Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

The Quest for a Methodology of Tafsīr: Works of Tafsīr Methodology and Qur’an Sciences in the Mamluk Era

Yıl 2023, , 429 - 452, 30.12.2023
https://doi.org/10.33420/marife.1368010

Öz

Since the very early periods of Islam, Muslim scholars engaged in the task of exegesis have adhered to specific methodologies and guiding principles within their literary compositions. While these methodologies and principles may not always be explicitly articulated, they can nonetheless be discerned through a thorough analysis of their written works. Within this context, exegetes have consistently prioritized certain principles when addressing issues such as the role of narration within tafsīr, the semantic framework of the Arabic language, the obligatory nature of adhering to the Quran’s literal meaning, the significance of contextual factors, and the boundaries and obligatory nature of interpretations rooted in personal opinion (raʾy).
Exegetes like Muhammad b. Jarīr al-Ṭabarī (d. 310/923) talked about the sciences of the Qur’an in a general sense in the introductions of their tafsīr, and in particular the reasons for writing their tafsīr and the methodologies and principles that should be observed in doing tafsīr. Al-Thaʻlabī’s (d. 427/1035) al-Kashf wa-l-beyân, al-Rāghib al-Iṣfahānī’s (fl. first quarter of the 5th century) commentary (Jāmiʿ al-tafāsīr), Abū ʿAbdAllah al-ʿĀṣimī al-Khorasānī’s (alive in 425 A.H.) Mabānī li-naẓm al-maʿānī, Maḥmūd b. ʿUmar al-Zamakhsharī’s (d. 538/1144) al-Kashshāf and Ibn ʿAṭıyya’s (d. 541/1147) al-Muḥarrar al-wajīz can be mentioned as examples.
Prior to the Mamluk era, a multitude of independent scholarly investigations were conducted concerning the Qur’an sciences and the methodologies employed in its commentary. During this specific period, which spans from the 7th to the 10th centuries A.H., a remarkable corpus of scholarly literature emerged, marked by its enhanced sophistication, comprehensiveness, and profound insights into both the Qur’an sciences and exegesis. These seminal works exerted a profound and enduring influence on subsequent literary endeavors within the realm of Qur’an exegesis, as well as on the production of new treatises within these same domains. Consequently, a collective examination of the works produced during this epoch assumes significant importance in the endeavor to gain insight into not only this particular era but also the subsequent epochs that unfolded.
Ibn Taymiyya (d. 728/1328), an immensely influential figure of this era, authored a methodology for Qur’an exegesis, and the theory of tafsīr he developed did impact certain contemporary commentators, but its most profound effects were witnessed during the modern period, and it has been very decisive in matters such as interpreting the Qur’an with the Quran itself, interpreting the Qur’an with the Sunnah (the traditions of the Prophet), and critiquing Israelite narratives. Scholars like Najm al-Dīn al-Ṭūfī (d. 716/1316) and Muḥyī al-Dīn al-Kāfiyajī (d. 879/1474) followed in Ibn Taymiyya’s footsteps, attempting to develop their own methods of tafsīr. Al-Kāfiyajī’s endeavor to establish a theoretical framework for tafsīr and to evolve it as a continuous discipline stands out as a significant feature of this period within the field of Qur’an exegesis. Nevertheless, it appears that al-Kāfiyajī’s efforts did not achieve lasting success and were not further developed by subsequent generations. In a broader context, the quest for exegetical methodologies, including those of Molla Fanārī (d. 834/1431), al-Kāfiyajī, and other such scholars, appears to have been confined to the Mamluk era and the early years of the Ottoman Empire, with only a few exceptions. The systematic study of tafsīr methods was revived during subsequent renewal movements and modernization efforts, culminating in various original research endeavors in this domain.
During this era, scholarly investigations into Qur’an sciences also reached a commendable level. Badr al-Dīn al-Zarkashī (d. 794/1392), drawing upon numerous exegeses, meticulously compiled a compendium of Qur’an sciences enriched with his analytical insights. Similarly, Jalāl al-Dīn al-Bulqīnī (d. 824/1421) authored a work on Qur’an sciences as an output of his tafsīr lectures within Mamluk institutions. Jalāl al-Dīn al-Suyūṭī (d. 911/1505) significantly advanced the field by creating more systematic and comprehensive texts, building upon the contributions of his predecessors. al-Suyūṭī’s writings emerged as crucial sources for subsequent works in the domains of Qur’an sciences, tafsīr methodologies, and historical investigations into Qur’an exegesis.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

  • Ahmed b.Hanbel, Ahmed b. el-Müsned. ed. Şuayb el-Arnavud - Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1988.
  • Boyalık, M. Talha. “Molla Fenârî’nin Tefsir İlminin Mahiyetine Dair Tartışmasının Tahlili”. İslam Araştırmaları Dergisi 18 (2007), 73-100.
  • Bulkînî, Celâleddîn el-. Mevâkı‘u’l-‘ulûm fî mevâkı‘ı’n-nücûm. thk. Enver Mahmûd el-Mursî. Tanta: Dâru’s-Sahâbe, 2007.
  • Endelüsî, Ebû Hayyân el-. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkı Muhammed Celil. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
  • Goldziher, Ignaz. Mezâhibü’t-tefsîri’l-İslâmî. çev. Abdulhalim Neccâr. Mısır: Mektebetü’l-Hâncî, 1955.
  • Harâllî, Ebü’l-Hasen el-. Miftâhu’l-bâbi’l-mukaffel ‘alâ fehmi’l-Kur’âni’l-münezzel. ed. Mahmâdî b. Abdüsselam. 1 Cilt. Mağrip, 1418.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali el-Askalânî. ed-Dürerü’l-kâmine fi’l-a‘yâni’l-mieti’s-sâmine. ed. Abdulmuid Han. 6 Cilt. Haydarabad: Meclisü Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1392.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn el-Askalânî. İnbâü’l-gumr bi-ebnâi’l-‘umr. thk. Hasan Ha-beşî. 4 Cilt. Kahire: İhyâu’t-Türâsi’l-İslâm, 1969.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyyeti, 2002.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1420.
  • İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. thk. Adnan Zerzûr. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1392.
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. Kânûnü’t-te’vîl. ed. Muhammed es-Süleymânî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kıble, 1986.
  • İbnü’l-Ekfânî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. İbrâhim es-Sincârî. İrşâdü’l-kâsıd ilâ esne’l-makâsıd. ed. J. J. Witkam. Leiden: Ter Lugt Pers, 1989.
  • İhsan Fazlığlu. “İbnü’l-Ekfânî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/22-24. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Kâfiyeci, Muhammed b. Süleyman el-. Kitâbu’t-teysîr fî kavâidi ‘ilmi’t-tefsîr. thk. İsmail Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1989.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Bulkînî, Abdurrahman b. Ömer”. 409-410. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1941.
  • Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İncelme”. İslâm Araştırmaları Dergisi 31 (2014), 33-65.
  • Kaya, Mesut. “İbn Teymiyye’nin Tefsir Geleneği Eleştirisi”. İslam İlim ve Düşünce Tarihinde Eleştiri Geleneği. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
  • Kaya, Mesut. “Memlûk Dönemi Tefsir Eğitimi ve Çalışmaları: Tarihsel Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/3 (2020), 993-1015.
  • Kaya, Mesut. “Şerh ve Hâşiyelerin Tefsir İlmine Katkıları: Teftâzânî’nin el-Keşşâf Şerhi Örneği”. İslam İlim ve Düşünce Tarihinde Şerh Geleneği. ed. Mesut Kaya - Engin, Sezai. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2020.
  • Kaygısız, Halil İbrahim. “Kâfiyecî’nin Teysîr’inde Tefsiri Müdevven Bir İlim Olarak Yeniden Tesis Etme Çabası”. Osmanlı’da İlm-i Tefsir. ed. M. Taha Boyalık - Harun Abacı. 593-626. İstanbul: İsar Yayınları, 2019.
  • Marifet, Muhammed Hâdî. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn fî sevbihi’l-kaşîb. 2 Cilt. Meşhed: Menşûrâtü’l-Câmiati’r-Radaviyye, 1418.
  • Maşalı, Mehmet Emin. “İbn Teymiyye’ye Göre Hatalı Tefsir Kuramları”. Bilimname 6/15 (2008), 123-146.
  • Maşalı, Mehmet Emin. “Osmanlı Dönemi Tefsir Usulü Çalışmaları”. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri. 245-294. İstanbul, Ensar Neşriyat, 2012.
  • Maşalı, Mehmet Emin. “Osmanlı’dan Günümüze Kur’an İlimleri / Tefsir Usulü Çalışmaları”. TALİD: Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 10/19-20 (2012), 109-163.
  • Rosenthal, Franz. İlmü’t-târîh ‘inde’l-Müslimîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
  • Saleh, Marlis, J. “Süyûtî ve Eserleri: Memlük Döneminden Bugüne İslâmî İlimlerdeki Yeri”. çev. Ayşe Nur Yamanus. Hadis ve Siyer Araştırmaları 4/1 (2018), 65-81.
  • Saleh, Waled. “İbn Teymiyye ve zuhûru’l-hîrmînûtîkâ er-râdîkâliyye dirâse ttahlîliyye li-Mukaddimeti’t-tefsîr”. çev. Mahmud Ebû Abdullah. İbn Teymiyye ve asruhû. Beyrut: eş-Şebeketü’l-Arabiyye, 2018.
  • Saleh, Waled. “Preliminary Remarks on the Historiography of tafsīr in Arabic: A History of the Book Approach”. Journal of Qur’anic Studies 12 (2010), 6-40.
  • Seber, Abdülkerim. “Necmeddin et-Tûfî’nin ‘El-İksîr fî İlmi’t-Tefsîr’ İsimli Eserinin Tefsir Usulü Açısından Değerlendirilmesi”. D.E.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2006), 25-59.
  • Süyûtî, Celâleddin es-. Bugyetü’l-vu‘ât fî tabakâti’l-lugaviyyîn ve’n-nühât. thk. M. Ebu’l-Fazl İbrâhim. 2 Cilt. Lübnan: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
  • Süyûtî, Celâleddin es-. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. M. Ebu’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1974.
  • Süyûtî, Celâleddin es-. Hüsnü’l-muhâdara fî târîhi Mısr ve’l-Kâhira. 2 Cilt. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1967.
  • Şen, Ercan, “Memlüklerde Tefsir”, Tefsir Tarihi, ed. Mehmet Çiçek- Sema Çelem (İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2023), s. 253-282.
  • Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr et-. Câmiu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdul-lah b. Abdulmuhsîn et-Türkî. 26 Cilt. Dâru Hecer, 2001.
  • Taşköprizâde, Ahmed Efendi. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-‘ulûm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
  • Tûfî, Necmeddin et-. el-İksîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. thk. Abdülkâdir Hüseyn. Beyrut: Dâru’l-Evzâî, 1989.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin ez-. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer ez-. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabi, 3. Basım, 1407.
  • Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah ez-. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ebu’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957.

Tefsirde Usul Arayışları: Memlükler Döneminde Tefsir Usulü ve Kur’an İlimleri Çalışmaları

Yıl 2023, , 429 - 452, 30.12.2023
https://doi.org/10.33420/marife.1368010

Öz

Erken dönemden itibaren müfessirler tefsirlerini telif ederlerken belli usul ve esasları dikkate almışlardır. Bu usul ve esaslar her zaman belirgin bir biçimde ortaya konmasa da söz konusu tefsirler yakından incelendiğinde bunları tespit etmek mümkündür. Bu bağlamda tefsirde rivayet olgusu, Arap dilinin anlam çerçevesi, Kur’an’ın zahirinin bağlayıcılığı, siyakın dikkate alınması, reye dayalı tefsirin sınırları ve bağlayıcılığı gibi hususlar, müfessirlerin göz önünde bulundurduğu ilkeler olmuştur.
Sözgelimi Muhammed b. Cerîr et-Taberî (ö. 310/923), tefsirinin mukaddimesinde genel anlamda Kur’an ilimlerinden, özel anlamda da tefsirini telif gerekçelerinden ve bir Kur’an tefsirinde gözetilmesi gereken usul ve esaslardan söz etmiştir. Aynı şekilde Saʻlebî (ö. 427/1035) el-Keşf ve’l-beyân, Râgıb el-İsfahânî (V. yüzyılın ilk çeyreği) Câmiu’t-tefâsîr, Ebû Abdullah el-Âsımî el-Horasânî (h. 425’te hayatta) el-Mebânî li-nazmi’l-meânî, Zemahşerî (ö. 538/1144) el-Keşşâf ve İbn Atıyye (ö. 541/1147) el-Muharrerü’l-vecîz adlı eserlerinin mukaddimelerinde tefsirlerini kaleme alırken gözettikleri usul ve esasları belirtmişlerdir.
Memlükler döneminde de gerek müstakil olarak gerekse tefsirlerin mukaddime kısımlarında ulûmu’l-Kur’ân ve tefsir usulüne dair çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu döneme tekabül eden hicrî 7-10. asırlarda ise Kur’an ilimleri ve tefsir usulüne dair daha rafine, daha kapsamlı ve derinlikli eserler kaleme alınmıştır. Bu eserlerin sonraki literatür üzerinde yani hem tefsir telifinde hem de aynı alanlarda yazılacak yeni eserler üzerinde ciddi etkileri olmuştur. Bu bakımdan Memlükler döneminde telif edilen eserlere toplu bir bakış gerek o dönemi gerekse sonraki dönemleri anlamak açısından önem arz etmektedir. Biz de bu makalede Memlükler döneminde telif edilen tefsir usulü ve ulûmu’l-Kur’ân eserlerini bu eserlerin birbirleri üzerindeki ve modern dönemdeki etkilerini müstakil olarak incelemenin faydalı olacağını düşündük.
Sözgelimi Memlükler döneminin en etkili simalarından İbn Teymiyye’nin (ö. 728/1328), geliştirdiği tefsir yöntemi kendi dönemindeki kimi müfessirleri etkilemenin yanı sıra daha çok modern dönemi etkilemiş, Kur’an’ın Kur’an’la tefsiri, Kur’an’ın sünnetle tefsiri ve isrâiliyat tenkidi gibi hususlarda belirleyici olmuştur. Onun arkasından gelen Necmeddin et-Tûfî (ö. 716/1316) ve Muhyiddin el-Kâfiyeci (ö. 879/1474) gibi âlimler de tefsir usulüne ilişkin önemli katkılar ortaya koymuşlardır. Bilhassa Kâfiyeci’nin tefsir ilmini nazarî bir çerçeveye oturtmaya ve tefsiri müdevven bir ilim olarak ortaya koyma çabası, tefsir ilmi açısından dönemin en dikkat çekici özelliklerinden biri olmuştur. Bununla birlikte Kâfiyeci’nin bu teşebbüsünün sonuçsuz kaldığı ve sonraki nesiller tarafından geliştirilmediği görülmektedir. Hatta daha genel manada söylemek gerekirse gerek Molla Fenârî’nin (ö. 834/1431) gerekse Kâfiyeci’nin ve bahse konu diğer âlimlerin tefsir usulü arayışları Memlükler ve bazı istisnaları olmakla birlikte Osmanlı’nın erken dönemleriyle sınırlı kalmış görünmektedir. Ne var ki tefsir usulü çalışmaları tecdid hareketleri ve modernleşmeyle birlikte tekrar gündeme gelmiş ve bugün de tefsir usulüne ilişkin yeni arayışlar kendini göstermiştir.
Ulûmu’l-Kur’ân çalışmalarının belirli bir ivme kazandığı Memlükler döneminde Bedreddin ez-Zerkeşî (ö. 794/1392) pek çok tefsirden istifade ederek Kur’an ilimlerini cem edip tahkike dayalı görüşleriyle zengin içerikli bir eser telif etmiştir. Yine Celâleddin el-Bulkînî (ö. 824/1421), Memlük kurumlarında yürüttüğü tefsir derslerinin bir semeresi olarak bir başka Kur’an ilimleri eseri kaleme almıştır. Celâleddin es-Süyûtî (ö. 911/1505) her ikisinin çalışmalarını esas alarak yazdığı eserlerle, daha sistematik, daha zengin içerikli kitaplar telif etmiştir. Süyûtî’nin eserleri, Kur’an ilimleri, tefsir usul ve tarihine dair daha sonra yazılan eserlere önemli bir kaynak işlevi görmüştür.

Etik Beyan

Eklendi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

  • Ahmed b.Hanbel, Ahmed b. el-Müsned. ed. Şuayb el-Arnavud - Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1988.
  • Boyalık, M. Talha. “Molla Fenârî’nin Tefsir İlminin Mahiyetine Dair Tartışmasının Tahlili”. İslam Araştırmaları Dergisi 18 (2007), 73-100.
  • Bulkînî, Celâleddîn el-. Mevâkı‘u’l-‘ulûm fî mevâkı‘ı’n-nücûm. thk. Enver Mahmûd el-Mursî. Tanta: Dâru’s-Sahâbe, 2007.
  • Endelüsî, Ebû Hayyân el-. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkı Muhammed Celil. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
  • Goldziher, Ignaz. Mezâhibü’t-tefsîri’l-İslâmî. çev. Abdulhalim Neccâr. Mısır: Mektebetü’l-Hâncî, 1955.
  • Harâllî, Ebü’l-Hasen el-. Miftâhu’l-bâbi’l-mukaffel ‘alâ fehmi’l-Kur’âni’l-münezzel. ed. Mahmâdî b. Abdüsselam. 1 Cilt. Mağrip, 1418.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali el-Askalânî. ed-Dürerü’l-kâmine fi’l-a‘yâni’l-mieti’s-sâmine. ed. Abdulmuid Han. 6 Cilt. Haydarabad: Meclisü Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1392.
  • İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn el-Askalânî. İnbâü’l-gumr bi-ebnâi’l-‘umr. thk. Hasan Ha-beşî. 4 Cilt. Kahire: İhyâu’t-Türâsi’l-İslâm, 1969.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyyeti, 2002.
  • İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1420.
  • İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. thk. Adnan Zerzûr. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1392.
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. Kânûnü’t-te’vîl. ed. Muhammed es-Süleymânî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kıble, 1986.
  • İbnü’l-Ekfânî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. İbrâhim es-Sincârî. İrşâdü’l-kâsıd ilâ esne’l-makâsıd. ed. J. J. Witkam. Leiden: Ter Lugt Pers, 1989.
  • İhsan Fazlığlu. “İbnü’l-Ekfânî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/22-24. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Kâfiyeci, Muhammed b. Süleyman el-. Kitâbu’t-teysîr fî kavâidi ‘ilmi’t-tefsîr. thk. İsmail Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1989.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Bulkînî, Abdurrahman b. Ömer”. 409-410. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1941.
  • Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İncelme”. İslâm Araştırmaları Dergisi 31 (2014), 33-65.
  • Kaya, Mesut. “İbn Teymiyye’nin Tefsir Geleneği Eleştirisi”. İslam İlim ve Düşünce Tarihinde Eleştiri Geleneği. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
  • Kaya, Mesut. “Memlûk Dönemi Tefsir Eğitimi ve Çalışmaları: Tarihsel Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/3 (2020), 993-1015.
  • Kaya, Mesut. “Şerh ve Hâşiyelerin Tefsir İlmine Katkıları: Teftâzânî’nin el-Keşşâf Şerhi Örneği”. İslam İlim ve Düşünce Tarihinde Şerh Geleneği. ed. Mesut Kaya - Engin, Sezai. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2020.
  • Kaygısız, Halil İbrahim. “Kâfiyecî’nin Teysîr’inde Tefsiri Müdevven Bir İlim Olarak Yeniden Tesis Etme Çabası”. Osmanlı’da İlm-i Tefsir. ed. M. Taha Boyalık - Harun Abacı. 593-626. İstanbul: İsar Yayınları, 2019.
  • Marifet, Muhammed Hâdî. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn fî sevbihi’l-kaşîb. 2 Cilt. Meşhed: Menşûrâtü’l-Câmiati’r-Radaviyye, 1418.
  • Maşalı, Mehmet Emin. “İbn Teymiyye’ye Göre Hatalı Tefsir Kuramları”. Bilimname 6/15 (2008), 123-146.
  • Maşalı, Mehmet Emin. “Osmanlı Dönemi Tefsir Usulü Çalışmaları”. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri. 245-294. İstanbul, Ensar Neşriyat, 2012.
  • Maşalı, Mehmet Emin. “Osmanlı’dan Günümüze Kur’an İlimleri / Tefsir Usulü Çalışmaları”. TALİD: Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 10/19-20 (2012), 109-163.
  • Rosenthal, Franz. İlmü’t-târîh ‘inde’l-Müslimîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
  • Saleh, Marlis, J. “Süyûtî ve Eserleri: Memlük Döneminden Bugüne İslâmî İlimlerdeki Yeri”. çev. Ayşe Nur Yamanus. Hadis ve Siyer Araştırmaları 4/1 (2018), 65-81.
  • Saleh, Waled. “İbn Teymiyye ve zuhûru’l-hîrmînûtîkâ er-râdîkâliyye dirâse ttahlîliyye li-Mukaddimeti’t-tefsîr”. çev. Mahmud Ebû Abdullah. İbn Teymiyye ve asruhû. Beyrut: eş-Şebeketü’l-Arabiyye, 2018.
  • Saleh, Waled. “Preliminary Remarks on the Historiography of tafsīr in Arabic: A History of the Book Approach”. Journal of Qur’anic Studies 12 (2010), 6-40.
  • Seber, Abdülkerim. “Necmeddin et-Tûfî’nin ‘El-İksîr fî İlmi’t-Tefsîr’ İsimli Eserinin Tefsir Usulü Açısından Değerlendirilmesi”. D.E.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2006), 25-59.
  • Süyûtî, Celâleddin es-. Bugyetü’l-vu‘ât fî tabakâti’l-lugaviyyîn ve’n-nühât. thk. M. Ebu’l-Fazl İbrâhim. 2 Cilt. Lübnan: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
  • Süyûtî, Celâleddin es-. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. M. Ebu’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1974.
  • Süyûtî, Celâleddin es-. Hüsnü’l-muhâdara fî târîhi Mısr ve’l-Kâhira. 2 Cilt. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1967.
  • Şen, Ercan, “Memlüklerde Tefsir”, Tefsir Tarihi, ed. Mehmet Çiçek- Sema Çelem (İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2023), s. 253-282.
  • Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr et-. Câmiu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdul-lah b. Abdulmuhsîn et-Türkî. 26 Cilt. Dâru Hecer, 2001.
  • Taşköprizâde, Ahmed Efendi. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-‘ulûm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
  • Tûfî, Necmeddin et-. el-İksîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. thk. Abdülkâdir Hüseyn. Beyrut: Dâru’l-Evzâî, 1989.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin ez-. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer ez-. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabi, 3. Basım, 1407.
  • Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah ez-. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ebu’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957.
Toplam 41 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Tefsir
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Mesut Kaya 0000-0003-0884-8340

Proje Numarası Yok
Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2023
Kabul Tarihi 22 Aralık 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023

Kaynak Göster

ISNAD Kaya, Mesut. “Tefsirde Usul Arayışları: Memlükler Döneminde Tefsir Usulü Ve Kur’an İlimleri Çalışmaları”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 23/2 (Aralık 2023), 429-452. https://doi.org/10.33420/marife.1368010.