Öz
This paper aims at showing that analysis of Mawlana’s understanding of non-Muslims takes us toward a place between religious pluralism and exclusivism. Nevertheless, this place is other than inclusivism simply because Mawlana’s literary works do not reflect any conception of "other" as developed by Western World regarding non-Christians and non-Western peoples. Therefore, it would be wrong to grasp Mawlana’s approach toward non-Muslims within the context of Western exclusivism, inclusivism, pluralism, dialogism, and cooperationism. Western Christi-anity understands other religions and other faiths on the basis of dualistic metaphysics of 'I and Other'. The reason why Muslims and non-Muslims (Christians, Jewish, Buddhist, Atheist and Pagans etc.) response to the call/invitation of Mawlana is that he doesn’t allow any notion of "other" in his understanding of different people of faith.
Anahtar Kelimeler
Mawlana Pluralism Exclusivism İnclusivism İnterfaith Dialogue
Kaynakça
- Armstrong, Karen, Tanrı’nın Tarihi, İbrahim’den Günümüze 4000 Yıllık Tanrı Arayışı, çev. Hamide Koyukan, (İstanbul: Ayraç Yayınları, 1999).
- Aydın, Mahmut, “A Muslim Pluralist: Jalaluddin Rûmi”, The Myth of Religious Superiority, Multifaith Explorations of Religious Pluralism, Paul F. Knitter (edit.), (New York: Orbis Book, 2005), ss.220-236.
- _________, Mahmut, “Dinlerarası Diyalog Üzerine”, Tezkire, yıl:11, sayı:23, Kasım/Aralık 2001, ss.128-141.
- _________, Mahmut (edit.), Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005).
- _________, Mahmut, Monologdan Diyaloga, Çağdaş Hıristiyan Düşüncesinde Hıristiyan – Müslüman Diyalogu, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006).
- Dorrien, Gary, The Word as True Myth, Interpreting Modern Theology, Kentucy: Westminster John Knox Press, 1997.
- Eflâkî, Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri (Menakib al-Ârifin), çev. Tahsin Yazıcı, (İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973).
- Erginli, Zafer, “Mesnevî Perspektifinden Madde ve Mânâ Arasında İnsan Gerçeği”, Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri, (Çanakkale: Ç.O.M.Ü.İ.F. 2006), ss.251-260.
- Feridun bin Ahmed, Sipehsâlâr Risalesi, Hz. Mevlânâ ve Yakınları, çev. Ahmed Avni, sad. Tahir Galip Seratlı, (İstanbul: Elest Yayınları, 2004).
- Fürüzanfer, B., Mevlânâ Celâleddin, çev. F. N. Uzluk, (Konya: Konya Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2005).
- Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlânâ Celâleddin, Hayatı, Felsefesi, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler, (İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1999).
- Gündüz, Şinasi, “Çağdaş Hıristiyan Düşüncesinde Öteki’nin İnklusivist Yorumu”, Tezkire, yıl: 10, sayı: 20, Nisan-Mayıs 2001, ss.91-116.
- Güner, Osman, “Dünya Barışına Bir Katkı Olarak Mevlânâ’da ‘Öteki’ Olgusu”, Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri, (Çanakkale: Ç.O.M.Ü.İ.F. 2006), ss.1-7.
- Hick, John, İnançların Gökkuşağı, Dinsel Çoğulculuk Üzerine Eleştirel Diyaloglar, çev. Mahmut Aydın, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002).
- Hidayetoğlu, A. Selâhaddin, Hazreti Mevlânâ Muhammed Celaleddin-i Rumî, Hayatı ve Şahsiyeti, (Konya: Konya Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2005).
- İbn Arabî, İlâhî Aşk, çev. Mahmut Kanık, (İstanbul: İnsan Yayınları, 1988).
- Johnson, Keith E., “John Hick’in Çoğulcu Hipotezi ve Çatışan Hakikat İddiaları Sorunu”, Dinî Çoğulculuk, John Hick’in Düşünceleri Etrafında Tartışmalar, derleyen ve çev. Ruhattin Yazoğlu ve Hüsnü Aydeniz, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2006), ss.47-77.
- Keller, Carl-A., “Perceptions of Other Religions in Sufism”, Muslim Perceptions of Other Religions, A Historical Survey, Jacquess Waardenburg (edit.), (New York & Oxford: Oxford University Press, 1999), ss.181-194.
- Köylü, Mustafa, “Dinsel Dışlayıcılık (Ekslusivizm)”, İslâm ve Öteki, Cafer Sadık Yaran (edit.), (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001), ss.29-65.
- Marty, Martin E. (edit.), Attitudes Toward Other Religions: Some Christian Interpretations, (New York: Harper and Row Publishers, 1969).
- Mevlânâ, Fîhi Mâ Fîh, çev., Ahmet Avni Konuk, Yay. Haz. Selçuk Eraydın, (İstanbul: İz Yayıncılık, 1994).
- Mevlânâ, Mesnevî, çev. Veled İzbudak, Göz. Geç. Abdulbaki Gölpınarlı, (Ankara: MEB Yayınları, 1988) c.1-6.
- Race, Alan, Christians and Religious Pluralism,Patterns in the Christian Theology of Religions, London: SCM Press, 1983.
- Schuon, Frithjof, Tasavvuf: Kabuk ve Öz, çev. Veysel Sezigen, İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
- Swearer, Donald K., Dialogue: The Key to Understanding Other Religions, (Philadelphia: The Westminister Press, 1977).
- Tatar, Burhanettin, “Gerçek ile Kurgu Arasında “Öteki”, Milel ve Nihal, Haziran-Kasım 2005, C. 2, sayı: 2, ss.5-18.
- _________, Burhanettin, “Klasik İslâm Düşüncesinde Gayrimüslimleri Temsil Sorunu”, Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Ocak-Nisan 2006, C. 4, sayı: 1, ss.11-32.
- Topçu, Nurettin, Mevlânâ ve Tasavvuf, İstanbul: Hareket Yayınları, 1974.
- Waardenburg, Jacgues, “The Medieval Period 650-1500”, Muslim Perceptions of Other Religions,A Historical Survey, J. Waardenburg (edit.) (New York – Oxford: Oxford University Press, 1999), ss.18-69.
- Yanbul, Halil, 13. Yüzyıl Halk Sufizminde Dinsel Çoğulculuk: Mevlânâ Örneği, (Samsun: O.M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2003).
- Yaran, Cafer Sadık, “Dinsel Kapsayıcılık (İnklusivizm)”, İslâm ve Öteki, C. S. Yaran (edit.), (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001), ss.67-82 .
- _________, Cafer Sadık, “İbn Arabî, Mevlânâ ve Yunus Emre’ye Göre “Öteki”nin Durumu” İslâm ve Öteki, C.S.Yaran (ed.), (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001), ss.307-350.
- Yeniterzi, Emine, “Mevlânâ’nın Gayrimüslimlerle Diyalogu”, Kubbe-i Hadrâ’nın Gölgesinde, Mevlânâ Celâleddin Rûmî Üzerine Makaleler, (İstanbul: Rûmî Yayınları, 2005), ss.113-123.
Öz
Bu makale Mevlânâ’nın gayri-müslimlere bakışının dini çoğulculuk ve dışlamacılık arasında bir yerde oluşunun tahlil etmeyi hedeflemektedir; ancak bu yer basitçe dinsel kapsamacılık (inclusivism) değildir; çünkü Mevlânâ’nın çalışmaları Batı dünyasının Hıristiyan olmayanlar ve Batılı olmayanlara ilişkin geliştirdiği gibi bir "öteki" kavramını yansıtmaz. Bu nedenle, Mevlânâ’nın gayri-müslimlere yaklaşımını Batılı dışlamacılık, kapsayıcılık, çoğulculuk, diyalogculuk ve işbirlikçilik kavramları bağlamında anlamaya çalışmak yanlış olacaktır. Batı Hıristiyanlığı diğer dinleri ve inançları "Ben ve Öteki" düalistik metafiziği temelinde algılar. Mevlânâ’nın çağrısının Müslümanlar ve Müslüman olmayanlardan (Hıristiyanlar, Yahudiler, Budistler, Ateistler ve Putperestler vb.) karşılık bulmasının nedeni de onun diğer inanç sahiplerini algılamasında bir "öteki" düşüncesine müsaade etmemesidir.
Anahtar Kelimeler
Mevlânâ Çoğulculuk Dışlamacılık Kapsayıcılık Dinlerarası Diyalog
Kaynakça
- Armstrong, Karen, Tanrı’nın Tarihi, İbrahim’den Günümüze 4000 Yıllık Tanrı Arayışı, çev. Hamide Koyukan, (İstanbul: Ayraç Yayınları, 1999).
- Aydın, Mahmut, “A Muslim Pluralist: Jalaluddin Rûmi”, The Myth of Religious Superiority, Multifaith Explorations of Religious Pluralism, Paul F. Knitter (edit.), (New York: Orbis Book, 2005), ss.220-236.
- _________, Mahmut, “Dinlerarası Diyalog Üzerine”, Tezkire, yıl:11, sayı:23, Kasım/Aralık 2001, ss.128-141.
- _________, Mahmut (edit.), Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005).
- _________, Mahmut, Monologdan Diyaloga, Çağdaş Hıristiyan Düşüncesinde Hıristiyan – Müslüman Diyalogu, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006).
- Dorrien, Gary, The Word as True Myth, Interpreting Modern Theology, Kentucy: Westminster John Knox Press, 1997.
- Eflâkî, Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri (Menakib al-Ârifin), çev. Tahsin Yazıcı, (İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973).
- Erginli, Zafer, “Mesnevî Perspektifinden Madde ve Mânâ Arasında İnsan Gerçeği”, Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri, (Çanakkale: Ç.O.M.Ü.İ.F. 2006), ss.251-260.
- Feridun bin Ahmed, Sipehsâlâr Risalesi, Hz. Mevlânâ ve Yakınları, çev. Ahmed Avni, sad. Tahir Galip Seratlı, (İstanbul: Elest Yayınları, 2004).
- Fürüzanfer, B., Mevlânâ Celâleddin, çev. F. N. Uzluk, (Konya: Konya Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2005).
- Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlânâ Celâleddin, Hayatı, Felsefesi, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler, (İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1999).
- Gündüz, Şinasi, “Çağdaş Hıristiyan Düşüncesinde Öteki’nin İnklusivist Yorumu”, Tezkire, yıl: 10, sayı: 20, Nisan-Mayıs 2001, ss.91-116.
- Güner, Osman, “Dünya Barışına Bir Katkı Olarak Mevlânâ’da ‘Öteki’ Olgusu”, Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri, (Çanakkale: Ç.O.M.Ü.İ.F. 2006), ss.1-7.
- Hick, John, İnançların Gökkuşağı, Dinsel Çoğulculuk Üzerine Eleştirel Diyaloglar, çev. Mahmut Aydın, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002).
- Hidayetoğlu, A. Selâhaddin, Hazreti Mevlânâ Muhammed Celaleddin-i Rumî, Hayatı ve Şahsiyeti, (Konya: Konya Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2005).
- İbn Arabî, İlâhî Aşk, çev. Mahmut Kanık, (İstanbul: İnsan Yayınları, 1988).
- Johnson, Keith E., “John Hick’in Çoğulcu Hipotezi ve Çatışan Hakikat İddiaları Sorunu”, Dinî Çoğulculuk, John Hick’in Düşünceleri Etrafında Tartışmalar, derleyen ve çev. Ruhattin Yazoğlu ve Hüsnü Aydeniz, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2006), ss.47-77.
- Keller, Carl-A., “Perceptions of Other Religions in Sufism”, Muslim Perceptions of Other Religions, A Historical Survey, Jacquess Waardenburg (edit.), (New York & Oxford: Oxford University Press, 1999), ss.181-194.
- Köylü, Mustafa, “Dinsel Dışlayıcılık (Ekslusivizm)”, İslâm ve Öteki, Cafer Sadık Yaran (edit.), (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001), ss.29-65.
- Marty, Martin E. (edit.), Attitudes Toward Other Religions: Some Christian Interpretations, (New York: Harper and Row Publishers, 1969).
- Mevlânâ, Fîhi Mâ Fîh, çev., Ahmet Avni Konuk, Yay. Haz. Selçuk Eraydın, (İstanbul: İz Yayıncılık, 1994).
- Mevlânâ, Mesnevî, çev. Veled İzbudak, Göz. Geç. Abdulbaki Gölpınarlı, (Ankara: MEB Yayınları, 1988) c.1-6.
- Race, Alan, Christians and Religious Pluralism,Patterns in the Christian Theology of Religions, London: SCM Press, 1983.
- Schuon, Frithjof, Tasavvuf: Kabuk ve Öz, çev. Veysel Sezigen, İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
- Swearer, Donald K., Dialogue: The Key to Understanding Other Religions, (Philadelphia: The Westminister Press, 1977).
- Tatar, Burhanettin, “Gerçek ile Kurgu Arasında “Öteki”, Milel ve Nihal, Haziran-Kasım 2005, C. 2, sayı: 2, ss.5-18.
- _________, Burhanettin, “Klasik İslâm Düşüncesinde Gayrimüslimleri Temsil Sorunu”, Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Ocak-Nisan 2006, C. 4, sayı: 1, ss.11-32.
- Topçu, Nurettin, Mevlânâ ve Tasavvuf, İstanbul: Hareket Yayınları, 1974.
- Waardenburg, Jacgues, “The Medieval Period 650-1500”, Muslim Perceptions of Other Religions,A Historical Survey, J. Waardenburg (edit.) (New York – Oxford: Oxford University Press, 1999), ss.18-69.
- Yanbul, Halil, 13. Yüzyıl Halk Sufizminde Dinsel Çoğulculuk: Mevlânâ Örneği, (Samsun: O.M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2003).
- Yaran, Cafer Sadık, “Dinsel Kapsayıcılık (İnklusivizm)”, İslâm ve Öteki, C. S. Yaran (edit.), (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001), ss.67-82 .
- _________, Cafer Sadık, “İbn Arabî, Mevlânâ ve Yunus Emre’ye Göre “Öteki”nin Durumu” İslâm ve Öteki, C.S.Yaran (ed.), (İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001), ss.307-350.
- Yeniterzi, Emine, “Mevlânâ’nın Gayrimüslimlerle Diyalogu”, Kubbe-i Hadrâ’nın Gölgesinde, Mevlânâ Celâleddin Rûmî Üzerine Makaleler, (İstanbul: Rûmî Yayınları, 2005), ss.113-123.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Felsefe, Din Araştırmaları, Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2007 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2007 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.