Marife Dini Araştırmalar Dergisi

Abstract

Epistemik otorite bireyin bilgi elde etme sürecinde belirleyici bir etkiye sahip olan bilgi kaynağını anlatmak için kullanılan bir kavramdır. İlk olarak Kruglanski tarafından ortaya atılmış olan bu kavram bireyin çeşitli konularda bilgi edinmeye yönelik girişimlerinde temel alabileceği bir kaynağa işaret etmektedir. Kavram aynı zamanda bireyin bir kaynaktaki bilgilere ne derece güvendiğini ve bu bilgileri kabul etmeye ne ölçüde hazır olduğunu ifade etmektedir. Eğitim sürecinde bilgi kaynağı en temelde öğretmendir. Bu çalışmada, Anadolu imam hatip liseleri Meslek Dersleri öğretmenlerinin epistemik otorite olma durumları ele alınmıştır. Bu çerçevede, Anadolu imam hatip liseleri Meslek Dersleri öğretmenlerinin öğrencileri tarafından epistemik otorite olarak görülüp görülmediği anlaşılmaya çalışılmıştır. Böylelikle meslek dersleri öğretmenlerinin epistemik otorite kabul edilip edilmeme durumlarını ve sebeplerini, epistemik otorite olarak görülen öğretmenlerin özelliklerini ve öğretmenlerin dışında öğrencilerin kimleri neden epistemik otorite olarak kabul ettiğini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, Anadolu imam hatip lisesinde okuyan öğrencilerle yapılan görüşmelerde epistemik otorite olmaları yönünde meslek dersleri öğretmenlerinde aradıkları özellikler, bunların sebepleri ve beklentileri üzerinde durulmuştur. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması olarak yürütülen bu çalışma ile meslek dersi öğretmenlerinin epistemik otorite/güvenilir bilgi kaynağı olup olmama durumu öğrencilerle görüşme yapılarak doğrudan ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede Konya il merkezinde bulunan Anadolu imam hatip lisesi öğrencileri çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin öğretmenlerini epistemik otorite olarak görüp görmediklerini daha iyi anlamak, geçmiş yaşantılardan veri toplamak, bireysel görüşmede akla gelmeyecek, unutulabilecek bazı durumları daha iyi tespit edebilmek amacı ile veriler odak grup görüşmesi yapılarak toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde ilk olarak pilot görüşmeler incelenmiş ve olası kod listesi oluşturulmuştur. Ardından asıl odak grup görüşmesi verileri incelenerek kodlanmış ve asıl kod listesi belirlenmiştir. Öğrencilerin öğretmenlerini epistemik otorite olarak görmeleri hususunda öğretmenlerden kaynaklı etmenler, öğrencilerden kaynaklı etmenler ve dış etmenlerin etkili olduğu görülmüştür. Öğretmenlerden kaynaklı sebeplerde öğretmenlerin kişisel özellikleri ve meslekî bilgi düzeyi ön plana çıkmaktadır. Yapılan görüşmelerde, mesleki anlamda donanımlı, öğrencilerine saygı duyan, onları rencide etmeyen, öğrencilerini seven, çağa ayak uydurabilen, ders anlatabilme becerisine sahip, en önemlisi de anlattığı dinî içerikle hayatını bir bütün olarak aynı minvalde yaşayan ve örnek olan öğretmenlerin öğrencileri nezdinde epistemik otorite olarak görüldüğü elde edilen bulgular arasındadır. Ayrıca öğrencilerin imam hatip lisesini seçme sebebi gibi dış etmenlerin öğrencilerin öğretmenlerini epistemik otorite olarak kabul etme durumlarını etkilediği görülmüştür. Öğrencilerin birey olarak değerli görülmek, saygı duyulmak, görüşlerine önem verilmesi, sosyal olarak sorumluluk verilmesi gibi ihtiyaçlarını aile içinde ya da okulda karşılayamadıkları durumlarda okul dışındaki kurum ya da kuruluşlara yöneldikleri ve epistemik otorite arayışlarını sürdürdükleri görülmüştür. İmam Hatip Lisesi meslek dersi öğretmenlerinin epistemik otorite olarak kabul görmelerinin temelde kişisel özellikler ve meslek bilgisi özelliklerine bağlı olduğu görülmüştür. Öğrenciler ilk olarak öğretmenlerinin kılık kıyafet, hitap vb. özelliklerine dikkat ettiklerini ardından mesleki anlamda donanım, kendine geliştirmeye açık olma, sosyal hayatta öğrencilerle ilgilenme ve en önemlisi de öğrettikleri dinî bilgileri hayatlarına entegre etme noktasına dikkat ettiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca öğrencilerin bu beklentilerini karşılayamadıkları durumlarda okul dışındaki kurum ya da kuruluşlarda (dernek, vakıf, dinî sohbet grupları vb.) bu arayışlarını sürdürdükleri görülmüştür. Araştırma neticesinde hem okul içinde hem de okul dışında öğrencilere sosyal faaliyetlerin yapılması önerilebilir. Böylece öğrencilerle daha yakından ilişki kurulabilir. Ek olarak öğretmenlere din eğitimi ile pedagojik formasyon bilgilerini birleştirebilmeleri için ek eğitimler düzenlenebilir. Bu sayede öğrencilerin dinî yaşantılarında meslek dersleri öğretmenlerini güvenilir bir epistemik otorite olarak kabul etmesi sağlanabilir. Ayrıca öğretmenlerin seçecekleri bir meslek dersinde uzmanlaşmasına izin verilmesi ve o alanda branşlaşması ilgili alanda epistemik otorite olabilmesini kolaylaştıracaktır. İmam Hatip Lisesi meslek dersi öğretmenlerinin epistemik otorite olma durumları ileriki çalışmalarda öğretmenlerin gözünden incelenebilir. Böylelikle meslek dersi öğretmenlerinin epistemik otorite olma durumlarının önündeki engeller daha iyi ortaya konulabilecek ve çözüm üretilebilecektir.