Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

In Mystical Terminology the Five Subtleties (Lataif-I Rouhiyya)

Yıl 2009, , 83 - 116, 30.09.2009

İsa Çelik

https://doi.org/10.5281/zenodo.3344056

Öz

The human being is stated, in Sufi presentation to contain five elements of the absolute. These five subtleties (Lataif-i Khamsa/ lataif-i rouhiyya) are located in the body. They are named as follows: Heart center, on the left side, whose ‘field’ is approximately where the heart is called Qalb. Spirit, on the right side, opposite heart center. This is known as Rouh, sometimes translated as the soul center. Se-cret, the first stage of higher consciousness. The original term is Sırr, which has been called ‘inner consciousness.’ Mysterious, its name is Khafi, which carries the connotation of deep secrecy. The deeply hidden, which is resident in the brain and whose ‘field’ of operation may move between the brain and the center of the chest. Their technical name is Akhfa, which stands for ‘most hidden. In this our work, we have studied opinions of sufis related to lataif-i rouhaniya with main lines.

Anahtar Kelimeler

Sufism Order Terminology Subtleties Spirit

Kaynakça

  • A. J. Arberry, Sûfism (An Account of the Mystic of Islam), Second Impression, George Allen Unwin Ltd., London, 1956.
  • Abdulkerim b. İbrahim el-Cîlî, el-İnsânu’l-Kamil fî Ma’rifeti’l-Evâhiri ve’l-Evâil, Matbaatu Muhammed Ali Sabîh, Mısır, 1383/1963.
  • Abdulkerîm Kuşeyrî, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, Tahkîk: Abdülhalim Mahmûd‑Mahmûd b. eş‑Şerif, Dâru’l‑ Kütübi’l‑Hadîs, I‑II, Basım yeri ve tarihi yok.
  • Abdulkerîm Kuşeyrî, Risale-i Kuşeyrî, çev. Ali Arslan, 2.bs., Arslan Yay., İstanbul 1980.
  • Abdulkerîm Kuşeyrî, Tasavvuf İlmine Dair: Kuşeyrî Risalesi, çev. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1978.
  • Abdurrahman-i Taği-Muhammed Ziyâuddîn, İşaretler, 3.bs., Umran Yay., Ankara 1995.
  • Abdülkâdir Geylânî, el-Fethu’r-Rabbânî ve’l-Feyzu’r-Rahmânî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1403/1983.
  • Abdülkâdir Geylânî, Sırru’l-Esrâr, çev. Abdülkadir Akçiçek, Bahar Yay., İstanbul 1996.
  • Abdülmün’im el-Hıfnî, Mu’cemu Mustalahâti’s-Sûfiyye, Dâru’l-Mesîre, Beyrut 1405/1987.
  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l‑Hafâ ve Müzîlü’l‑İlbâs ammâ ’şteherâ mine’l-Ehâdîsi alâ Elsineti’n‑Nâs, 4. bs., Müessesetü’r‑Risâle, Beyrut, 1405.
  • Ahmed b. Abdülahad el-Fârûkî es-Serhendî İmam‑ı Rabbânî, el-Mektûbât, I-III, Demir Kitabevi, İstanbul 1963.
  • Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî, Câmiü’l-Usûl Velîler ve Tarîkatlarda Usûl, çev. Rahmi Serin, Pamuk Yayınları, İstanbul 1979.
  • Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî, Câmiü’l-Usûl, Basım yeri ve yılı yok.
  • Akay, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, 2.bs., İşaret Yay., İstanbul 1995.
  • Ali b. Osman el-Hucvirî, Keşfü’l-Mahcûb, İngilizce’den Arapça’ya tercüme, İsmaîl Mâzî Ebu’l‑Ğarâim, Tahkîk: İbrahim Düsûkî, Dâru’t‑Turâsi’l‑Arabî, Kahire, 1974.
  • Annemarie Schimmel, Tasavvufun Boyutları, Kırkambar Yay., İstanbul 2000.
  • Atik, M. Kemâl, “Nefis”, İslâmî Kavramlar, Sema Yazar Gençlik Vakfı Yay., Ankara, 1997.
  • Aynî, Mehmed Ali, İslâm Tasavvuf Tarihi, Sad., H. R. Yananlı, Akabe Yay., İstanbul 1985.
  • Aytekin, Ülker, Sarı Abdullah Efendi ve Mesnevî-i Şerif Şerhi, (Basılmamış Doktora Tezi, MÜSBE.), İstanbul 2002.
  • Azizüddin Nesefî, İnsân-ı Kâmil: Tasavvufta İnsan Meselesi, Haz. Mehmet Kanar, Dergâh Yayınları, İstanbul 1990.
  • Bolay, Süleyman Hayri, “Akıl”, DİA., II, 238, ss.238-242.
  • Cebecioğlu, Ethem, “Nefs”, İslâm, (Haziran 1994), Sayı: 130, s.54.
  • Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yay., Ankara, 1997.
  • Çetin, İsmail, Mufassal Medeni Ahlak, Dilara Yay., Isparta 1993.
  • Dâvûd el-Kayserî, Matlau Husûsi’l-Kilem fî Meânî Fusûsi’l-Hikem, Dâru’l-Hilâfeti’l-Bahire, İstanbul 1299.
  • Dâvûd el-Kayserî, Mukaddemât, çev. Hasan Şahin, Turan Koç, Seyfullah Sevim, Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Kayseri, 1997.
  • Develioğlu, Abdullah, Gülzâr-ı Sofiyye (Kaside-i Tâiyye Şerhi), Ahmed Said Mat., İstanbul 1961.
  • Ebû Hafs Şihabüddin Ömer es-Sühreverdi, Avârifu’l‑Maârif, Dâru’l‑Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1983.
  • Ebû Hafs Şihabüddin Ömer es-Sühreverdi, Avârifu’l‑Maârif, Tasavvufun Esasları: Âvârifü’l-Maârif Tercümesi, Haz., H. Kâmil Yılmaz-İrfan Gündüz, Erkam Yay., İstanbul 1993.
  • Ebû Hâmid Muhammed Gazzâlî, İhyâu Ulûmi’d‑Dîn, , Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, ts.
  • Ebû Hâmid Muhammed Gazzâlî, İhyâu Ulûmi’d‑Dîn: el-İmlâ fî İşkâlâti’l-İhyâ, I‑V, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, ts.
  • Ebû Muhammed Rûzbihân el-Baklî eş-Şîrâzî, Kitâbu Meşrabi’l-Ervâh el-Meşhûr be Hezâr u Yek Makâm, Tashih, Nazif Muharrem Hoca, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1974.
  • Ebu’l‑Alâ Afîfî, Tasavvuf (İslâm’da Manevi Devrim), çev. H. İbrahim Kaçar-Murat Sülün, Risale Yay., İstanbul 1996.
  • Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dinî Kur’ân Dili, I-X, Eser Neşriyât, İstanbul 1979.
  • Esad Sahib, Mektûbat-ı Mevlânâ Hâlid, haz. Dilaver Selvi-Kemal Yıldız, Umran Yay., İstanbul 1993.
  • Evelyn Underhill, Mysticism (A Study in the Nature and Development of Man’s Spiritual Conciousness), Methuen Co. Ltd., London, 1957.
  • Fahruddin er-Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, 3.bs., Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, ts.
  • Frager, Robert, Sûfî Psikolojisinde Gelişim Denge ve Uyum: Kalp Nefs ve Ruh, çev. İbrahim Kapaklıkaya, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2004.
  • Furat, Ahmed Subhi, “Ebû’l-Huseyn en-Nurî ve Makamatü’l-Kulûb Adlı Risalesi”, İslâm Tedkikleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: VII, Cüz: 1-2, Yıl: 1978, ss.340-355.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki, Yunus Emre ve Tasavvuf, 2.bs., İnkılap Kitabevi, İstanbul 1992.
  • Gündüz, İrfan, Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn, Seha Neşriyât, İstanbul 1984.
  • Hâce Yusuf-i Hemedanî, Rutbetü’l-Hayat: Hayat Nedir, çev. Necdet Tosun, İnsan Yay., İstanbul 1998.
  • Hâkim Tirmizî, Beyânü’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fuâd ve’l-Lüb, Kahire 1958.
  • Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar, Remzi Kitabevi, İstanbul 1977.
  • Hasan eş-Şarkavî, Mu’cemu Elfâzi’s-Sûfîyye, Müessesetü Muhtâr, Kahire, 1987.
  • Hâce Yusuf-i Hemedanî, Rutbetü’l-Hayat: Hayat Nedir, çev. Necdet Tosun, İnsan Yay., İstanbul 1998.
  • http://dergi.altinoluk.com/makale_detay.php?makale_no=d200s026m1&dergi_sayi=200.
  • http://www.hermetics.org/ chakra. html; Yazan: El Collie, Çakralar, çev. Kemal Menemencioğlu.
  • Hüseyin b. İbn Yemîn, Mir’ât’ül-Bedâyi’, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddîn, nr.3229.
  • Hüseyin b. Muhammed Rağıb el-İsfehanî, el-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân, Dâru Kahraman, İstanbul 1986.
  • Idries Shah, A Performed Scorpion: The Way to the Way, Third Impression, The Octagon Press, London, 1990.

Tasavvuf Terminolojisinde Letâif-i Ruhaniyye

Yıl 2009, , 83 - 116, 30.09.2009

İsa Çelik

https://doi.org/10.5281/zenodo.3344056

Öz

Sufilerin kanaatlerine göre insan kendisinde beş tane ‘mutlak’ olan unsuru barındırır. Letaif-i hamse diye isimlendirilen bu unsurlar insan bedenine yerleştiril-miştir. Bunlar şöyle ifade edilirler: Kalp, göğsün sol tarafında bulunan ve yeri he-men hemen bildiğimiz kalbin yeridir. Ruh, kalbin tam karşısında ve göğsün sağ ta-rafındadır. Sırr, daha yüksek bir şuurun ilk aşamasıdır. Orijinal bir terim olan sır, derunî şuur olarak da isimlendirilir. Hafî, gizli sözlük anlamının yanı sıra, derin gizli-lik anlamını taşır. Ahfâ, mahalli beyindir. İşleyiş alanı olan beyin ve kalp arasında görev yapar. En gizli anlamına gelir. Bu çalışmamızda mutasavvıfların letâif-i ruha-niyye ile ilgili fikirlerini ana hatlarıyla vermeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf Tarikat Terminoloji Letâif Ruh

Kaynakça

  • A. J. Arberry, Sûfism (An Account of the Mystic of Islam), Second Impression, George Allen Unwin Ltd., London, 1956.
  • Abdulkerim b. İbrahim el-Cîlî, el-İnsânu’l-Kamil fî Ma’rifeti’l-Evâhiri ve’l-Evâil, Matbaatu Muhammed Ali Sabîh, Mısır, 1383/1963.
  • Abdulkerîm Kuşeyrî, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, Tahkîk: Abdülhalim Mahmûd‑Mahmûd b. eş‑Şerif, Dâru’l‑ Kütübi’l‑Hadîs, I‑II, Basım yeri ve tarihi yok.
  • Abdulkerîm Kuşeyrî, Risale-i Kuşeyrî, çev. Ali Arslan, 2.bs., Arslan Yay., İstanbul 1980.
  • Abdulkerîm Kuşeyrî, Tasavvuf İlmine Dair: Kuşeyrî Risalesi, çev. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1978.
  • Abdurrahman-i Taği-Muhammed Ziyâuddîn, İşaretler, 3.bs., Umran Yay., Ankara 1995.
  • Abdülkâdir Geylânî, el-Fethu’r-Rabbânî ve’l-Feyzu’r-Rahmânî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1403/1983.
  • Abdülkâdir Geylânî, Sırru’l-Esrâr, çev. Abdülkadir Akçiçek, Bahar Yay., İstanbul 1996.
  • Abdülmün’im el-Hıfnî, Mu’cemu Mustalahâti’s-Sûfiyye, Dâru’l-Mesîre, Beyrut 1405/1987.
  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l‑Hafâ ve Müzîlü’l‑İlbâs ammâ ’şteherâ mine’l-Ehâdîsi alâ Elsineti’n‑Nâs, 4. bs., Müessesetü’r‑Risâle, Beyrut, 1405.
  • Ahmed b. Abdülahad el-Fârûkî es-Serhendî İmam‑ı Rabbânî, el-Mektûbât, I-III, Demir Kitabevi, İstanbul 1963.
  • Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî, Câmiü’l-Usûl Velîler ve Tarîkatlarda Usûl, çev. Rahmi Serin, Pamuk Yayınları, İstanbul 1979.
  • Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhanevî, Câmiü’l-Usûl, Basım yeri ve yılı yok.
  • Akay, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, 2.bs., İşaret Yay., İstanbul 1995.
  • Ali b. Osman el-Hucvirî, Keşfü’l-Mahcûb, İngilizce’den Arapça’ya tercüme, İsmaîl Mâzî Ebu’l‑Ğarâim, Tahkîk: İbrahim Düsûkî, Dâru’t‑Turâsi’l‑Arabî, Kahire, 1974.
  • Annemarie Schimmel, Tasavvufun Boyutları, Kırkambar Yay., İstanbul 2000.
  • Atik, M. Kemâl, “Nefis”, İslâmî Kavramlar, Sema Yazar Gençlik Vakfı Yay., Ankara, 1997.
  • Aynî, Mehmed Ali, İslâm Tasavvuf Tarihi, Sad., H. R. Yananlı, Akabe Yay., İstanbul 1985.
  • Aytekin, Ülker, Sarı Abdullah Efendi ve Mesnevî-i Şerif Şerhi, (Basılmamış Doktora Tezi, MÜSBE.), İstanbul 2002.
  • Azizüddin Nesefî, İnsân-ı Kâmil: Tasavvufta İnsan Meselesi, Haz. Mehmet Kanar, Dergâh Yayınları, İstanbul 1990.
  • Bolay, Süleyman Hayri, “Akıl”, DİA., II, 238, ss.238-242.
  • Cebecioğlu, Ethem, “Nefs”, İslâm, (Haziran 1994), Sayı: 130, s.54.
  • Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yay., Ankara, 1997.
  • Çetin, İsmail, Mufassal Medeni Ahlak, Dilara Yay., Isparta 1993.
  • Dâvûd el-Kayserî, Matlau Husûsi’l-Kilem fî Meânî Fusûsi’l-Hikem, Dâru’l-Hilâfeti’l-Bahire, İstanbul 1299.
  • Dâvûd el-Kayserî, Mukaddemât, çev. Hasan Şahin, Turan Koç, Seyfullah Sevim, Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Kayseri, 1997.
  • Develioğlu, Abdullah, Gülzâr-ı Sofiyye (Kaside-i Tâiyye Şerhi), Ahmed Said Mat., İstanbul 1961.
  • Ebû Hafs Şihabüddin Ömer es-Sühreverdi, Avârifu’l‑Maârif, Dâru’l‑Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1983.
  • Ebû Hafs Şihabüddin Ömer es-Sühreverdi, Avârifu’l‑Maârif, Tasavvufun Esasları: Âvârifü’l-Maârif Tercümesi, Haz., H. Kâmil Yılmaz-İrfan Gündüz, Erkam Yay., İstanbul 1993.
  • Ebû Hâmid Muhammed Gazzâlî, İhyâu Ulûmi’d‑Dîn, , Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, ts.
  • Ebû Hâmid Muhammed Gazzâlî, İhyâu Ulûmi’d‑Dîn: el-İmlâ fî İşkâlâti’l-İhyâ, I‑V, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, ts.
  • Ebû Muhammed Rûzbihân el-Baklî eş-Şîrâzî, Kitâbu Meşrabi’l-Ervâh el-Meşhûr be Hezâr u Yek Makâm, Tashih, Nazif Muharrem Hoca, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1974.
  • Ebu’l‑Alâ Afîfî, Tasavvuf (İslâm’da Manevi Devrim), çev. H. İbrahim Kaçar-Murat Sülün, Risale Yay., İstanbul 1996.
  • Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dinî Kur’ân Dili, I-X, Eser Neşriyât, İstanbul 1979.
  • Esad Sahib, Mektûbat-ı Mevlânâ Hâlid, haz. Dilaver Selvi-Kemal Yıldız, Umran Yay., İstanbul 1993.
  • Evelyn Underhill, Mysticism (A Study in the Nature and Development of Man’s Spiritual Conciousness), Methuen Co. Ltd., London, 1957.
  • Fahruddin er-Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr, 3.bs., Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, ts.
  • Frager, Robert, Sûfî Psikolojisinde Gelişim Denge ve Uyum: Kalp Nefs ve Ruh, çev. İbrahim Kapaklıkaya, Gelenek Yayıncılık, İstanbul 2004.
  • Furat, Ahmed Subhi, “Ebû’l-Huseyn en-Nurî ve Makamatü’l-Kulûb Adlı Risalesi”, İslâm Tedkikleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: VII, Cüz: 1-2, Yıl: 1978, ss.340-355.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki, Yunus Emre ve Tasavvuf, 2.bs., İnkılap Kitabevi, İstanbul 1992.
  • Gündüz, İrfan, Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn, Seha Neşriyât, İstanbul 1984.
  • Hâce Yusuf-i Hemedanî, Rutbetü’l-Hayat: Hayat Nedir, çev. Necdet Tosun, İnsan Yay., İstanbul 1998.
  • Hâkim Tirmizî, Beyânü’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fuâd ve’l-Lüb, Kahire 1958.
  • Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar, Remzi Kitabevi, İstanbul 1977.
  • Hasan eş-Şarkavî, Mu’cemu Elfâzi’s-Sûfîyye, Müessesetü Muhtâr, Kahire, 1987.
  • Hâce Yusuf-i Hemedanî, Rutbetü’l-Hayat: Hayat Nedir, çev. Necdet Tosun, İnsan Yay., İstanbul 1998.
  • http://dergi.altinoluk.com/makale_detay.php?makale_no=d200s026m1&dergi_sayi=200.
  • http://www.hermetics.org/ chakra. html; Yazan: El Collie, Çakralar, çev. Kemal Menemencioğlu.
  • Hüseyin b. İbn Yemîn, Mir’ât’ül-Bedâyi’, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Veliyyüddîn, nr.3229.
  • Hüseyin b. Muhammed Rağıb el-İsfehanî, el-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân, Dâru Kahraman, İstanbul 1986.
  • Idries Shah, A Performed Scorpion: The Way to the Way, Third Impression, The Octagon Press, London, 1990.
Toplam 51 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

İsa Çelik

Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2009
Yayımlandığı Sayı Yıl 2009

Kaynak Göster

ISNAD Çelik, İsa. “Tasavvuf Terminolojisinde Letâif-I Ruhaniyye”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 9/2 (Eylül 2009), 83-116. https://doi.org/10.5281/zenodo.3344056.

26055

Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.