Öz
Mevlânâ, bir kelamcı değildir, ama kelamla ilgili görüşler ileri sürmüştür. O, yaşadığı dönemde kelam ilminin konularının felsefeden farksız olduğuna değinir. Bu sebeple kelam kitaplarının dilini itici bulur. Ayrıca, kelam bilginlerinin soyut tartışmalar yaptığını, dolayısıyla bu tartışmaların sosyal hayatla bağının olmadığını dile getirir. Mevlânâ, gönül ve aklın bir sentezini yapmak suretiyle yeni bir kelam söylemini ortaya atar. Özellikle Mu’tezile’yi salt aklın ve duyuların verdiği bilgilere sonsuz güven duymakla suçlar; çünkü insan; akıl, kalp ve duygu yönü olan bir varlıktır. İnsanî sorunların çözümünde bu yönler dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda, "Allah’ın ahirette görülmesi" inancı, duygu boyutuyla yakından ilişkilidir. Dolayısıyla Mu’tezile’nin Allah’ın ahirette görülmeyeceği görüşlerini en ağır bir şekilde eleştirir. "İnsanın isteklerine göre, eylemlerini Allah yaratır" diyen Mevlânâ, bu konuda Mu’tezile’nin değil, Mâtürîdîlerin görüşlerine katılır. Kısaca o, sadece aklın değil, kalbin de taleplerine cevap veren bir kelamdan yana mücadele vermiştir.
Anahtar Kelimeler
Mevlânâ Kelam İlmi Mu’tezile Mâtürîdiler Felsefe İnsanın Eylemleri Akıl Vahiy Aşk
Kaynakça
- Abdülhamîd, İrfan, İslam’da İtikâdî Mezhepler ve Akâid Esasları (ter. Saim Yeprem), İstanbul 1994.
- Ahmed Emin, Duha’l-İslam, Beyrut, 1936. . . . . .
- Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul, 2003.
- Arasteh, A. Reza, Aşkta ve Yaratıcılıkta Yeniden Doğuş, (çev. B. Demirkol-İ.Özdemir), Ankara 2000.
- Bağdadî, Abdülkâhir, Usûlü’d-Dîn, İstanbul, 1928.
- Cârullah, Z. Hasan, el-Mu’tezile, Beyrut, 1990.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, el-İtticâhu’l-Aklî fi’t-Tefsîr, Beyrut 1982.
- Eflâkî, Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri, (çev. Tahsin Yazıcı), İstanbul, 1995.
- Eş’arî, Ebu’l-Hasan, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn, (tahk. Helmut Ritter), Wıesbaden, 1980.
- Gökberg, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul, 2000.
- Hassûn, Ali, Zehâiru’l-Akvâl fî Mevlânâ Celâleddîn er-Rûmî, Dımaşk, 2003.
- İblağ, İnâyetullah, Celâleddîn er-Rûmî Beyne’s-Sûfiyye ve Ulemâi’l-Kelâm, Beyrut, 1987.
- Kâdî Abdülcebbâr, el-Muğni fî Ebvâbi’t-Te’vil ve’l-Adl (tahk. İbrahim Medkur-Taha Hüseyin), Kahire, ts.
- Kâdî Abdülcebbâr, el-Muhtasar Fî Usûli’d-Dîn, (Resâilü’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde), tahk. M. Umara, Dâru’l-Hilâl, 1971.
- Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, (tahk. Abdülkerim Osman), Kahire, 1965.
- Kevserî, M. Zâhid, “Mukaddimetü’n-Nâşir”, (İbn Asâkir, Tebyînü Kezibi’l-Müfterî), Beyrut, 1984.
- Koç, Turan, Din Dili, Kayseri, 1995. . . . . . . . . . . . . . .
- Macit Fahri, İslam Felsefesi Tarihi, (çev. Kasım Turhan), İstanbul, 1998.
- Malatî, Ebu’l-Huseyn, et-Tenbîh ve’r-Red, (tahk. M. Zahid Kevseri), Beyrut, 1968.
- Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, (thk. M. Muhyiddin Abdülhamid), Beyrut, ts.
- Mevlânâ , Mektuplar, (Haz. A. Gölpınarlı), İstanbul, 1963.
- Mevlânâ, Mesnevî, (çev. Veled İzbudak), İstanbul 2004.
- Mevlânâ, Fîhi Mâfih,(çev. Meliha Ü. Tarıkahya), İstanbul, 1990.
- Mevlânâ, Rübâiler, (Hazr. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul, 1964.
- Murtaza, Şerîf, “İnkâzü’l-Beşer mine’l-Cebri ve’l-Kader”, (Resâilü’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde), thk. M. Umâra, Dârü’l-Hilâl, 1971.
- Nedvî, Ebu’l-Hasan, Ricâlü’l-Fikr ve’d,Da’ve fi’l-İslam, Kuveyt, 1983.
- Osman, Abdülkerim, “Mukaddime”, (Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-Usûlü’l-Hamse), Kahire, 1965, s. 25.
- Ressî, el-Kâsım b. İbrahim b. İsmail, Kitâbu’l-Adl ve’t-Tevhîd ve Nefe’t-Teşbîhi Ani’llâhi’l-Vâhidi’l-Hamîd, (Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde), thk. M. Ammara, Dâru’l-Hilâl, 1971.
- Şehristânî, Abdülkerim, el-Milel ve’n-Nihal, (çev. Mustafa Öz), İstanbul 2005.
- Tekin, Mustafa, Mevlânâ Pergelinde Toplum, Konya, 2005, s. 76.
- Topaloğlu, Bekir, Kelam İlmi, Giriş, İstanbul, 1981.
Öz
Mevlânâ isn’t an Islamic Theologians (Kelam) but he has opinions for Islamic Theology. He said, there weren’t any differences between Islamic Theology and Philosophy units when his age. And this reason he said the style of Islamic Theologian books are booster. Also he said the Islamic theologians were debate metaphysics units so these arguments were not related to social life. He synthesized the mind and intellect for composed a new style of Islamic Theology. He blamed Mu’tezile because in his opinion Mu’tezile believe only intellect and sensorial organs. Because a human have sides which involve intellect, heart and mind. If we resolve the problems of human we should consider these sides. In this context, the faith of to see Allah in life to come is related to side of mind. So he criticized to Mu’tezile for their opinion which Allah doesn’t see in the life to come. Mevlânâ who said Allah create activities according to demand of human, he accede to not Mu’tezile but Maturidi’s opinions. Shortly, he wants an Islamic Theologian which involves intellect and mind together.
Anahtar Kelimeler
Mevlânâ Islamic Theology Mu’tezile Maturidies Philosophy Activities Of Humans Intelligence Logos Love
Kaynakça
- Abdülhamîd, İrfan, İslam’da İtikâdî Mezhepler ve Akâid Esasları (ter. Saim Yeprem), İstanbul 1994.
- Ahmed Emin, Duha’l-İslam, Beyrut, 1936. . . . . .
- Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul, 2003.
- Arasteh, A. Reza, Aşkta ve Yaratıcılıkta Yeniden Doğuş, (çev. B. Demirkol-İ.Özdemir), Ankara 2000.
- Bağdadî, Abdülkâhir, Usûlü’d-Dîn, İstanbul, 1928.
- Cârullah, Z. Hasan, el-Mu’tezile, Beyrut, 1990.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, el-İtticâhu’l-Aklî fi’t-Tefsîr, Beyrut 1982.
- Eflâkî, Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri, (çev. Tahsin Yazıcı), İstanbul, 1995.
- Eş’arî, Ebu’l-Hasan, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn, (tahk. Helmut Ritter), Wıesbaden, 1980.
- Gökberg, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul, 2000.
- Hassûn, Ali, Zehâiru’l-Akvâl fî Mevlânâ Celâleddîn er-Rûmî, Dımaşk, 2003.
- İblağ, İnâyetullah, Celâleddîn er-Rûmî Beyne’s-Sûfiyye ve Ulemâi’l-Kelâm, Beyrut, 1987.
- Kâdî Abdülcebbâr, el-Muğni fî Ebvâbi’t-Te’vil ve’l-Adl (tahk. İbrahim Medkur-Taha Hüseyin), Kahire, ts.
- Kâdî Abdülcebbâr, el-Muhtasar Fî Usûli’d-Dîn, (Resâilü’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde), tahk. M. Umara, Dâru’l-Hilâl, 1971.
- Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, (tahk. Abdülkerim Osman), Kahire, 1965.
- Kevserî, M. Zâhid, “Mukaddimetü’n-Nâşir”, (İbn Asâkir, Tebyînü Kezibi’l-Müfterî), Beyrut, 1984.
- Koç, Turan, Din Dili, Kayseri, 1995. . . . . . . . . . . . . . .
- Macit Fahri, İslam Felsefesi Tarihi, (çev. Kasım Turhan), İstanbul, 1998.
- Malatî, Ebu’l-Huseyn, et-Tenbîh ve’r-Red, (tahk. M. Zahid Kevseri), Beyrut, 1968.
- Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, (thk. M. Muhyiddin Abdülhamid), Beyrut, ts.
- Mevlânâ , Mektuplar, (Haz. A. Gölpınarlı), İstanbul, 1963.
- Mevlânâ, Mesnevî, (çev. Veled İzbudak), İstanbul 2004.
- Mevlânâ, Fîhi Mâfih,(çev. Meliha Ü. Tarıkahya), İstanbul, 1990.
- Mevlânâ, Rübâiler, (Hazr. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul, 1964.
- Murtaza, Şerîf, “İnkâzü’l-Beşer mine’l-Cebri ve’l-Kader”, (Resâilü’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde), thk. M. Umâra, Dârü’l-Hilâl, 1971.
- Nedvî, Ebu’l-Hasan, Ricâlü’l-Fikr ve’d,Da’ve fi’l-İslam, Kuveyt, 1983.
- Osman, Abdülkerim, “Mukaddime”, (Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu’l-Usûlü’l-Hamse), Kahire, 1965, s. 25.
- Ressî, el-Kâsım b. İbrahim b. İsmail, Kitâbu’l-Adl ve’t-Tevhîd ve Nefe’t-Teşbîhi Ani’llâhi’l-Vâhidi’l-Hamîd, (Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde), thk. M. Ammara, Dâru’l-Hilâl, 1971.
- Şehristânî, Abdülkerim, el-Milel ve’n-Nihal, (çev. Mustafa Öz), İstanbul 2005.
- Tekin, Mustafa, Mevlânâ Pergelinde Toplum, Konya, 2005, s. 76.
- Topaloğlu, Bekir, Kelam İlmi, Giriş, İstanbul, 1981.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2007 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2007 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.