahi olandan bağımsız olarak konumlandıran beşerî düzeni ifade etmektedir. Tefsiri ve kimi eserleri bağlamında tenkit edilen bir diğer görüşü ise şiddet hareketlerine ilham verici bazı açıklamalar yapmış olmasıdır. Onun gerçek bir ümmetin günümüzde mevcut olmadığını söylemesi, mevcut durumu da cahiliyye olarak nitelemesi tekfire kapı açmış, daha sonra bu iddia tekfirci akımların dayandığı önemli bir argüman haline gelmiştir. Bundan dolayı Seyyid Kutubʼun şiddet yanlısı örgütler üzerindeki etkisi literatürde geniş bir şekilde tartışılmış ve bu durum bazen onun Kurʼânî yorumlarının doğru bir şekilde değerlendirilmesini engellemiştir. Bu çalışma, bu gerilimi çözmeyi ve Kutub'un sadece Müslümanlara değil tüm dünyaya fayda sağlayan yaklaşımlarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Üniversitede ders vermiş bir entelektüel ve İslam dünyasında büyük teveccüh görmüş çağdaş bir Kurʼân yorumcusu olarak Kutubʼun yorumlarını, etkilerini, çağdaş Müslüman düşüncesine katkılarını ve kendisine yöneltilen eleştirileri incelemek önem arzetmektedir. Fî Zilâli’l-Kur’ân’a odaklanan bu makale, Kutub’un düşüncelerini ilgili literatüre referansla analiz etmekte, Kutub’un tetiklediği şiddet yanlısı İslamcılık literatürüne bir itiraz ve Kutub’un yaklaşımlarına yönelik eleştirel bir tutum ortaya koymaktadır. Çalışma boyunca insan davranışının temel güdülerini açıklığa kavuşturan nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Analitik bir bakış açısının kullanıldığı araştırmada Kutub’un tefsirinin çağdaş entelektüel hayata göz ardı edilmemesi gereken yeni ufuklar açtığı sonucuna varılmıştır. Diğer taraftan bu çalışma Kutubʼun ilmî çalışmalarına ışık tutmakta ve onun Kurʼân yorumunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmaktadır.
Keywords
Tefsir Seyyid Kutup Fî Zilâli’l-Kur’ân âyet şiddet eleştiri.
References
- Aras, Esra. The Question of the West in the Ideology of Revivalism: Perspectives from Mawlana Abu’l-A`la Mawdudi, Sayyid Qutb and Ayatollah Ruhollah Khomeini. Ankara: Middle East Technical University, International Relations, Master Thesis, 2008.
- Atalan, Şeyda Büşra. İslamcılıkta Kırılma Noktaları: Hasan el-Benna ve Seyyid Kutub. Çorum: Hitit Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Master Thesis, 2018.
- Atalar, M. Kürşad. “Seyyid Kutub’un ’Çağdaş Müslüman Düşünce’ye Katkısı”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi 48 (2016), 167-182.
- Baycar, Abdülmuttalip - Acar, Muhammet Ali. “Seyyid Kutub’un Düşünce Sisteminde İdeal Toplum ve Cihad”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 5/2 (2019), 474-487.
- Calvert, John. Sayyid Qutb and the Origins of Radical Islamism. New York: Oxford University Press, 2013.
- Carrel, Alexis. Man, the Unknown. London: Wilco Publishing House, 1959.
- Duvall, Nadia. Islamist Occidentalism: Sayyid Qutb and the Western Other. Germany: Gerlach Press, 2019.
- Esposito, John L. Islamic Threat Myth or Reality? New York: Oxford University Press, 2. Basım, 1995.
- Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/64-68. İstan-bul: TDV Yayınları, 2009.
- Güneş, Aylin. Seyyid Kutub’un Fikirlerinin Türkiye’ye Yansımaları (1970-1980 Arası İslamcı Dergiler Bağlamında). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master’s Thesis, 2020.
- Habibi, Muhammad Badri. A Comparative Study Between Sayyid Qutb’s and Fazlur Rahman’s Political Thought: The Relationship Between Islam and State. Istanbul: İstanbul Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Master Thesis, 2017.
- Hosein, Jeremy. A Cross Examination of Sayyid Qutb and Muhammad Ibn Abd Al-Wahhab. Edmonton: University of Alberta, Religious Studies, Master Thesis, 2012.
- Khālidī, Salāh Abd al-Fattāh. Sayyid Qutb: Min al-Mīlād ilá al-istishhād. Dımaşk: Dār al-Qalam, 1991.
- Karlığa, H. Bekir. “Fî Zılâli’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/50-51. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Kepel, Gilles. Muslim Extremism in Egypt The Prophet and Pharaoh. USA: University of Cali-fornia Press, 1986.
- Kınık, Hatice. Teolojik Selefizmden Sosyolojik Selefizme Dönüşüm Muhammed b. Abdilvehhab ve Seyyid Kutub Örneği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mas-ter Thesis, 2005.
- Kothari, C.R. Research Methodology: Methods and Techniques. New Delhi: New Age Interna-tional Publishers, 3. Basım, 2004.
- Lacroix, Stéphane. “Egypt’s Salafi Awakening in the 1970s: Revisiting the History of a Cru-cial Decade for Egyptian Islamic Activism”. Religions, (2022), 13/316, 1-10.
- Martin, Vanessa. Creating an Islamic State Khomeini and the Making of a New Iran. New York: I.B.Tauris, 2003.
- Moussalli, Ahmad S. Moderate and Radical Islamic Fundamentalism. the USA: University Press of Florida, 1999.
- Nadwī, Abū al-Ḥasan. al-Tafsīr al-siyāsī lil-Islām. al-Qāhirah : Dār Āfʼāq al-Ghad, s.a.
- Nayed, Aref Ali. “The Radical Qur’anīc Hermeneutics of Sayyid Quṭb”. Islamic Studies 31/3 (1992), 355-363.
- Nor, Amir Husin Mohd. The Concept of Jihad According to Sayyid Qutb in His Fizilal al-Qur’an. Edinburgh: University of Edinburgh, Faculty of Arts, Islamic and Middle Eastern Studies, Doctoral Thesis, 1997.
- Orbach, Danny. “Tyrannicide in Radical Islam: The Case of Sayyid Qutb and Abd al-Salam Faraj”. Middle Eastern Studies 48/6 (2012), 961-972.
- Prakosa, J.B. Heru. “Approaching the Word of God: A Study on Fazlur Rahman and Sayyid Quṭb”. Orientasu Baru 17/2 (2008), 119-134.
- Quṭb, Sayyid. A Child from the Village. trans. John Calvert - William Shepard. New York: Syracuse University Press, 2004.
- Quṭb, Sayyid. Dirāsāt Islāmīyah. Beirut: Dar al-Shorouk, 1427/2006.
- Quṭb, Sayyid. Fî Ẓilâl al-Qurʾân. 6 Volume. Beirut: Dar al-Shorouk, 1412.
- Sarmış, İbrahim. “Seyyid Kutub’un Kur’an’a Yaklaşımı”. 1. Kur’an Haftası Kur’an Sempozyumu. Ankara: Fecr Publications, 1995, 218-232.
- Stepanova, Ekaterina. “Regionalization of Violent Jihadism and Beyond: the Case of Daesh”. Interdisciplinary Journal for Religion and Transformation in Contemporary Society 2/2 (2016), 30-55.
- Tağiyev, Kövser. Ebu’l-A’la el-Mevdudî ve Seyyid Kutub’a Göre Siyasal İçerikli Ayetlerin Tefsi-ri. Istanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Master Thesis, 2010.
- Tripp, Charles. “Sayyid Qutb: The Political Vision”. Pioneers of Islamic Revival. ed. Ali Rah-nema. London: Zed Books, 1994.
- Yıldırım, Tahsin. Fas İslâmî Hareketleri “Tevhid ve Islâh Hareketi” Örneği. İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Doctoral Thesis, 2020.
- Zimmerman, John C. “Sayyid Qutb’s Influence on the 11 September Attacks”. Terrorism and Political Violence 16/2 (2004), 222-252.
- Zollner, Barbara H.E. The Muslim Brotherhood Hasan al-Hudaybi and Ideology. London: Ro-utledge, 2009.
Details
| Primary Language | English |
|---|---|
| Subjects | Tafsir |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Submission Date | July 26, 2025 |
| Acceptance Date | December 10, 2025 |
| Publication Date | December 30, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 25 Issue: 2 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.