Abstract
Ashʿarism is a sect with important representatives in Islamic thought. Immediately after the formation period, it was represented by important thinkers in different parts of the Islamic geography. One of the most important factors for Ashʿarism, which became an important representative of the Ahl al-Sunnah in a short time, to have attracted supporters is that Mâlikî faqihs in Baghdad adopted Ash’ari views. The fact that Baqillani was also Mâlikî and that he was accepted as an important theorist of the Ash’ari tradition also accelerated this process. Thus, with the support of Mâlikî scholars, Ashʿarism spread rapidly especially in the North and West Africa, where Mâlikî fiqh is in great demand. In addition to this, beginning from the first period of Ash’arism, many books in varying volumes have been written in the region regarding Ash’ari kalam. By the seventeenth century, al-Laqani, who was one of the most important scholars of the period and who lived in Egypt, had authored a work written in poem named Jawharat al-Tawhid in accordance with the Ash’ari tradition so that the beginners could easily learn Ilm al-Kalam. The work, which has gained great reputation since the day it was written, has been the subject to many commentary studies by many scholars, al-Laqānī being in the first place. This study aimed to introduce the main topics addressed by Jawharat al-Tawhid, from which we can see the course of Ashʿarism in the region, and the works done about it.
References
- Abdülhamid, Muhammed Muhyiddin. en-Niẓâmü’l-ferîd şerḥu İtḥâfi’l-mürîd. Mısır: Matbaatü’s-Saâde,1949.
- Asım, Ahmed. Meraḥu’l-me ͑âli fî şerḥi’l-Emâlî. İstanbul: Nadir Eserler Kitaplığı, 2016.
- Askeri, Ebu Hilal. Kitabü’ṣ-ṣınâʿateyn. Dârü İhyai’-Kütübi’l-Arabiyy,1952.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdü’l-Kāhir b. Tâhir b. Muhammed. el-Farḳ beyne’l-fıraḳ. Kahire: Mektebetü İbn Sînâ, ts.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdü’l-Kāhir b. Tâhir b. Muhammed. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Dârü’l-Fünûn İlahiyat Fakültesi,1928.
- Bağdâdi, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ʿarifîn esmâü’l-müellfîn ve âsârü’l-muṣannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Dârü İhyai’-Türâsi’l-Arabiyy, 1951.
- Beycûrî, İbrahim b. Muhammed. Tuḥfetü’l-mürîd şerḥu Cevhereti’t-tevḥid. Beyrut: Dârü Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi'u's-sahîh. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 2002.
- Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslam Siyasal Aklı. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 2. Basım, 2001.
- Ceyhan, Semih. “Sâvî, Ahmed b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/201-202. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, ts.
- Çelebi, Katib. Süllemü’l-vuṣûl ilâ ṭabaḳāti’l-füḥûl. İstanbul: Ircia, 2010.
- Durmuş, İsmail. " Muhibbî, Muhammed Emîn". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/35-37. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Echûrî, Abdülbirr b. Abdullah. “Fetḥu’l-ḳarîb bi şerḥi Cevhereti’t-tevḥîd”. Erişim 09 Aralık 2019. http://makhtota.ksu.edu.sa/makhtota/5190/1#.Xe4TeYMzaM8
- Ezherî, Muhammed b. Muhammed el. Ḥâşiyetü’l-emîr ͑alâ İtḥâfî’l-mürîd şerḥi Cevhereti’t-tevḥid. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- Halebî, Muhammed el-HanîfÎ. el-Menhecü’s-sedîd fî şerhi Cevhereti’t-tevḥîd: Darü İbn Hazm, 2003.
- Halebî, Muhammed el-Hanifî. el-Minhâcü’s-sedîd fî şerḥi Cevhereti’t-tevḥid. Haleb: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1342.
- Halebi, Muhammed Rağıb et-Tabbâh. İʿlâmü’n-nübelâ bi târiḫi Haleb eş-şehbâ. 8 Cilt. Haleb: Dârü’l-Kalem el-Arabî, 2. Basım, 1988.
- Han, Ebü’t-Tayyib Muhammed el-Kannevci Sıddik Hasan. et-Tacü’l-mükellel min cevâhiri measiri’t-tırazi’l-ahir ve’l-evvel. Katar: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şüûni’l-İslamiyye, 2007.
- Kalaycı, Mehmet. “Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi ve Eşarilik-Maturidilik İhtilafına İlişkin Risalesi”. Hitit Üniversitesi (Gazi Üniversitesi) Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/21 (2012), 99-134-134.
- Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
- Keskin, Mehmet. İmam Eşʿarî ve Eşʿarîlik. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
- Kılavuz, Ahmet Saim. “Bâcûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/416. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
- Lakkanî, İbrahim. “Cevheretü’t-Tevhîd”. Akaid Risaleleri. ed. Ali Nar. 229-279. İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı, 1984.
- Laoust, Henry. İslâm’da Ayrılıkçı Görüşler. çev. Ethem Ruhi Fığlalı - Sabri Hizmetli. İstanbul: Pınar Yayınları,1999.
- Leḳānî, Abdüsselam. İtḥâfü’l-mürîd bi Cevheri’t-tevhîd. Mısır: Mektebetü’t-Ticariyye, 2. Basım. 1955.
- Lekānî, İbrahim. Hidâyetü’l--mürîd Li Cevhereti’t-tevḥid. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Basâir, 2009.
- Lekānî, İbrahim. ʿUmdetü’l-murîd li Cevhereti’t-tevhîd. 4 Cilt. Ürdün: Dârü’n-Nûr, 2016.
- Mahfuz, Muhammed. Terâcimü’l-müellifîn et-Tûnusiyyîn. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1995.
- Makdisi, George. Ortaçağ’da Yüksek Öğretim. çev. Ali Hakan Çavuşoğlu - Hasan Tuncay Başoğlu. Gelenek Yayıncılık, 2004.
- Mârğînî, İbrahim. Buġyetü’l-mürid li Cevhereti’t-tevḥid. Cezayir: Dârü’l-Hüdâ, ts.
- Mescid-i Câmiî, Muhammed. Ehl-i Sünnet ve Şîa’da Siyasi Düşüncenin Temelleri. çev. Ejder Okumuş. İstanbul: İnsan Yayınları, 4.Basım, 2012.
- Metin, Yurdagür. “Lekānî, Abdüsselâm b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/130. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Muhibbi, Muhammed Emin b Fazlullah b Muhibbillah ed-Dımaşki. Hulâsatü’l-eser fî a’yani’l-karni’l-hadi aşer. Beyrut : Dâru Sadır, ts.
- Nesefi, Ebü’l Muin Meymun b Muhammed. Tabsıratü’l-edille fi usuli’d-din. ed. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2012.
- Nüveyhiz, Adil. Mu ͗cemü ͑Alâmi’l-Cezâir. Beyrut: Müessesetü Nüveyhiz, 1980.
- Safakisi, Ali b. Muhammed et-Temîmî. Taḳrîbü’l-ba ͑îd ilâ Cevhereti’t-Tevḥid. Beyrut: Dârü’l-Maarif, 2008.
- Sarıbulak, Zekerya. “İki Manzum Kasidede Eş’ârî ve Mâtürîdîlik -Ûşî’nin Emâlî’si ile el-Lakkânî’niin Cevheretu’t-Tevhîd’i-”. Oş Devlet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İlmi Dergisi. 23 (2018), 315-333-333.
- Savî, Ahmed b. M. el-Mâlikî. Şerḥu’ṣ-Ṣâvî ͑alâ Cevhereti’t-tevḥid. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1999.
- Suyûti, Celâlüddin. el-Müzhir fî ulûmi’l-lüğa. 2 Cilt. Beyrut: Menşûrâtü Mektebeti’l-Asriyye, 1986.
- Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-nihal. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
- Şinvânî, Muhammed b. Ali Mansur. Ḥâşiyetü’ş-Şinvânî ʿalâ İtḥâfi’l-mürîd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2016.
- Teftâzânî, Sadeddin Mesud b. Ömer. Şerhu’l-͑Aḳāid,. İstanbul: Eser Kitabevi, 1966.
- Tettan, Abdülkerim. Avnü’l-mürid li-şerhi Cevhereti’t-tevhid fî akideti ehli sünne ve’l-cemaa. Dimeşk: Dârü’l-Beşair, 1999.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
- Watt, W. Montgomery. İslam’i Tetkikler İslam Felsefesi ve Kelamı. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968.
- Yurdagür, Metin. “Lekānî, İbrâhim b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Yüksel, Emrullah. “Cevheretü’t-Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/457-458. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
Abstract
Eşʿarîlîk İslam düşüncesinde önemli temsilcileri bulunan bir mezheptir. Teşekkül döneminin hemen ardından İslam coğrafyasının farklı bölgelerinde önemli düşünürler ile temsil edilmiştir. Kısa zaman içerisinde Ehl-i Sünnet’in önemli bir temsilcisi haline gelen Eşʿarîliğin bu süreç içerisinde taraftar kazanmasının en önemli faktörlerinden biri, Bağdat’taki Mâlikî fakihlerin Eşʿarî görüşleri benimsemiş olmasıdır. Özellikle Eşʿarî geleneğin önemli bir teorisyeni olarak kabul edilen Bâkıllânî’nin de Mâlikî olması bu süreci hızlandırmıştır. Böylece Mâlikî fakihlerin desteğini temin eden Eşʿarîlik özellikle Mâlikî fıkhının revaçta olduğu Kuzey ve Batı Afrika coğrafyasında hızla yayılmıştır. Bununla birlikte ilk dönemden itibaren bölgede Eş’arî kelamına dair irili ufaklı birçok eser telif edilmiştir. On yedinci yüzyıla gelindiğinde dönemin önemli Mâlikî âlimlerinden olan ve Mısır’da yaşayan el-Leḳānî, ilim tahsiline yeni başlayanların kelam ilmini kolayca öğrenebilmesi için Eşʿarî geleneğe uygun şekilde Cevheretü’t-tevḥîd adlı manzum bir eser telif etmiştir. Yazıldığı günden itibaren büyük bir itibar gören eser başta müellifin kendi şerhi olmak üzere günümüze kadar birçok âlimin şerh çalışmasına konu olmuştur. Bu çalışma, Eşʿarîliğin bölgedeki seyrini kendi üzerinden görebileceğimiz Cevheretü’t-tevḥîd’in ele aldığı temel konuları ve hakkında yapılmış çalışmaları tanıtmayı hedeflemiştir.
References
- Abdülhamid, Muhammed Muhyiddin. en-Niẓâmü’l-ferîd şerḥu İtḥâfi’l-mürîd. Mısır: Matbaatü’s-Saâde,1949.
- Asım, Ahmed. Meraḥu’l-me ͑âli fî şerḥi’l-Emâlî. İstanbul: Nadir Eserler Kitaplığı, 2016.
- Askeri, Ebu Hilal. Kitabü’ṣ-ṣınâʿateyn. Dârü İhyai’-Kütübi’l-Arabiyy,1952.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdü’l-Kāhir b. Tâhir b. Muhammed. el-Farḳ beyne’l-fıraḳ. Kahire: Mektebetü İbn Sînâ, ts.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdü’l-Kāhir b. Tâhir b. Muhammed. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Dârü’l-Fünûn İlahiyat Fakültesi,1928.
- Bağdâdi, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ʿarifîn esmâü’l-müellfîn ve âsârü’l-muṣannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Dârü İhyai’-Türâsi’l-Arabiyy, 1951.
- Beycûrî, İbrahim b. Muhammed. Tuḥfetü’l-mürîd şerḥu Cevhereti’t-tevḥid. Beyrut: Dârü Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi'u's-sahîh. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 2002.
- Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslam Siyasal Aklı. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 2. Basım, 2001.
- Ceyhan, Semih. “Sâvî, Ahmed b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/201-202. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, ts.
- Çelebi, Katib. Süllemü’l-vuṣûl ilâ ṭabaḳāti’l-füḥûl. İstanbul: Ircia, 2010.
- Durmuş, İsmail. " Muhibbî, Muhammed Emîn". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/35-37. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Echûrî, Abdülbirr b. Abdullah. “Fetḥu’l-ḳarîb bi şerḥi Cevhereti’t-tevḥîd”. Erişim 09 Aralık 2019. http://makhtota.ksu.edu.sa/makhtota/5190/1#.Xe4TeYMzaM8
- Ezherî, Muhammed b. Muhammed el. Ḥâşiyetü’l-emîr ͑alâ İtḥâfî’l-mürîd şerḥi Cevhereti’t-tevḥid. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- Halebî, Muhammed el-HanîfÎ. el-Menhecü’s-sedîd fî şerhi Cevhereti’t-tevḥîd: Darü İbn Hazm, 2003.
- Halebî, Muhammed el-Hanifî. el-Minhâcü’s-sedîd fî şerḥi Cevhereti’t-tevḥid. Haleb: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1342.
- Halebi, Muhammed Rağıb et-Tabbâh. İʿlâmü’n-nübelâ bi târiḫi Haleb eş-şehbâ. 8 Cilt. Haleb: Dârü’l-Kalem el-Arabî, 2. Basım, 1988.
- Han, Ebü’t-Tayyib Muhammed el-Kannevci Sıddik Hasan. et-Tacü’l-mükellel min cevâhiri measiri’t-tırazi’l-ahir ve’l-evvel. Katar: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şüûni’l-İslamiyye, 2007.
- Kalaycı, Mehmet. “Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi ve Eşarilik-Maturidilik İhtilafına İlişkin Risalesi”. Hitit Üniversitesi (Gazi Üniversitesi) Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/21 (2012), 99-134-134.
- Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
- Keskin, Mehmet. İmam Eşʿarî ve Eşʿarîlik. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
- Kılavuz, Ahmet Saim. “Bâcûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/416. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
- Lakkanî, İbrahim. “Cevheretü’t-Tevhîd”. Akaid Risaleleri. ed. Ali Nar. 229-279. İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı, 1984.
- Laoust, Henry. İslâm’da Ayrılıkçı Görüşler. çev. Ethem Ruhi Fığlalı - Sabri Hizmetli. İstanbul: Pınar Yayınları,1999.
- Leḳānî, Abdüsselam. İtḥâfü’l-mürîd bi Cevheri’t-tevhîd. Mısır: Mektebetü’t-Ticariyye, 2. Basım. 1955.
- Lekānî, İbrahim. Hidâyetü’l--mürîd Li Cevhereti’t-tevḥid. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Basâir, 2009.
- Lekānî, İbrahim. ʿUmdetü’l-murîd li Cevhereti’t-tevhîd. 4 Cilt. Ürdün: Dârü’n-Nûr, 2016.
- Mahfuz, Muhammed. Terâcimü’l-müellifîn et-Tûnusiyyîn. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2. Basım, 1995.
- Makdisi, George. Ortaçağ’da Yüksek Öğretim. çev. Ali Hakan Çavuşoğlu - Hasan Tuncay Başoğlu. Gelenek Yayıncılık, 2004.
- Mârğînî, İbrahim. Buġyetü’l-mürid li Cevhereti’t-tevḥid. Cezayir: Dârü’l-Hüdâ, ts.
- Mescid-i Câmiî, Muhammed. Ehl-i Sünnet ve Şîa’da Siyasi Düşüncenin Temelleri. çev. Ejder Okumuş. İstanbul: İnsan Yayınları, 4.Basım, 2012.
- Metin, Yurdagür. “Lekānî, Abdüsselâm b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/130. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Muhibbi, Muhammed Emin b Fazlullah b Muhibbillah ed-Dımaşki. Hulâsatü’l-eser fî a’yani’l-karni’l-hadi aşer. Beyrut : Dâru Sadır, ts.
- Nesefi, Ebü’l Muin Meymun b Muhammed. Tabsıratü’l-edille fi usuli’d-din. ed. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2012.
- Nüveyhiz, Adil. Mu ͗cemü ͑Alâmi’l-Cezâir. Beyrut: Müessesetü Nüveyhiz, 1980.
- Safakisi, Ali b. Muhammed et-Temîmî. Taḳrîbü’l-ba ͑îd ilâ Cevhereti’t-Tevḥid. Beyrut: Dârü’l-Maarif, 2008.
- Sarıbulak, Zekerya. “İki Manzum Kasidede Eş’ârî ve Mâtürîdîlik -Ûşî’nin Emâlî’si ile el-Lakkânî’niin Cevheretu’t-Tevhîd’i-”. Oş Devlet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İlmi Dergisi. 23 (2018), 315-333-333.
- Savî, Ahmed b. M. el-Mâlikî. Şerḥu’ṣ-Ṣâvî ͑alâ Cevhereti’t-tevḥid. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1999.
- Suyûti, Celâlüddin. el-Müzhir fî ulûmi’l-lüğa. 2 Cilt. Beyrut: Menşûrâtü Mektebeti’l-Asriyye, 1986.
- Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-nihal. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
- Şinvânî, Muhammed b. Ali Mansur. Ḥâşiyetü’ş-Şinvânî ʿalâ İtḥâfi’l-mürîd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2016.
- Teftâzânî, Sadeddin Mesud b. Ömer. Şerhu’l-͑Aḳāid,. İstanbul: Eser Kitabevi, 1966.
- Tettan, Abdülkerim. Avnü’l-mürid li-şerhi Cevhereti’t-tevhid fî akideti ehli sünne ve’l-cemaa. Dimeşk: Dârü’l-Beşair, 1999.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
- Watt, W. Montgomery. İslam’i Tetkikler İslam Felsefesi ve Kelamı. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968.
- Yurdagür, Metin. “Lekānî, İbrâhim b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
- Yüksel, Emrullah. “Cevheretü’t-Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/457-458. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2020 |
| Acceptance Date | June 13, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020Volume: 20 Issue: 1 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.