Hicri Dördüncü/Beşinci Asırda İmâmiyye-Hanefî Polemiğine Bir Örnek "Şeyh El-Müfîd’e Ait El-Mesâ’ilu’s-Sâğâniyye İsimli Risâle"
Öz
Hicri IV/X. asırda, kendilerini Sâsânîlere nispet eden Büveyhîler, İslam dün-yasında hâkimiyet kurmuşlardır. Bu dönemde, Büveyhilerin desteğini alan Şiîler ile Sünnîler arasında özellikle Bağdat merkezli çatışmalar olmuştur. Bu bağlamda dö-nemin Şiî – Sünnî âlimleri arasında bazı polemikler yaşanmıştır. Bunlar arasında dö-nemin en meşhur Şiî fakîh ve mütekellimlerinden olan Şeyh Müfid ile kim olduğu konusunda elimizde yeterli bilgi bulunmayan es-Sâğânî nisbeli Hanefi fakih arasın-daki polemik önemli bir yer tutar. Bu polemik, Şeyh el-Müfid’in nâiplerinden bir şa-hıs ile Hanefi fakih es-Sâğânî’nin yaptığı tartışmaların Şeyh el-Müfid’e -muhtemelen- yazılı olarak ulaştırılması sonucu ortaya çıkmıştır. Bu tartışmalarda İmâmiyye’ye yapılan itirazları cevaplandırmak üzere Şeyh el-Müfid, el-Mesâilu’s-Sâğânîyye ismini taşıyan eserini kaleme almıştır. Eserde, el-Müfid, es-Sâğânî’nin İmâmiyye’yi genellikle icmâdan çıkmakla itham ettiği on meseleye, zaman zaman sertleşen ve hakaret seviyesine ulaşan bir uslûpla cevap vermektedir. el-Mesâilu’s-Sâğânîyye, Büveyhi dönemindeki Hanefiler ile İmâmiyye arasındaki fıkhi tartışmaları göstermesi bakımından da ayrıca önem arz etmektedir.
Kaynakça
- Abdurrezzak (ö. 211/826), el-Musannef, thk. Habib er-Rahman el-E’zamî, I-XI, Beyrut 1983.
- Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, I-VI, Beyrut tsz.
- Ahmet Güner, Büveyhilerin Şii-Sünni Siyaseti, İzmir 1999.
- Ayatullah Sayyid Ali Khamene’i, The Place of al-Mufid in the Development of Shi'i Kalam and Fiqh, el-Tavhid, c. X, sayı 2-3. http://www.al-islam.org/al-tawhid/mufid/al_mufid.htm.
- el-Cassas (ö. 370/980), Ahkamu’l-Kur’an, I-III, Lübnan 1995.
- Erdoğan Merçil, “Büveyhiler”, DİA, İstanbul 1992, VI, s. 498-501.
- Hatib el-Bağdadi (ö. 463/1071), Tarihu Bağdad, I-XIV, Lübnan 1997.
- İbn Abdulberr (ö. 463/1070), el-İstizkâr, I-VIII, Beyrut 2000.
- İbn Hacer (ö. 852/1448), Lisânu’l-Mîzân, I-VII, Beyrut 1971.
- İbn Hallikân (ö. 681/1282), Vefeyâtu’l-A‘yân, I-VII, Beyrut tsz.
- İbn Kudâme (ö. 620/1223), el-Muğnî, I-XII, Beyrut tsz.
- İbn Kutluboğa (ö. 879/1474), Tâcu’t-Terâcim, thk. İbrahim Salih, Beyrut, 1992.
- İbn Şeybe el-Kufi (ö. 335/946 ), el-Musannef, I-VIII, Beyrut 1989.
- İbnü’l-Cevzi (ö. 597/1201), el-Muntazam fi Tarihi’l-Mulûk ve’l-Ümem, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Mustafa Abdulkadir Atâ, I-XIX, Beyrut, tsz.
- İbnü’l-Esir (ö. 630/1233), el-Kamil fi’t-Tarih, I-XII, Beyrut 1966.
- Mazlum Uyar, İmâmiyye Şîasında Düşünce Ekolleri Ahbarîlîk, İstanbul 2000.
- Mirza en-Nevevi, Müstedreku’l-Vesâil, Beyrut 1987.
- Mustafa Öz, İmamiye Şiasında Onikinci İmam ve Mehdi İnancı, İstanbul 1995.
- Necaşi (ö. 450/1058), Rical, thk. el-Hucce es-Seyyid Musa eş-Şebiri el-Zincani, Kum 1416.
- en-Nevevi (ö. 676/1277), Şerhu Müslim, I-XVIII, Beyrut 1987.
- es-Safedi (764/1363), el-Vâfi bi’l-Vefeyât, I-XXII, Beyrut 2000.
- Sem’ani (ö. 562/ 1167), Kitabu’l-Ensab, I-V, Beyrut 1998.
- Seyyid Muhsin el-Emin, A’yânu’ş-Şî’a, thk. Hasan el-Emin, I-X, Beyrut 1983.
- Şerif el-Murtaza (ö. 436/1044), el-İntisâr, Kum 1415, 321.
- eş-Şeyh Ali Hazım, el-Medhal ilâ ilmi’l-fıkh inde’l-Müslimîn eş-Şî’a, Beyrut 1413/1992.
- eş-Şeyh el-Küleynî (ö. 329/ 940), el-Kâfî, I-VIII, Tahran 1363.
- eş-Şeyh et-Tûsî (ö. 460/1068 ), Tehzîbu’l-Ahkâm, I-X, Tahran 1364.
- Şeyh el-Müfid (ö. 413/1023), Ahkâmu’n-Nisa, thk. Mehdi Necef, Beyrut 1993.
- Şeyh el-Müfid (ö. 413/1023), el-Mukni‘a, Kum 1410.
- Şeyh el-Müfid (ö. 413/1023), el-Mukni‘a, thk. Müessesetu’n- Neşri’l-İslami, Kum 1410.
- Şeyh Tûsî (ö. 460/ 1068), el-Fihrist, thk. Müessesetu Neşri’l-Fekahe, y.y. 1417.
- Tabarâni (ö. 360/970), el-Mu’cam el-Evsat, Darulharemeyn 1995.
- Tabersi (ö. 548/ 1153), İhticac ala ehli’l-Licac, Necef 1966.
- ez-Zehebi (ö. 748/1348), el-İber fi Haberi Men Ğaber, Beyrut 1985.
An Example of Imamiya-Hanafi Polemic in Fourth-Fifth Century of Hijra Treatise of al-Masail al-Sâgânîya By Saykh al-Mufid
Öz
In the fourth/fifth Hijri century, Buvayhi Dynasty who connected themselves with Sasanids governed the Islamic world. In this period, some conflicts (Bagdad based) occurred between the Shiites supported by Buvayhids and Sunnis. In this sense, we see some polemics between Shii-Sunni scholars. Among them, the polemic between Saykh al-Mufid who was famous faqih and mutakallim of the time and the as-Sâgânî who we don’t have enough information on him covers an important place. This polemic appeared as a result of conveying of debates between one person from the naib of Saykh Mufid and Hanafi Faqih al-Sâgânî. Saykh Mufid wrote his work "al-Masail al-Sâgânîya" as a reply to the objections to the Imamiya. This work includes ten an issue (mas’ala) in which Imamiya was ac-cused by al-Sagani as leaving of Ijma. al-Masail al-Sâgânîya has an importance in showing the juridical debates between Hanafi and Imamiya in this period.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdurrezzak (ö. 211/826), el-Musannef, thk. Habib er-Rahman el-E’zamî, I-XI, Beyrut 1983.
- Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, I-VI, Beyrut tsz.
- Ahmet Güner, Büveyhilerin Şii-Sünni Siyaseti, İzmir 1999.
- Ayatullah Sayyid Ali Khamene’i, The Place of al-Mufid in the Development of Shi'i Kalam and Fiqh, el-Tavhid, c. X, sayı 2-3. http://www.al-islam.org/al-tawhid/mufid/al_mufid.htm.
- el-Cassas (ö. 370/980), Ahkamu’l-Kur’an, I-III, Lübnan 1995.
- Erdoğan Merçil, “Büveyhiler”, DİA, İstanbul 1992, VI, s. 498-501.
- Hatib el-Bağdadi (ö. 463/1071), Tarihu Bağdad, I-XIV, Lübnan 1997.
- İbn Abdulberr (ö. 463/1070), el-İstizkâr, I-VIII, Beyrut 2000.
- İbn Hacer (ö. 852/1448), Lisânu’l-Mîzân, I-VII, Beyrut 1971.
- İbn Hallikân (ö. 681/1282), Vefeyâtu’l-A‘yân, I-VII, Beyrut tsz.
- İbn Kudâme (ö. 620/1223), el-Muğnî, I-XII, Beyrut tsz.
- İbn Kutluboğa (ö. 879/1474), Tâcu’t-Terâcim, thk. İbrahim Salih, Beyrut, 1992.
- İbn Şeybe el-Kufi (ö. 335/946 ), el-Musannef, I-VIII, Beyrut 1989.
- İbnü’l-Cevzi (ö. 597/1201), el-Muntazam fi Tarihi’l-Mulûk ve’l-Ümem, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Mustafa Abdulkadir Atâ, I-XIX, Beyrut, tsz.
- İbnü’l-Esir (ö. 630/1233), el-Kamil fi’t-Tarih, I-XII, Beyrut 1966.
- Mazlum Uyar, İmâmiyye Şîasında Düşünce Ekolleri Ahbarîlîk, İstanbul 2000.
- Mirza en-Nevevi, Müstedreku’l-Vesâil, Beyrut 1987.
- Mustafa Öz, İmamiye Şiasında Onikinci İmam ve Mehdi İnancı, İstanbul 1995.
- Necaşi (ö. 450/1058), Rical, thk. el-Hucce es-Seyyid Musa eş-Şebiri el-Zincani, Kum 1416.
- en-Nevevi (ö. 676/1277), Şerhu Müslim, I-XVIII, Beyrut 1987.
- es-Safedi (764/1363), el-Vâfi bi’l-Vefeyât, I-XXII, Beyrut 2000.
- Sem’ani (ö. 562/ 1167), Kitabu’l-Ensab, I-V, Beyrut 1998.
- Seyyid Muhsin el-Emin, A’yânu’ş-Şî’a, thk. Hasan el-Emin, I-X, Beyrut 1983.
- Şerif el-Murtaza (ö. 436/1044), el-İntisâr, Kum 1415, 321.
- eş-Şeyh Ali Hazım, el-Medhal ilâ ilmi’l-fıkh inde’l-Müslimîn eş-Şî’a, Beyrut 1413/1992.
- eş-Şeyh el-Küleynî (ö. 329/ 940), el-Kâfî, I-VIII, Tahran 1363.
- eş-Şeyh et-Tûsî (ö. 460/1068 ), Tehzîbu’l-Ahkâm, I-X, Tahran 1364.
- Şeyh el-Müfid (ö. 413/1023), Ahkâmu’n-Nisa, thk. Mehdi Necef, Beyrut 1993.
- Şeyh el-Müfid (ö. 413/1023), el-Mukni‘a, Kum 1410.
- Şeyh el-Müfid (ö. 413/1023), el-Mukni‘a, thk. Müessesetu’n- Neşri’l-İslami, Kum 1410.
- Şeyh Tûsî (ö. 460/ 1068), el-Fihrist, thk. Müessesetu Neşri’l-Fekahe, y.y. 1417.
- Tabarâni (ö. 360/970), el-Mu’cam el-Evsat, Darulharemeyn 1995.
- Tabersi (ö. 548/ 1153), İhticac ala ehli’l-Licac, Necef 1966.
- ez-Zehebi (ö. 748/1348), el-İber fi Haberi Men Ğaber, Beyrut 1985.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2008 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2008Cilt: 8 Sayı: 3 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.