Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Halvetiyye Geleneğine ve Bir Halvetiyye Şeyhi Olan Sofyalı Bâlî Efendi’ye Göre Sülûkün Yedi Evresi (Atvâr-î Seb’a)

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 1, 91 - 106, 31.05.2010

İbrahim Işıtan

https://doi.org/10.5281/zenodo.3344138

Öz

Tasavvufun en önemli konularından biri, sülûkün merhalelerini anlayarak İlâhî hakikate nasıl ulaşılacağını izah etme meselesidir. Tasavvufî ekol ve yolların çeşitli şekil ve metotlarla anlatmaya çalıştığı bu konu, yaygın tabiriyle sülûk veya seyr ü sülûk olarak adlandırılmaktadır. Biz bu makalemizde, genel olarak Halvetiyye tarikatının ve özel olarak bir Halvetiyye şeyhi olan Sofyalı Bâlî Efendi’nin ‘Atvâr-ı seb‘a’ diye isimlendirilen seyr ü sülûk anlayışını kısaca izah etmeye çalıştık. Halvetî anlayışa göre mânevî yolculuğu gerçekleştiren sâlik, her evrede nefsin bazı hastalıklarından kurtularak kalbin yeni mânevî keşiflerine muttali olur. Yani nefsin her evredeki yeni boyut kazanan tezkiyesi, kalbin de tasfiyesinin derinleşmesine vesile olur. Böylece sâlik, seyr ü sülûkünün sonunda Hz. Peygamber’in mânevî halifesi olarak insan-ı kâmil derecesine yükselir ve başka sâliklere de yol gösterme kıvamına erer.

Anahtar Kelimeler

Ayn Atvâr Fakr Fenâ Hafî Halvetiyye Tarikatı Hayret Kalp Nefs Ruh Sadr Sâlik Seyr Ü Sülûk Sır Sırr Billâh Tecell

Kaynakça

  • Afîfî, Ebu’l-Alâ, ‘el-A‘yân es-Sâbite fî Mezhebi Ibn Arabî ve’l-Ma‘dûmât fî Mezhebi’l Mu‘tezile’, el-Kitâb et-Tizkârî, Muhyiddîn Ibn ‘Arabî içinde, Kahire, 1969, Dârü’l-Kâtib el-Arabî, ss. 209-220.
  • Aydın, Mehmet S., “İnsân-ı Kâmil”, DİA, İstanbul, 2000, Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 330-331.
  • Bostancı, Ali Haydar, Tasavvuf’ta Etvâr-ı Seb’a ve Sofyalı Bâlî Efendi’nin « Etvâr-ı Seb’a »sı, İstanbul, 1996, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
  • Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara, 1997, Rehber.
  • Cemal Halvetî, Atvârü’l-Kulûb, Harîrîzâde’nin Tibyânü Vesâili’l-Hakâik fî Beyân-ı Selâsili’t-Tarâik içinde, c. I, vr. 248a-255b.
  • Cemâleddin Karamânî, Atvâr-ı Seb‘a, Süleymaniye, n. 2713, vr. 1a-10b.
  • Clayer, Natalie, Mystiques, Etat et Société, Leiden, E. J. Brille, 1994.
  • Çağrıcı, Mustafa, “Hevâ”, DİA, İstanbul, 1998, Diyanet Vakfı c. 17, ss. 274-276.
  • Ebü’l Hüseyin Nûrî, Makâmâtü’l-Kulûb, Thk. Paul Nwyia, ‘Melanges Univ. Saint Joseph’ içinde, Beyrut, 1968, c. 44, ss. 129-143.
  • Es-Sâyih, Ahmed Abdurrahim, es-Sulûk İnde’l-Hakîm et-Tirmizî, Kahire, 1988, Dârü’s-Selâm.
  • Hakîm Tirmizî, İmâm Ebû Abdullâh Muhammed, Beyânü’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fu’âd ve’l-Lub, Thk. Nicholas Herr, Kahire, 1958, Dârü’l-Arab.
  • Harîrîzâde, Kemâleddîn, Tibyânü Vesâili’l-Hakâik fî Beyân-ı Selâsili’l-Tarâik, 3 cilt, Süleymaniye, Fâtih, no. 430-432.
  • Herevî, Ebû Abdullâh el-Ensârî, Kitâbü Menâzili’s-Sâ’irîn, Thk. Serge De Laugier De Beaurecueil, Kahire, 1962, Institut Français d’Archéologie Orientale.
  • Hujvîrî, Ali b. Osman el-Cullâbî, Keşfü’l-Mahcûb, haz. Isâd Abdülhâdî Kindîl, Beyrut, 1980, Dârü’l-Nahdat el-Arabiyye.
  • İbn Arabî, el-Futûhât el-Mekkiyye, 4 cilt, Beyrut, ts., Dârü Sâdır.
  • Işıtan, İbrahim, La Pensée de Sofyalı Bâlî Efendî, Paris, 2006, Ecole Pratique des Hautes Etudes, Section des Sciences Religieuses (yayınlanmamış doktora tezi).
  • Kara, Mustafa, “Fenâ”, DİA, İstanbul, 1995, Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 333-335.
  • -Bâlî Efendi, Sofyalı, DİA, İstanbul, 1992, Diyanet Vakfı, c. 5, ss. 20-21.
  • Kelabâzî, Ebû Bekir Muhammed, et-Tearruf li Mezhebi Ehli-t-Tasavvuf, tah., Mahmud Emin Nevevi, Kahire, 1400/1980, Mektebetü’l-Külliyyât el-Ezheriyye.
  • Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsim Abdülkerîm Hevâzin, er-Risâle el-Kuşeyriyye, Thk. Mârûf Narrîk et Alî Abdülhamid Baltajî, Beyrut, 1991, Dârü’l-Hayr.
  • Muhâsibî, Ebû Abdullah el-Hâris b. Esed, Risâletü’l-Müsterşidîn, Thk. AbdülFettâh Ebû Gudde, Beyrut, 1971, Dârü’s-Selâm.
  • Redhouse, James W., A Turkish And Englich Lexicon, İstanbul, 1992, Çağrı.
  • Öngören, Reşat, “Füsus Şârihi Sofyalı Bâlî Efendinin Tasavvuf Çizgisi”, Tasavvuf, Ankara, 2008, yıl 9, sayı 21, ss. 57-66.
  • Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’ana ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul, 1990, Yeni Boyut.
  • Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, 1996, Çağrı.
  • Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali, el-Lüma‘ fî Târîhi’t-Tasavvuf el-İslâmî, Thk. Kamil Mustafa el-Hendevî, Beyrut, 2001, Dârü’l-Kütüb el-İlmiyye.
  • Sofyalı, Bâlî Efendi, Atvâr-ı Seba, Süleymaniye, Hüsnü Paşa, n. 1178, vr. 103b-128a.
  • Sofyalı, Bâlî Efendi, Şerhü fusûsi’l-hikem, İstanbul, Derse‘âdet, 1309.
  • Sühreverdî, İmam Şihâbeddin Ebî Hafs Ömer b. Muhammed, Avârifü’l-Maârif, Thk. Muhammed Abdülaziz el-Hâlidî, Dârü’l Kütüb el-Arabiyye, Beyrut, 1999, ss. 53-54.
  • Sülemî, Ebû Abdurrahmân, Uyûbü’n-Nefs ve Devâühâ, Thk. Muhammed es-Seyyid el-Cüleynd, Kahire, 2001, Dârü Kabâ.
  • Sünbül Sinan, Atvâr-ı Seb‘a, Süleymaniye, Hacı Mahmud Efendi, n. 2835, vr. 7a-15b.
  • Tahralı, Mustafa, “Vahdet-i Vücûd ve Gölge Varlık”, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi içinde, Ahmed Avni Konuk, İstanbul, 1990, İ.FA.V., c. 3, ss. 9-63.
  • Türer, Osman, Anahatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul, 1998, Seha.
  • Türer, Osman, ”Letâif-i hamse”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 27, s. 143.
  • Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1996, Marifet Yayınları.
  • Uludağ, Süleyman, “A‘yân-ı Sâbite”, DİA, İstanbul, 1991, Diyanet Vakfı, c. 4, ss. 198-199.
  • Uludağ, Süleyman, “Fakr”, DİA, İstanbul, 1995, Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 132-134.
  • Uludağ, Süleyman, “Ayna”, DİA, İstanbul, 1991, Diyanet Vakfı, c. 4, ss. 260-262.
  • Uludağ, Süleyman, “Havâtır”, DİA, İstanbul, 1997, Diyanet Vakfı, c. 16, s. 526.
  • Uludağ, Süleyman, “Makam”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 27, ss. 409-410.
  • Uludağ, Süleyman, “Mârifet”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 54-56.
  • Uludağ, Süleyman, “Ma’rifet-i Nefs”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 56-57.
  • Uludağ, Süleyman, “Muhabbet”, DİA, İstanbul, 2005, Diyanet Vakfı, c. 30, ss. 386-388.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “İlham”, DİA, İstanbul, 2000, Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 98-100.
  • Yılmaz, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, İstanbul, 2000, Ensar Neşr.

A Brief Analysis of the Seven Stages of the Soul According to Khalwatî Tradition and More Specifically According to Khalwatî Sufi Sofyali Bâlî Efendi

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 1, 91 - 106, 31.05.2010

İbrahim Işıtan

https://doi.org/10.5281/zenodo.3344138

Öz

Understanding the stages of evolution through which the soul of the spiritual traveller journeys in his quest towards Divine reality is an essential question in sufism. Sufi schools and brotherhoods use various methods and forms in order to explain this spiritual evolution, it is generally being referred to as ‘sulûk’ ‘spiritual journey’ or ‘sayru sulûk’ ‘initiation path’. In our article, we have described the seven stages of the spiritual journey according to khalwatîs sufis and more specifically to Sofyali Bâlî Efendi. According to khalwatî tradition the heart of the sâlik embarked on his spiritual journey becomes the place where various spiritual revelations unveil as a result of the purification process of the soul which takes on a new form as it goes through the stages of personal transmutation. So, at the end of his spiritual journey, the sâlik reaches the stage where he has become a perfect man, as being the spiritual representative of the Prophet (sav), and he begins to spiritually guide the other travellers who wish to embark on their ascent towards the divine world.

Anahtar Kelimeler

Eternal Human Example Seven Stages Of The Soul Poverty Spiritual Ex-Tinction Mystery Khalwatiyya Brotherhood Perplexity Heart Soul Spirit Chest Spiritual Traveller İnitiation Path Secret Sirr Billâh Divine Theophany

Kaynakça

  • Afîfî, Ebu’l-Alâ, ‘el-A‘yân es-Sâbite fî Mezhebi Ibn Arabî ve’l-Ma‘dûmât fî Mezhebi’l Mu‘tezile’, el-Kitâb et-Tizkârî, Muhyiddîn Ibn ‘Arabî içinde, Kahire, 1969, Dârü’l-Kâtib el-Arabî, ss. 209-220.
  • Aydın, Mehmet S., “İnsân-ı Kâmil”, DİA, İstanbul, 2000, Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 330-331.
  • Bostancı, Ali Haydar, Tasavvuf’ta Etvâr-ı Seb’a ve Sofyalı Bâlî Efendi’nin « Etvâr-ı Seb’a »sı, İstanbul, 1996, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
  • Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara, 1997, Rehber.
  • Cemal Halvetî, Atvârü’l-Kulûb, Harîrîzâde’nin Tibyânü Vesâili’l-Hakâik fî Beyân-ı Selâsili’t-Tarâik içinde, c. I, vr. 248a-255b.
  • Cemâleddin Karamânî, Atvâr-ı Seb‘a, Süleymaniye, n. 2713, vr. 1a-10b.
  • Clayer, Natalie, Mystiques, Etat et Société, Leiden, E. J. Brille, 1994.
  • Çağrıcı, Mustafa, “Hevâ”, DİA, İstanbul, 1998, Diyanet Vakfı c. 17, ss. 274-276.
  • Ebü’l Hüseyin Nûrî, Makâmâtü’l-Kulûb, Thk. Paul Nwyia, ‘Melanges Univ. Saint Joseph’ içinde, Beyrut, 1968, c. 44, ss. 129-143.
  • Es-Sâyih, Ahmed Abdurrahim, es-Sulûk İnde’l-Hakîm et-Tirmizî, Kahire, 1988, Dârü’s-Selâm.
  • Hakîm Tirmizî, İmâm Ebû Abdullâh Muhammed, Beyânü’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fu’âd ve’l-Lub, Thk. Nicholas Herr, Kahire, 1958, Dârü’l-Arab.
  • Harîrîzâde, Kemâleddîn, Tibyânü Vesâili’l-Hakâik fî Beyân-ı Selâsili’l-Tarâik, 3 cilt, Süleymaniye, Fâtih, no. 430-432.
  • Herevî, Ebû Abdullâh el-Ensârî, Kitâbü Menâzili’s-Sâ’irîn, Thk. Serge De Laugier De Beaurecueil, Kahire, 1962, Institut Français d’Archéologie Orientale.
  • Hujvîrî, Ali b. Osman el-Cullâbî, Keşfü’l-Mahcûb, haz. Isâd Abdülhâdî Kindîl, Beyrut, 1980, Dârü’l-Nahdat el-Arabiyye.
  • İbn Arabî, el-Futûhât el-Mekkiyye, 4 cilt, Beyrut, ts., Dârü Sâdır.
  • Işıtan, İbrahim, La Pensée de Sofyalı Bâlî Efendî, Paris, 2006, Ecole Pratique des Hautes Etudes, Section des Sciences Religieuses (yayınlanmamış doktora tezi).
  • Kara, Mustafa, “Fenâ”, DİA, İstanbul, 1995, Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 333-335.
  • -Bâlî Efendi, Sofyalı, DİA, İstanbul, 1992, Diyanet Vakfı, c. 5, ss. 20-21.
  • Kelabâzî, Ebû Bekir Muhammed, et-Tearruf li Mezhebi Ehli-t-Tasavvuf, tah., Mahmud Emin Nevevi, Kahire, 1400/1980, Mektebetü’l-Külliyyât el-Ezheriyye.
  • Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsim Abdülkerîm Hevâzin, er-Risâle el-Kuşeyriyye, Thk. Mârûf Narrîk et Alî Abdülhamid Baltajî, Beyrut, 1991, Dârü’l-Hayr.
  • Muhâsibî, Ebû Abdullah el-Hâris b. Esed, Risâletü’l-Müsterşidîn, Thk. AbdülFettâh Ebû Gudde, Beyrut, 1971, Dârü’s-Selâm.
  • Redhouse, James W., A Turkish And Englich Lexicon, İstanbul, 1992, Çağrı.
  • Öngören, Reşat, “Füsus Şârihi Sofyalı Bâlî Efendinin Tasavvuf Çizgisi”, Tasavvuf, Ankara, 2008, yıl 9, sayı 21, ss. 57-66.
  • Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’ana ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul, 1990, Yeni Boyut.
  • Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, 1996, Çağrı.
  • Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali, el-Lüma‘ fî Târîhi’t-Tasavvuf el-İslâmî, Thk. Kamil Mustafa el-Hendevî, Beyrut, 2001, Dârü’l-Kütüb el-İlmiyye.
  • Sofyalı, Bâlî Efendi, Atvâr-ı Seba, Süleymaniye, Hüsnü Paşa, n. 1178, vr. 103b-128a.
  • Sofyalı, Bâlî Efendi, Şerhü fusûsi’l-hikem, İstanbul, Derse‘âdet, 1309.
  • Sühreverdî, İmam Şihâbeddin Ebî Hafs Ömer b. Muhammed, Avârifü’l-Maârif, Thk. Muhammed Abdülaziz el-Hâlidî, Dârü’l Kütüb el-Arabiyye, Beyrut, 1999, ss. 53-54.
  • Sülemî, Ebû Abdurrahmân, Uyûbü’n-Nefs ve Devâühâ, Thk. Muhammed es-Seyyid el-Cüleynd, Kahire, 2001, Dârü Kabâ.
  • Sünbül Sinan, Atvâr-ı Seb‘a, Süleymaniye, Hacı Mahmud Efendi, n. 2835, vr. 7a-15b.
  • Tahralı, Mustafa, “Vahdet-i Vücûd ve Gölge Varlık”, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi içinde, Ahmed Avni Konuk, İstanbul, 1990, İ.FA.V., c. 3, ss. 9-63.
  • Türer, Osman, Anahatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul, 1998, Seha.
  • Türer, Osman, ”Letâif-i hamse”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 27, s. 143.
  • Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1996, Marifet Yayınları.
  • Uludağ, Süleyman, “A‘yân-ı Sâbite”, DİA, İstanbul, 1991, Diyanet Vakfı, c. 4, ss. 198-199.
  • Uludağ, Süleyman, “Fakr”, DİA, İstanbul, 1995, Diyanet Vakfı, c. 12, ss. 132-134.
  • Uludağ, Süleyman, “Ayna”, DİA, İstanbul, 1991, Diyanet Vakfı, c. 4, ss. 260-262.
  • Uludağ, Süleyman, “Havâtır”, DİA, İstanbul, 1997, Diyanet Vakfı, c. 16, s. 526.
  • Uludağ, Süleyman, “Makam”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 27, ss. 409-410.
  • Uludağ, Süleyman, “Mârifet”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 54-56.
  • Uludağ, Süleyman, “Ma’rifet-i Nefs”, DİA, İstanbul, 2003, Diyanet Vakfı, c. 28, ss. 56-57.
  • Uludağ, Süleyman, “Muhabbet”, DİA, İstanbul, 2005, Diyanet Vakfı, c. 30, ss. 386-388.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “İlham”, DİA, İstanbul, 2000, Diyanet Vakfı, c. 22, ss. 98-100.
  • Yılmaz, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, İstanbul, 2000, Ensar Neşr.
Toplam 45 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

İbrahim Işıtan

Yayımlanma Tarihi 31 Mayıs 2010
Yayımlandığı Sayı Yıl 2010Cilt: 10 Sayı: 1

Kaynak Göster

ISNAD Işıtan, İbrahim. “Halvetiyye Geleneğine Ve Bir Halvetiyye Şeyhi Olan Sofyalı Bâlî Efendi’ye Göre Sülûkün Yedi Evresi (Atvâr-î Seb’a)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 10/1 (Mayıs 2010), 91-106. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344138.
 Kapak Resmi İndir

26055

Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.