Abstract
Hz. Muhammed’in (s.a.v.) semâya yükselişini ve Allah’ın huzuruna varışını ifade eden mi‘rac hadisesi, sahih kabul edilen görüşe göre hicretten bir yıl sonra meydana gelmiştir. Mi‘rac hadisesinden bahse-den âyetler ile ona işaret ettiği düşünülen âyetler, rivâyet ve dirâyet tefsirlerinde çeşitli şekillerde yo-rumlanmıştır. Tefsir literatüründe nasları yorumlamada farklı bir metod geliştiren sûfîlerin işârî tef-sirlerde konuya yaklaşımı ise farklı bir perspektif çizmektedir. Merkezinde seyrüsülûk olan bu yorum metodunda sûfînin sülûk ederek elde ettiği hal ve makamların kişide farklı ve yeni anlam araçları or-taya çıkardığı düşünülür. Bu makalede işârî tefsirler bağlamında isrâ ve mi‘rac olayının anlatıldığı âyetler hakkında sûfî müfessirlerin yaklaşımı ele alınacaktır. Konunun sûfî düşüncedeki yansımalarını bütüncül bir şekilde görmek için öncelikle tasavvuf klasiklerinde meseleye nasıl yaklaşıldığı tespit edilmeye çalışılacaktır. Böylece tasavvuf klasiklerindeki mi‘rac algısının sûfî tefsirlere ne ölçüde yan-sıdığını görmek mümkün olacaktır. Makalede işârî yoruma yoğunlaşıldığından rivâyet ve dîrâyet tef-sirleri kapsam dışı bırakılmıştır. Burada daha çok tasavvuf klasiklerinden ve önde gelen işârî tefsir-lerden hareketle sûfîlerin görüşleri belirlenmeye çalışılacaktır.
Mi‘racı, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) bir mucizesi olarak görmenin ötesinde Hakk’a vuslatta takip edil-mesi gereken mânevî bir merhale olarak değerlendiren sûfiler, tasavvuf klasiklerinde isrâ ve mi‘rac mûcizesini; ubûdiyyet, yakîn, cem’, fenâ, sahv, mükâşefe, müşâhede ve tecellî gibi sufilere özgü kav-ramlar ile izah etmişlerdir. Bu çerçevede mi‘rac olayı ile seyrüsülûk arasında benzerlikler kurmuşlar, Hz. Peygamber’i takip ederek haller ve makamlar elde etmeyi bir nevi mi‘rac olarak değerlendirmiş-lerdir. Ayrıca Hz. Peygamber’in mi‘racından ayrı olarak sülük ile sufilerin de mi‘raclarının olabilece-ğini iddia etmişler, bununla birlikte nebînin mi‘racı ile velîlerin mi‘racı arasındaki farklara dikkat çekmişlerdir. İsrâ ve mi‘racı tasavvufî motiflerle bağlantı bir şekilde ele alan sufiler, kendi yaşadıkları mi‘rac tecrübelerinden de bahsetmişlerdir. Nebîlerin mi‘racı ile velîlerin mi‘racı arasında benzerlikle-rin bulunduğunu ileri sürmekle birlikte mâhiyet ve bağlayıcılık açısından farklılıklarına da dikkat çekmişlerdir.
İsrâ olayından bahseden âyeti tasavvufî motifler ekseninde ele alan sûfî müfessirler, Necm sûresi 1-18. âyetleri de isrâ ve mi‘rac olayı bağlamında incelemişlerdir. İsrâ sûresinde temas edilip detay verilme-yen âyetlerin neler olduğu, Necm sûresinde ifade edilen Hz. Peygamber’in müşâhede ettiği olağanüstü-lüklerden hareketle açıklanmıştır. Hz. Peygamber’in böyle bir hadiseyi tecrübe etmesinin nedeni üze-rinde duran bazı sûfî müfessirler, bunu, kulluk edeplerinin meleklere öğretilmesi olarak göstermişler-dir.
Sûfî müfessirler İsrâ birinci âyette “kulunu/abdihî” (el-İsrâ, 17/1) şeklinde kapalı bir şekilde bahse-dilmesinden çeşitli tasavvufî anlamlar çıkarmışlardır. Allah’ın büyük âyetlerinden bir kısmını Hz. Peygamber’in gördüğünden bahseden Necm sûresi 18. âyetini, mi‘racda gerçekleşen bir olay olarak ele alırlar. Necm sûresinin ilk âyetindeki “necm/yıldız” kelimesinden ve onun batmasından Hz. Muham-med’e, kalb, kurb, ilham, ledünnî ilim ve rabbanî vâridatlara dair işaretler çıkarmışlardır. Bu kavram-lardan hareketle de Hz. Peygamber’in mi‘rac’da fenâ ve bekâ ile marifete ererek bu âleme dönüş yap-tığına dair çıkarımda bulunmuşlardır. Bilhassa âyette yıldızın batmasına yapılan yeminden, yıldızı Hz. Peygamber kabul edip mi‘racdan dönüşüne işaret saydıkları gibi bu durumu âriflerin ledünnî ilim-lere mazhar olmaları ile de irtibatlandırmışlardır. Necm sûresi 9. âyetteki “kābe kavseyn ev ednâ (iki yay arası kadar, yahut daha da yakın oldu)” ifadesindeki “kābe kavseyn” ve “ev ednâ” kalıpları da sûfiler tarafından birer makam olarak düşünülmüştür. Sûfîler “Kābe kavseyn ev ednâ” ifadesini bir ta-raftan tasavvufî bir kavrama dönüştürürken, diğer taraftan bir beşerin yaşayabileceği en üst manevî tecrübeyi ifade etmek için kullanmışlardır. Aslında sûfi müfessirler, sadece Hz. Peygamber’in tecrübe etmiş olduğu mi‘rac olayının mahiyetinin ondan başka hiçbir kimse tarafından hakikati ile anlaşıla-mayacağının farkındadırlar. Ancak mi‘rac olayı bağlamında Necm sûresinin âyetlerine getirdikleri yorumlar ile Hz. Peygamber’in yaşadığı bu özel tecrübeyi kendi tecrübelerine kıyasla anlamaya çalış-mışlardır.
en-Necm sûresi 14. âyette zikredilen “sidretü’l-müntehâ” ifadesi de sûfîler tarafından Hz. Peygam-ber’in nûru ve ilimlerin nihayeti bağlamında işaretler çıkarılmıştır. Bu yorum tasavvuf düşüncesinde merkezi bir yere sahip olan nûr-ı Muhammedî düşüncesinin bir yansımasıdır.
Mi‘racda Hz. Peygamber’in Allah’ın huzurunda bulunmasını ayrıntılı bir şekilde ele alan sûfiler, Necm sûresindeki âyetler bağlamında olayın mahiyetini izaha yönelik açıklamalar yapmışlardır. Hz. Pey-gamber’in müşahedesinin de kalb ile gerçekleştiğini düşünmüşlerdir.
Keywords
References
- Ağırakça, Ahmet. “Kaynaklar Işığında İsrâ ve Miraç Olayı”. Artuklu Akademi 1/2 (2014), 1-30.
- Aktulga Gürbüz, Sevda. Tasavvufta Rü’yet Meselesi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
- Balcı, İsrafil. İsrâ ve Mi‘rac Gerçeği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
- Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1989.
- Beyzâvî. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vil. thk. Yusuf Abdurrahman el-Mar‘aşlî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn-i Kesîr, 2002.
- Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsiri’l-Kur’ân. thk. Abdüllatif Hasan Abdurrahman. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2018.
- Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 5. Basım, 2009.
- Deylemî, Şîrûye b. Şehredâr. el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb. thk. Said b. Besyûnî Zağlûl. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1986.
- Erginli, Zafer. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınları, 2006.
- Hücvîrî. Keşfü’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 6. Basım, 2018.
- İbn ʻAcîbe. el-Bahru’l-medîd fi tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Ömer Ahmed er-Râvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2002.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. thk. Ahmed Şemsüddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İmiyye, 2011.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-İsrâ ilâ makâmi’l-esrâ (Kitâbu’l-Mi‘rac). thk. Suad el-Hakîm. Beyrut: Dendere li’t-tibâʻ ve’n-Neşr, 1988.
- Kara, Mustafa. "Fenâ", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/333-335. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Karadaş, Cağfer. “İsra-Miraç Hâdisesi: Mahiyeti ve Gerçekliği”. Kisbu İlahiyat Dergisi 1/ (2019), 55-73.
- Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim Muhammed. Letâ’ifü’l-i‘lâm fî işârâtı ehli’l-ilhâm -Tasavvuf Sözlüğü-. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
- Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim Muhammed. Te’vîlât-ı Kâşânî [Tefsîru İbnü’l-Arabî]. thk. Semir Mustafa Rebab. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
- Konevî, Sadreddin. en-Nusûs fî tahkiki tavri’l-mahsûs (Vahdet-i Vücûd ve Esasları). çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2004.
- Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. thk. Abdülhalim Mahmud - Mahmud bin eş-Şerîf. Kahire: Müesseset-ü Dâri’ş-Şa’b, 1989.
- Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Kitâbu’l-Mi‘râc. thk. Ali Hasan Abdülkâdir. Paris: Dâru Bibliyon, 2005.
- Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Letâ’ifüʼl-işârât. thk. Abdullatif Hasan Abdurrahman. 3 Cilt. Beyrut: Dâruʼl-Kütübiʼl-‘İlmiyye, 2. Basım, 2007.
- Necmüddîn-i Dâye, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Şâhâver el-Esedî er-Râzî. et-Te’vîlâtu’n-Necmiyye. thk. Ahmed Ferid Mizyadî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
- Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb (et-Tefsîru’l-Kebîr). 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1999.
- Rûzbihân-ı Baklî. ‘Arâ’isü’l-beyân fî hakâ’iki’l-Kur’ân. thk. Ahmed Ferid Mizyadî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
- Serrâc, Ebû Nasr. el-Lüma‘. thk. Abdulhalîm Mahmûd - Tâhâ Abdü’l-bâkî Sürûr. Mısır: Dâru’l-Kütübî’l-Hadîs, 1960.
- Sülemî, Muhammed b. Hüseyin. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyid İmran. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
- Tüsterî, Sehl b. Abdullah. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Taha Abdurrauf Sa’d - Sa’d Hasan Muhammed Ali. Kahire: Dâru’l-Harem Li’t-Türâs, 2004.
- Uludağ, Süleyman. Bâyezîd-i Bistâmî: Hayatı, Menkıbeleri, Fikirleri. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
- Yavuz, Salih Sabri. “Mi‘rac”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/132-135. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/311-315. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Abstract
The isrāʾ and mi’raj event, which expresses the Prophet Muhammad’s night journey from Mecca to Jerusalem and the ascent of Muhammad (PBUH) to the heavens and his arrival in the presence of Allah, occurred one year after the hijra, according to the accepted view. The verses that mention the isrāʾ and mi’raj event and the verses that are thought to point to it have been interpreted in various ways in the narration and wise interpretations. The approach of the sufis, who developed a different method in interpreting the texts in the tafsir literature, to the subject in ishari tafsir draws a different perspective. It is thought that in this method of interpretation, the center of which is spiritual journey (sayr wa sulūk), the states and spiritual stages (the maqāms) obtained by the sufi by sulūk create different and new means of meaning in the person. In this article, the approach of the sufi commentators about the verses in which the events of isrāʾ and mi’raj are explained in the context of ishari tafsir will be discussed. To see the reflections of the subject in sufi thought in a holistic way, first, it will be tried to determine how the subject is approached in the sufi classics. Thus, it will be possible to see to what extent the perception of mi’raj in sufi classics is reflected in sufi tafsir. Since the article focuses on the ishari interpretation, the interpretation of narration and wisdom are excluded from the scope. Here, we will try to determine the views of the sufis based on the classics of sufism and the leading ishari tafsir.
The Sufis, who consider mi’raj as a spiritual explained it with concepts specific to sufis such as “holy servitude” (‘ubudiyyah), “real certainty” (yaqīn), jam’, “annihilation” or “passing away” (fanāʾ), “sobriety” (ṣahw), “uncovering”, “revelation” (mukashafa/kashf), “witnessing” or “viewing” (mushāhadah) and manifestation (tajalli). In this context, they have established similarities between the mi’raj event and the navigation, and they have considered acquiring states and positions by following the Prophet as a kind of mi’raj. They also claimed that sufis could have ascensions apart from the Prophet’s ascension; however, they drew attention to the differences between the ascension of the prophet and the ascension of the sufis. The sufis, who dealt with isrāʾ and mi’raj in connection with sufi motifs, also talked about their own mi’raj experiences. While they claim that there are similarities between the mi’raj of the prophets and the mi’raj of the sufis, they also drew attention to their differences in terms of their nature and binding.
Sufi commentators deal with the verse about the incident of isrāʾ in the axis of mystical motifs, Sūrat al-Najm 1-18. They also analyzed the verses in the context of the event of isrāʾ and miʿrāj. What the verses of the Isra, which are not mentioned in detail, are explained with reference to the extraordinary things that the Prophet witnessed in the Sūrat al-Najm.
In the first verse, sufi commentators deduced various mystical meanings from the implicit mention of isrāʾ as “servant/abdihi” (al-Isra, 17/1). They consider the 18th verse of the chapter of al-Najm, which mentions that the Prophet saw some of the great verses of Allah, as an event that took place during the ascension. From the word “nejm/star” in the first verse of the chapter of al-Najm and its setting, they deduced signs about Mohammad, heart, qurb, inspiration, ledunni knowledge and rabbinical resources. Based on these concepts, they concluded that the Prophet returned to this realm by attaining ingenuity and perseverance in the mi’raj. While the sufis transformed the expression “Qābe kavseyn av adnā” into a mystical concept, on the other hand, they used it to express the highest spiritual experience that a human being can experience. In fact, sufi commentators know that the nature of the mi’raj event, which only the Prophet experienced, cannot be truly understood by anyone other than him. However, in the context of the mi’raj event, they tried to understand this unique experience he had with the interpretations they brought to the verses of the Najm surah compared to their own experiences.
Keywords
References
- Ağırakça, Ahmet. “Kaynaklar Işığında İsrâ ve Miraç Olayı”. Artuklu Akademi 1/2 (2014), 1-30.
- Aktulga Gürbüz, Sevda. Tasavvufta Rü’yet Meselesi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
- Balcı, İsrafil. İsrâ ve Mi‘rac Gerçeği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
- Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1989.
- Beyzâvî. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vil. thk. Yusuf Abdurrahman el-Mar‘aşlî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn-i Kesîr, 2002.
- Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsiri’l-Kur’ân. thk. Abdüllatif Hasan Abdurrahman. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2018.
- Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 5. Basım, 2009.
- Deylemî, Şîrûye b. Şehredâr. el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb. thk. Said b. Besyûnî Zağlûl. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1986.
- Erginli, Zafer. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınları, 2006.
- Hücvîrî. Keşfü’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 6. Basım, 2018.
- İbn ʻAcîbe. el-Bahru’l-medîd fi tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Ömer Ahmed er-Râvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2002.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. thk. Ahmed Şemsüddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İmiyye, 2011.
- İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-İsrâ ilâ makâmi’l-esrâ (Kitâbu’l-Mi‘rac). thk. Suad el-Hakîm. Beyrut: Dendere li’t-tibâʻ ve’n-Neşr, 1988.
- Kara, Mustafa. "Fenâ", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/333-335. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Karadaş, Cağfer. “İsra-Miraç Hâdisesi: Mahiyeti ve Gerçekliği”. Kisbu İlahiyat Dergisi 1/ (2019), 55-73.
- Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim Muhammed. Letâ’ifü’l-i‘lâm fî işârâtı ehli’l-ilhâm -Tasavvuf Sözlüğü-. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
- Kâşânî, Kemâlüddîn Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim Muhammed. Te’vîlât-ı Kâşânî [Tefsîru İbnü’l-Arabî]. thk. Semir Mustafa Rebab. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
- Konevî, Sadreddin. en-Nusûs fî tahkiki tavri’l-mahsûs (Vahdet-i Vücûd ve Esasları). çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2004.
- Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. thk. Abdülhalim Mahmud - Mahmud bin eş-Şerîf. Kahire: Müesseset-ü Dâri’ş-Şa’b, 1989.
- Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Kitâbu’l-Mi‘râc. thk. Ali Hasan Abdülkâdir. Paris: Dâru Bibliyon, 2005.
- Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Letâ’ifüʼl-işârât. thk. Abdullatif Hasan Abdurrahman. 3 Cilt. Beyrut: Dâruʼl-Kütübiʼl-‘İlmiyye, 2. Basım, 2007.
- Necmüddîn-i Dâye, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Şâhâver el-Esedî er-Râzî. et-Te’vîlâtu’n-Necmiyye. thk. Ahmed Ferid Mizyadî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
- Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb (et-Tefsîru’l-Kebîr). 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1999.
- Rûzbihân-ı Baklî. ‘Arâ’isü’l-beyân fî hakâ’iki’l-Kur’ân. thk. Ahmed Ferid Mizyadî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
- Serrâc, Ebû Nasr. el-Lüma‘. thk. Abdulhalîm Mahmûd - Tâhâ Abdü’l-bâkî Sürûr. Mısır: Dâru’l-Kütübî’l-Hadîs, 1960.
- Sülemî, Muhammed b. Hüseyin. Hakâiku’t-tefsîr. thk. Seyyid İmran. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
- Tüsterî, Sehl b. Abdullah. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Taha Abdurrauf Sa’d - Sa’d Hasan Muhammed Ali. Kahire: Dâru’l-Harem Li’t-Türâs, 2004.
- Uludağ, Süleyman. Bâyezîd-i Bistâmî: Hayatı, Menkıbeleri, Fikirleri. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
- Yavuz, Salih Sabri. “Mi‘rac”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/132-135. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Yeşilyurt, Temel. “Rü’yetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/311-315. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religion, Society and Culture Studies |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2022 |
| Acceptance Date | June 22, 2022 |
| Published in Issue | Year 2022Volume: 22 Issue: 1 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.