Marife Dini Araştırmalar Dergisi

Öz

Bu çalışma, bir tefsir akademisyeni olan merhum Prof. Dr. Yusuf Işıcık tarafından hazırlanan Kur’ân meâlini, özellikle kavram çevirileri açısından değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Makale, çeviribilimin temel ilkelerine ve kutsal metin çevirilerinde kullanılan yaklaşımlara değinerek başlamaktadır. Kur’ân çevirisinin sıradan bir dil aktarımı olmadığı, aynı zamanda kültürel, dini ve düşünsel bir aktarım süreci olduğu vurgulanmaktadır. Bu süreçte çevirmenin dilsel yeterliliğinin yanı sıra tefsir bilgisi ve yorumlama becerisinin de ön plana çıktığı dolayısıyla meâl yazımının büyük sorumluluk gerektirdiği ifade edilmiştir. Ardından Kur’ân'ın anlaşılmasının önemi ve Arapça bilmeyen kimseler için meâlin gerekliliği üzerinde durulmaktadır. Makale, kavram çevirilerinin Türkçe meâllerde önemli bir sorun olduğundan hareketle önemini ortaya koymakta ve Işıcık’ın meâlinde bu kavramlara verdiği karşılıkları örneklerle analiz etmektedir. Kur’ânî kavramların bazı meâllerde sıkça rastlandığı şekliyle Türkçe bir karşılık bulunmadan sadece Arapça halleriyle aktarılmasının okuyucunun metni anlamasını engellediği ve bu yaklaşımın tercümenin amacıyla çeliştiği ifade edilmektedir. Makalenin amacı, Işıcık’ın meâlindeki kavram çeviri tercihlerini örnekler üzerinden analiz etmek ve onun meâliyle ilgili akademik literatürdeki boşluğa dikkat çekmektir. Bu bağlamda taḳvâ, şükür, ṭâğūt gibi seçilmiş bazı kavramların Işıcık’ın meâlindeki tercüme tercihleri detaylı bir şekilde incelenerek yazarın meâl metodolojisi ve mesaj odaklı çeviri anlayışı ortaya konulmaktadır. Işıcık’ın yaklaşımı, yalnızca çeviriyle sınırlı kalmayıp okuyucunun dînî anlamda bilinçlenmesine hizmet eden didaktik bir metin üretme çabası olarak da değerlendirilmektedir. Işıcık’ın meâlindeki en dikkat çekici yönlerden biri, Kur’ânî kavramları bağlamına uygun olarak farklı şekillerde çevirmesidir. İḳamet’üs-ṣalât ifadesi, tek bir biçimde değil, ayetin bağlamına göre “namazı hakkıyla kılmak”, “aksatmadan dosdoğru kılmak” gibi farklı biçimlerde Türkçeye aktarılmıştır. Benzer şekilde i‘ṭaü’z-zekât kavramı da hem malî hem de manevî boyutuyla çevrilmiş; “arınmak üzere mali yükümlülük” gibi ifadeler kullanılmıştır. Bu tercihlerin okuyucunun kavramın kapsamını daha iyi kavramasını sağlamayı hedeflediği ileri sürülmüştür. Taḳvâ kavramı ise meâlde farklı kullanımlarla yer bulmuştur. Işıcık, taḳvâyı sadece korku ya da sakınma olarak değil; “sorumluluk bilinciyle yaşamak”, “Allah’ın emirlerine uyarak korunmak” gibi ifadelerle çok yönlü biçimde çevirmiştir. Benzer şekilde ṭâğūt kavramı da sadece şeytan ya da put gibi sınırlı anlamlarla ve yüzeysel bir biçimde değil, “insanları sapkınlığa zorlayan kişi ve kurumlar” olarak açıklayıcı şekilde aktarılmıştır. Işıcık’ın meâlinde şükür kavramı, genellikle “nimet karşısında üzerimize düşeni yapmak” şeklinde çevrilmiş ve sadece sözlü bir teşekkür anlamına indirgenmemiştir. Muḥsin, ṣıddîḳ, ẕikir gibi kavramlarda da bağlam dikkate alınmış; anlam derinliği olan çeviri tercihleri yapılmıştır. Örneğin ẕikir bazen “Allah’ı gündemde tutmak”, bazen “derinlemesine düşünmek” şeklinde çevrilmiştir. Yusuf Işıcık, klasik literal çeviri yönteminden çok, işlevsel ve mesaj odaklı bir çeviri yöntemi benimsemiştir. Parantez kullanımında da özgün bir yol izleyerek, anlamı metnin asli unsuru olarak gördüğü yerlerde açıklamaları parantez dışında vermeyi tercih etmiştir. Işıcık’ın kavramları bağlama uygun şekilde ve gerektiğinde açıklamalı biçimde çevirmesinin, meâlin hem anlam derinliğini artırdığı hem de okuyucunun Kur’ân’la daha bilinçli bir ilişki kurmasına imkân tanıdığı ileri sürülmüştür. Sonuç olarak Yusuf Işıcık, meâlinde kavramsal çeviri alanında bağlam duyarlılığı yüksek, Kur’ân bütünlüğüne bağlı ve mesaj odaklı bir yaklaşım sergilemiş; bu da onun meâlini Türkçe Kur’ân çevirileri arasında özgün ve kıymetli bir yere oturtmuştur. Çalışmada nitel araştırma yöntemi uygulanmış, merhum Işıcık’ın meâli doküman incelemesine tabi tutularak toplanan veriler içerik analizi yoluyla çözümlenip değerlendirilmiştir.