Öz
İlkçağdan günümüze kadar engellilere yönelik toplumsal algı ve uygulamaların geçirdiği değişim süreci incelendiğinde, bu algı ve uygulamaların tüm olumlu gelişmelere rağmen daha ziyade engellilerin aleyhinde sonuçlar doğurduğunu söyleyebiliriz. Söz konusu olumsuz sonuçlarda, kuşkusuz ilgili dönemlerde hakim olan ideolojilerin ve kültürel değerlerin önemli etkileri olmuştur. Bu bağlamda, başta Skolastik felsefeye bağlı kaldığı dönemlerde Kilise olmak üzere, dini temsil eden kurumların ve din adamlarının belirleyici rolleri dikkat çekicidir. Tarih boyunca gündeme gelen insan müdahalesine dayalı dinsel sapmaları bir tarafa bıraktığımız takdirde, özü itibarıyla her dinin insanın anlamlı ve huzurlu bir hayata ulaşmasında yardımcı olmayı en büyük amaç edindiğini tespit edebiliriz. Bu çerçevede din, bir yandan huzura ulaştıracak en uygun davranış kalıplarını sunarken, diğer yandan her bireye, gücü ve imkânı ölçüsünde hem toplumsal, hem de bireysel sorumluluklar yükler. Dinî kaynaklarda gündeme getirilen görev ve sorumlulukların ağırlıklı yanını, sevgi, kardeşlik, fedakârlık, dayanışma, yardımlaşma gibi başkalarını dikkate almayı içeren erdemler teşkil eder. Konuya İslam Dini özelinde yaklaştığımızda, hem teorik bilgi ve açıklamalar açısından, hem de uygulama örnekleri açısından dinin engellilere verdiği değerin en uç örneklerini kolaylıkla ortaya koyabiliriz. Genel bir prensip olarak İslam Dini, gerek Hz. Peygamber döneminde, gerekse sonrasında engellilere ve onların bakımlarından sorumlu olanlara yönelik bir taraftan anlamlandırıcı ve rahatlatıcı bilgiler sunarken, diğer taraftan da hayatlarını kolaylaştırıcı ve koruyucu düzenlemeler getirmiştir. Çalışmada söz konusu bilgi ve düzenlemeler, çeşitli uygulama örnekleriyle ele alınıp değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Adler, Alfred, Wozu Leben Wir, Fischer Taschenbuch Verl. Frankfurt 1994.
- Ak, Gülseren, “Türkiye’de Özürlülük ve Yaygın Toplumsal Rehabilitasyon”, Yeni Türkiye, S. 39, Ankara 2001.
- Akdemir, Nuran, “Rehabilitasyon Hizmetleri”, Yeni Türkiye, S. 39, Ankara 2001.
- Aydınlı, Abdullah, “İbn Ümmü Mektum”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. I- XXXIV, Divantaş Yay., İstanbul 1999.
- Bahadır, Abdülkerim, İnsanın Anlam Arayışı ve Din, İnsan Yay., İstanbul 2002.
- Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, 8. Baskı, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1989.
- Bookman, Michael, İnsanda Kişiliğin Gelişimi, (Çev. Hüseyin Başar), Düşünen Adam Yay., İstanbul 1993.
- Böschemeyer, Uwe, Die Sinnfrage in Psychotherapie und Theologie, Walter de Gruyter Verl. Berlin- New York 1977.
- Brandt, Gustav A., Psychologie und Psychopatpologie für soziale Berufe, 11. Auflage, Luchterland Verl., Darmstadt 1979.
- Büyükdüvenci, Sabri, Varoluşçuluk ve Eğitim, Form Ofset, Ankara 1994.
- Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, C. I-XVIII, Akçağ Yay., Ankara 2004.
- Carrel, Alexis, Başarının Sırları, (Çev. R. Özdek), Yağmur Yayınevi, İstanbul ts.
- Certel, Hüseyin, “Din Psikolojisi Açısından Engelliler ve Din”, Tabula Rasa, S. 13, Isparta 2005.
- Collange, Christiane, Die Kunst des Glücks, Wilhelm Heyne Verl. München 1989.
- Cüceloğlu, Doğan, İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul. 1991.
- Cüceloğlu, Doğan, İyi Düşün Doğru Karar Ver, 5. Baskı, Sistem Yay., İstanbul 1994.
- Çalık, Selma, “Özürlülüğün Ölçülmesinde Metodolojik Yaklaşımlar ve 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması”, http://www.ozida.gov.tr/ozveri/ov2/ov2ozurlulugunolcul.htm, 27.10.2008.
- Döndüren, Hamdi, “İslam’ın Engellilere Tanıdığı Kolaylık ve Ruhsatlar”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Efe, Adem, “Engelli Birey ve Ailelerinin Sorunları, Toplumdan Beklentileri ve Din”, http://www.sosyalsiyaset.com/documents/engelli_birey_ve_ailelerinin.htm, 10.09.2008.
- “Engelliler ve İslam”, http://www.ruyalim.net/vaazlar/engelliler%20ve%20islam.doc, 27.10.2008.
- Ernst, Heiko, “Macht glauben Gesund”, Psychologie Heute, 24. Jahrgang, Heft 6, Weinheim 1997.
- Erul, Bünyamin, “Engelliler İle İlgili Hadislerin Analizi”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Fromm, Erich, Erdem ve Mutluluk (Çev. A. Yörükan), 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1994.
- Geçtan, Engin, “Sevgi Üzerine”, Psikoloji Dergisi, S. 10, Ankara 1980.
- Geçtan, Engin, Engin, İnsan Olmak, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
- Grom, Bernhard - Schmidt, Josef, Auf der Suche nach dem Sinn des Lebens ,4. Auflage, Herderbücherei, Freiburg-Basel-Wien 1979.
- Has, Polat, İslamiyette ve Hıristiyanlıkta İlim Anlayışı, TÖV Yay., İzmir 1991.
- Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, TDV Yay., Ankara 2001.
- http://www.diyanet. gov.tr /turkish/o/5_09_8.asp, 27.10.2008.
- http://www.engellilersitesi.com/haber/308-saglik-engelliler-tarihi.html, 22.08.2008.
- http://www.ntvmsnbc.com/news/246180.asp, 04.11.2008.
- http://www.ozida.gov.tr/III.ozululersurasibakimhizmetleri/komisyonraporlari/8bakimhizmetmevcutdurum.htm, 27.10.2008.
- http://www.pozitifengelliler.com/haber_detay.asp?haberID=150, 27.10.2008.
- http://www.tsd.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=5822&Itemid=3174, 22.08.2008.
- İşcan, Abdulbaki – Arslan, Ahmet – Yıldırım, Ali, “Engelliler, Toplumun Sessiz İnsanları”, Diyanet Aylık Dergi, S. 132, Ankara 2001.
- Karagöz, İsmail, “Kur’an’ın Engellilere Bakışı”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Karagöz, İsmail, “Kim Görme Engelli?”, Diyanet Aylık Dergi, S. 173, Ankara 2005.
- Kocaömer, Yavuz, “Engelliler Tarihi”, http://www.engelsizerisim.com/yazilar. php?oku= 1&bolum= 26&id=334, 22.08.2008.
- Krech, David – Crutchfıeld, Richard S., Sosyal Psikoloji, (Çev. E. Güngör), İÜEF. Yay., İstanbul 1979.
- Kula, Naci, “Bedenî Özürlü Gençlerin Din Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gereken Psikolojik Hususlar”, Gençlik Dönemi ve Eğitimi, (Yayına Haz. İ. Kurt-S. A. Tüz), İSAV Yay., İstanbul 2000.
- Kula, Naci,“Engellilik ve Din”, Diyanet Aylık Dergi, S. 161, Ankara 2004.
- Kula, Naci,Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma, DEM Yay., İstanbul 2005.
- Köse, Ali - Küçükcan, Talip, Deprem ve Din, Emre Yay., İstanbul 2006.
- Küçük, Raşit, Sevgi Medeniyeti, Rağbet Yay., İstanbul 2007.
- Lauster, Peter, Der Sinn des Lebens, 2. Auflage, Econ Verl., Düsseldorf 1989.
- Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, 5. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 1992.
- Morgan, Clifford T., Psikolojiye Giriş Ders Kitabı, (Çev. H. Arıcı - I. Savaşır ve diğ.), 5. Baskı, HÜ. Psikoloji Bölümü Yayınları, Ankara 1988.
- Nortbourne, Lord, Modern Dünyada Din, (Çev. Şehabettin Yalçın), İnsan Yay., İstanbul 1995.
- Özafşar, Mehmet Emin, , “İslam Kültüründe Engelli Meşhurlar ya da İslam kültüründen İnsan Manzaraları” Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Öztürk, Orhan, Psikanaliz ve Psikoterapi, 3. Baskı, Bilimsel Tıp Yay., Ankara 1998.
- Pazarlı, Osman, Din Psikolojisi, Remzi Kitabevi, Ankara 1992.
- Peker, Hüseyin, Din Psikolojisi, Sönmez Matbaası, Samsun 1993.
- Ronner, Angela S., “Geist ist Ursprung, ist Bedingung, nicht Ergebnis”, The International Journal Logotherapie, Volume 6, Nr. 2, Wien 1998.
- Salman, Yüksel, “İslam Dini’nin Engellilere Sağladığı Bazı Kolaylıklar”, Diyanet Aylık Dergi, S. 132, Ankara 2001.
- Sancaklı, Saffet, “Hz. Peygamberin Engellilere Karşı Bakış Açısının Tespiti”, http://www.dinbilimleri.com /dergi/cilt6/sayı2/makale/ sancakli.pdf, 27.10.2008.
- Sarıçam, İbrahim, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam Sempozyumu, (Yayına Hazırlayan: İ. Karagöz), DİB Yay., Ankara 2003.
- Yaran, C. Sadık, Kötülük ve Teodise, Vadi Yay., Ankara 1997.
- Yiğit, Yaşar, “Hz. Peygamberin Engellilere Davranışı”, Diyanet Aylık Dergi, S. 132, Ankara 2001.
Religious References and Practices Concerning the Due Treatment of the Disabled as a Pscyho-Social Question
Öz
When we examine closely the processes associated with the changes concerning the social perception of the disabled people in the past, we can say that the end-results of those changes have been consequential and even disadvantageous to the disabled, despite it all the positive developments. The ideologial and cultural values that have pervaded those ages have had influence on the developments and results. The Church and most of the religious foundations have played a major role in this process. In fact, religions have aimed to provide for people a meaningful and peaceful etc. as they present to their members certain conducts and behavioral patterns to attain peace. Again, religions hold their followers responsible in their life. The responsibilities that religions demand from their members include such virtues as love, brotherhood,self-sacrifise, solidarity, compassion and cooperation. As far as Islam is concerned, it too attaches great importance to the protection of the disabled people both, theory and practice. In this essay, we shall examine and evaluate some of the ideas and practices that are employed in this field.
Kaynakça
- Adler, Alfred, Wozu Leben Wir, Fischer Taschenbuch Verl. Frankfurt 1994.
- Ak, Gülseren, “Türkiye’de Özürlülük ve Yaygın Toplumsal Rehabilitasyon”, Yeni Türkiye, S. 39, Ankara 2001.
- Akdemir, Nuran, “Rehabilitasyon Hizmetleri”, Yeni Türkiye, S. 39, Ankara 2001.
- Aydınlı, Abdullah, “İbn Ümmü Mektum”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. I- XXXIV, Divantaş Yay., İstanbul 1999.
- Bahadır, Abdülkerim, İnsanın Anlam Arayışı ve Din, İnsan Yay., İstanbul 2002.
- Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, 8. Baskı, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1989.
- Bookman, Michael, İnsanda Kişiliğin Gelişimi, (Çev. Hüseyin Başar), Düşünen Adam Yay., İstanbul 1993.
- Böschemeyer, Uwe, Die Sinnfrage in Psychotherapie und Theologie, Walter de Gruyter Verl. Berlin- New York 1977.
- Brandt, Gustav A., Psychologie und Psychopatpologie für soziale Berufe, 11. Auflage, Luchterland Verl., Darmstadt 1979.
- Büyükdüvenci, Sabri, Varoluşçuluk ve Eğitim, Form Ofset, Ankara 1994.
- Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, C. I-XVIII, Akçağ Yay., Ankara 2004.
- Carrel, Alexis, Başarının Sırları, (Çev. R. Özdek), Yağmur Yayınevi, İstanbul ts.
- Certel, Hüseyin, “Din Psikolojisi Açısından Engelliler ve Din”, Tabula Rasa, S. 13, Isparta 2005.
- Collange, Christiane, Die Kunst des Glücks, Wilhelm Heyne Verl. München 1989.
- Cüceloğlu, Doğan, İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul. 1991.
- Cüceloğlu, Doğan, İyi Düşün Doğru Karar Ver, 5. Baskı, Sistem Yay., İstanbul 1994.
- Çalık, Selma, “Özürlülüğün Ölçülmesinde Metodolojik Yaklaşımlar ve 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması”, http://www.ozida.gov.tr/ozveri/ov2/ov2ozurlulugunolcul.htm, 27.10.2008.
- Döndüren, Hamdi, “İslam’ın Engellilere Tanıdığı Kolaylık ve Ruhsatlar”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Efe, Adem, “Engelli Birey ve Ailelerinin Sorunları, Toplumdan Beklentileri ve Din”, http://www.sosyalsiyaset.com/documents/engelli_birey_ve_ailelerinin.htm, 10.09.2008.
- “Engelliler ve İslam”, http://www.ruyalim.net/vaazlar/engelliler%20ve%20islam.doc, 27.10.2008.
- Ernst, Heiko, “Macht glauben Gesund”, Psychologie Heute, 24. Jahrgang, Heft 6, Weinheim 1997.
- Erul, Bünyamin, “Engelliler İle İlgili Hadislerin Analizi”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Fromm, Erich, Erdem ve Mutluluk (Çev. A. Yörükan), 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1994.
- Geçtan, Engin, “Sevgi Üzerine”, Psikoloji Dergisi, S. 10, Ankara 1980.
- Geçtan, Engin, Engin, İnsan Olmak, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
- Grom, Bernhard - Schmidt, Josef, Auf der Suche nach dem Sinn des Lebens ,4. Auflage, Herderbücherei, Freiburg-Basel-Wien 1979.
- Has, Polat, İslamiyette ve Hıristiyanlıkta İlim Anlayışı, TÖV Yay., İzmir 1991.
- Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, TDV Yay., Ankara 2001.
- http://www.diyanet. gov.tr /turkish/o/5_09_8.asp, 27.10.2008.
- http://www.engellilersitesi.com/haber/308-saglik-engelliler-tarihi.html, 22.08.2008.
- http://www.ntvmsnbc.com/news/246180.asp, 04.11.2008.
- http://www.ozida.gov.tr/III.ozululersurasibakimhizmetleri/komisyonraporlari/8bakimhizmetmevcutdurum.htm, 27.10.2008.
- http://www.pozitifengelliler.com/haber_detay.asp?haberID=150, 27.10.2008.
- http://www.tsd.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=5822&Itemid=3174, 22.08.2008.
- İşcan, Abdulbaki – Arslan, Ahmet – Yıldırım, Ali, “Engelliler, Toplumun Sessiz İnsanları”, Diyanet Aylık Dergi, S. 132, Ankara 2001.
- Karagöz, İsmail, “Kur’an’ın Engellilere Bakışı”, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Karagöz, İsmail, “Kim Görme Engelli?”, Diyanet Aylık Dergi, S. 173, Ankara 2005.
- Kocaömer, Yavuz, “Engelliler Tarihi”, http://www.engelsizerisim.com/yazilar. php?oku= 1&bolum= 26&id=334, 22.08.2008.
- Krech, David – Crutchfıeld, Richard S., Sosyal Psikoloji, (Çev. E. Güngör), İÜEF. Yay., İstanbul 1979.
- Kula, Naci, “Bedenî Özürlü Gençlerin Din Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gereken Psikolojik Hususlar”, Gençlik Dönemi ve Eğitimi, (Yayına Haz. İ. Kurt-S. A. Tüz), İSAV Yay., İstanbul 2000.
- Kula, Naci,“Engellilik ve Din”, Diyanet Aylık Dergi, S. 161, Ankara 2004.
- Kula, Naci,Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma, DEM Yay., İstanbul 2005.
- Köse, Ali - Küçükcan, Talip, Deprem ve Din, Emre Yay., İstanbul 2006.
- Küçük, Raşit, Sevgi Medeniyeti, Rağbet Yay., İstanbul 2007.
- Lauster, Peter, Der Sinn des Lebens, 2. Auflage, Econ Verl., Düsseldorf 1989.
- Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, 5. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 1992.
- Morgan, Clifford T., Psikolojiye Giriş Ders Kitabı, (Çev. H. Arıcı - I. Savaşır ve diğ.), 5. Baskı, HÜ. Psikoloji Bölümü Yayınları, Ankara 1988.
- Nortbourne, Lord, Modern Dünyada Din, (Çev. Şehabettin Yalçın), İnsan Yay., İstanbul 1995.
- Özafşar, Mehmet Emin, , “İslam Kültüründe Engelli Meşhurlar ya da İslam kültüründen İnsan Manzaraları” Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam, DİB Yay., Ankara 2005.
- Öztürk, Orhan, Psikanaliz ve Psikoterapi, 3. Baskı, Bilimsel Tıp Yay., Ankara 1998.
- Pazarlı, Osman, Din Psikolojisi, Remzi Kitabevi, Ankara 1992.
- Peker, Hüseyin, Din Psikolojisi, Sönmez Matbaası, Samsun 1993.
- Ronner, Angela S., “Geist ist Ursprung, ist Bedingung, nicht Ergebnis”, The International Journal Logotherapie, Volume 6, Nr. 2, Wien 1998.
- Salman, Yüksel, “İslam Dini’nin Engellilere Sağladığı Bazı Kolaylıklar”, Diyanet Aylık Dergi, S. 132, Ankara 2001.
- Sancaklı, Saffet, “Hz. Peygamberin Engellilere Karşı Bakış Açısının Tespiti”, http://www.dinbilimleri.com /dergi/cilt6/sayı2/makale/ sancakli.pdf, 27.10.2008.
- Sarıçam, İbrahim, Ülkemizde Engelliler Gerçeği ve İslam Sempozyumu, (Yayına Hazırlayan: İ. Karagöz), DİB Yay., Ankara 2003.
- Yaran, C. Sadık, Kötülük ve Teodise, Vadi Yay., Ankara 1997.
- Yiğit, Yaşar, “Hz. Peygamberin Engellilere Davranışı”, Diyanet Aylık Dergi, S. 132, Ankara 2001.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din, Toplum ve Kültür Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.