Öz
The Wahhabi movement, which was established by Muhammad b. Abdulwahhab (d. 1206/1792), spread in a short time with the support of the state, first in Najd, Hejaz, and other regions of Arabia, and then in the whole Islamic world with financial support. Although this movement attributes itself to the Selef, studies show the pioneers of today's Salafi-Wahhabites are Abdullah b. Wahb (d. 38/658) the leader of the Kharijiyya which is also known as the Wahbiyya movement, Muhammad b. Karram (d. 255/869), founder of the Karramiye school which is based on anthropomorphist/corporealist (attributing bodily properties to God) and the assimilationism (ascribing attributes to God that are shared by created beings) and in the later period Ibn Taymiyya (d. 728/1328) and one of his students Ibn al-Qayyim al-Jawziyya (d. 751/1350).
An invitation to the Qur'an and Sunnah against the sect fanaticism; whose first cores were seen from Ibn Taymiyya; became a state policy with the joint activities of Muhammad b. Abdulwahhab and the Saud Dynasty, and within the framework of this understanding all creed, fiqh, and mystic sects and traditions were opposed. Many violent groups have emerged as a result of this Wahhabi movement.
One of the imams of the Kaaba, al-Gamidi, describes the scholars of the Ahl-i Sunnah as “polytheist grave worshippers who offers shirk” and lists the names of the scholars that have adopted this creed; ranging from Imam Ghazali (d. 505/1111) to Imam Suyuti (d. 911/1505); accusing them to be heretics.
The trend of Salafi-Wahhabism started with the claim of allegiance to the Quran and the Sunnah; by leaving aside the tradition of 14 centuries and labeling it as the "religion of the ancestors"; entails belief principles that are reflected in the ISIS organization and have become the source of new dilemmas and crises today.
Another problem of the Salafi-Wahhabi movement is their anthropomorphist/corporealist and assimilationist belief, which they become a part of by reading mutashabih expressions in the nass (words of the Quran and Hadith) with their literal meaning. Tajseem is the embodiment of Allah, attributing bodily properties to Him and claiming that He is made up of parts, whereas tashbih is likening Allah to His creations.
Examinations show that Ahmed b. Hanbel (d. 241/855) and his predecessors had no belief in tajseem and tashbih. Ibnu'l-Cevzî (d. 656/1201), one of the imams of the Hanbali sect, argued that this understanding of tajseem and tashbih; which was tried to be attributed to Ahmed b. Hanbal; was not the way of the Hanbal and Hanbalî Sect. To prove this, he wrote the book " Daf' Shubah al-Tashbih bi-Akaff al-Tanzih" and revealed that the tajseem and tashbih believes were not originally in Hanbelî thought but tried to be attributed to the Hanbelî sect later. From the time of Ahmed bin Hanbal to this day there have been many scholars that have opposed tajseem and tashbih and have provided evidence that this belief has no place in the Hanbali Sect. To see the degree to which it has reached in Salafi-Wahhabism we will be giving examples from Abdulaziz Ibn Bâz (d. 1999), Nâsıruddin al-Elbânî. (d. 1999), Muhammad Ibn Useymin (d. 2001), who are considered to be the leaders of today’s Salafi-Wahhabi school. In our article, we have chosen these three people as they are very important for the Salafi-Wahhabis. They value these leaders greatly and give great importance to their opinions so much that the fatwas in which these three leaders unite are accepted by some Wahhabîs as they are equal to ijma.
Ibn Usaymin, one of the contemporary Wahhabi leaders, who is considered by the Wahhabis as the imam, claims that it is constant for Allah to suffer or go through His own suffering based on the literal understanding of the Quran verses and hadiths and that Allah has His own unique izari (cover worn on the bottom) and rida (cover worn on the top). Ibn Bâz the former chief mufti of Saudi Arabia, highly respected by the Wahhabîs, also claims that Allah has a unique shadow based on the literal understanding of the nass, but that its arbitrariness is unknown and that this belief belongs to Ahl-i Sunnah wa'l-Jamaat.
Here, the biggest dilemma of the Salafi-Wahhabis is that they relate their views and expressions, which include tajseem and tashbih, to their Salaf scholars. In this article, we have analyzed whether Salafi-Wahhabism; which tries to attribute itself to the Ahl-i Sunnah wa'l-Jamaat; is correct and appropriate in the context of the belief of takfir (excommunication) and tajseem. In our article, we used comparative and explanatory methods from qualitative research techniques.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akpınar, Ali. Bir Âlim-Bir Âbid-Bir Şehîd Said b. Cübeyr ve Tefsîr İlmindeki Yeri. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 1. Basım, 2021.
- Âlu Ferrâc, Ebû Yusuf Midhat. El-Muhtasaru’l-Müfîd Fî Akâidi Eimmeti’t-Tevhîd. Beyrut: Müessetü’r-Reyyân, 1. Basım, 2005.
- Âlu Nu’mân, Şâdî. Mevsûa Muhammed Nâsiriddin El-Elbânî. el-Mansûra: Mektebetü Dâri İbn Abbâs, 1. Basım, 2010.
- Alyan, Mustafa Hamdu el-Hanbelî. Es-Sâdetu’l-Hanâbile ve’htilâfuhum Mea’s-Selefiyyeti’l-Muâsıra. Ürdün: Dâru’n-Nuri’l-Mubîn, 2. Basım, 2014.
- Apak, Adem. “İslam Tarihi Boyunca Selef ve Selefîlik Kavramlarının Anlam Serüveni.” Tarihte ve Günümüzde Selefîlik. ed. Ahmet Kavas. Ensar Neşriyat, 2014.
- Apaydın, Yunus. “Selefîlik: İçe Kapanmanın ve Yerelliğin İdeolojisi.” Modernleşme, Protestanlaşma ve Selefîleşme. ed. Mürteza Bedir et al. İstanbul: İsar Yayınları, 1st Ed., 2019.
- Baltacı, Burhan. “Haberî Sıfatlar Bağlamında Gazzâlî’nin ‘Selef’ Tanımının Değerlendirilmesi”. Marife 9/3 (2009), 111-123.
- Büyükkara Mehmet Ali. “Günümüzde Selefilik ve İslamî Hareketlere Etkisi”, Tarihte ve Günümüzde Selefîlik. ed. Ahmet Kavas. Ensar Neşriyat, 2014.
- Dahlân, Ahmed Zeynî. Hulâsatu’l-Kelâm Fî Beyâni Ümerâi’l-Beledi’l-Harâm. Mısır: el-Matbaatu’l-Hayriyye, 1. Basım, 1305.
- Demir, Hilmi. Selefiler ve Selefi Hareketi İŞİD Ne Kadar Sünnîdir? Ankara: 21. Yüzyıl Enstitüsü, 2014.
- Ebü’l-Bekâ Eyyûb. el-Külliyât. Beyrut: Dâru’r-Risâle, 2nd Ed., 1998.
- El-Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-Bârî Bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. ed. Abdurrahman El-Berrâk. Riyad: Dâru Taybe, 1. Basım, 2005.
- El-Beyazî, Kâdı Kemaleddin Ahmed. İşârâtu’l-Merâm Min İbârâti’l-İmâm. ed. Yusuf Abdurrezzak Eş-Şafiî. Karaçi: Zamzam Publishers, 1. Basım, 2004.
- El-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. El-Câmi’u’s-Sahîh. ed. Muhibbuddin El-Hatîb et al. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1400.
- El-Fadıl, Ahmed Muhammed. Mea’l-Fikri’l-Vehhabi ve Efrahihi. Dimeşk: Dâru’l-Beyrûtî, 1. Basım, 2017.
- El-Galâyînî, Mustafa. Câmiu’d-Durûsi’l-Arabiyye. ed. Ali Süleyman Şebbâre. Beyrut: Müessesetü’r-risale nâşirûn, 1. Basım, 2010.
- El-Gazzâlî, el-İktisâd fi’l-İtikâd, ed. İnsaf Ramazan, (Dımaşk: Dâru’l-Kuteybe, 2003).
- El-Gazzali, Huccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed. İlcâmu’l-Avamm an İlmi’l-Kelâm. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1st Ed., 2017.
- El-Gazzâli Ebû Hâmid Muhammed. Faslu’t-Tefrika (Mecmûatu Resâili’l-İmam el-Gazzâlî içinde). Kâhire: Mektebetü’t-Tevfikiyye.
- El-Ğâmidî, Halid. Şerhu Nevâkıdi’l-İslâm. el-Bâha, 1. Basım, 2015.
- El-Ğuneyman, Abdullah b. Muhammed. Şerhu Kitâbi’t-Tevhîd Min Sahîhi’l-Buhâri. Medinetü’l-Münevvere: Mektebetü’d-Dâr, 1. Basım, 1405.
- El-Halebî, Ali. Et-Tahzîr Min Fitneti’l-Ğuluvvi ve’t-Tekfîr. Kahire: Dâru’l-Minhâc, 1. Basım, 2005.
- El-Kârî, Molla Ali. Minahu’r-Ravdi’l-Ezher Fî Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber. ed. Vehbî Süleyman Ğavcî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1998.
- El-Kettânî, Muhammed b. Ca’fer. Er-Risâletü’l-Müstetrafa Li Beyâni Meşhûri Kütübi’s-Sünneti’l-Müşerrefe. ed. Ebû Ya’lâ El-Beydâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2011.
- El-Mevâhibî, Abdulbâki. El-Aynu ve’l-Eser Fî Akâidi Ehli’l-Eser. ed. İsâm Revvâs El-Kal’acî. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1. Basım, 1986.
- El-Usmânî, Muhammed Takiyyuddin. “Tarihte ve Günümüzde Selefîlik.” ed. Ahmet Kavas. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
- Es-Seffârînî, Muhammed b. Ahmed. Levâmiu’l-Envâri’l-Behiyye ve Sevâtıu’l-Esrâri’l-Eseriyye Li-Şerhi Dürreti’l-Mudiyye Fî Akdi’l-Firkati’l-Mardiyye. Dimeşk: Müessesetü’l-Hâfikîn, 1982.
- Es-Suyûtî, Celaleddin. El-İtkân Fî Ulûmi’l-Kur’ân. ed. Şuayb El-Arnaûd. Dimeşk: Dâru’r-Risâle en-Nâşirûn, 1. Basım, 2008.
- Eş-Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerim. El-Milel ve’n-Nihal. ed. Muhammed Ahmed Fehmî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1992.
- Et-Tehânevî, Eşref Ali. Mevsûatu Keşşâfi Istılâhati’l-Funûn. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1st Ed.,1996.
- Evkuran, Mehmet. “Bir Kriz Teolojisi ve Toplumsal Hareket Olarak Selefîlik-Selefî İdeoloji ve İslam Dünyasındaki Etkileri Üzerine Bir Analiz-”. Muhafazakâr Düşünce 12/45–46 (2015), 79-102.
- Harman, Ömer Faruk. “Teşbih.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2011.
- Hatiboğlu, Mehmed Said. “Seleften Beklenen”. İslâmiyât 10/1 (2007), 11-20.
- Heyet. Ed-Dürerü’s-Seniyye Fi’l-Ecvibeti’n-Necdiyye. ed. Abdurrahman İbn Kâsım El-Âsımî. Baskı yeri yok: Yayınevi yok, 6. Basım, 1996.
- İbn Abdilvahhab, Muhammed. Keşfü’ş-Şübühât. Riyad: Vizâretu’ş-Şûuni’l-İslamiyye, 1419.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-Muhtâr Ale’d-Dürri’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr. ed. Adil Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavvid. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
- İbn el-Useymin. Fetâva’n-Nûr ale’d-Derb. Riyad: Müessesetü’ş-Şeyh Muhammed b. Salih el-Useymin el-Hayriyye, 1434.
- İbn el-Useymin, Muhammed. El-Kavâidu’l-Müslâ Fî Sıfâtillah ve Esmâihi’l-Hüsnâ. ed. Eşref İbn Abdilmaksûd. Kâhire: Mektebetü’s-Sünne, 2. Basım, 1994.
- İbn el-Useymin, Muhammed. El-Kavlü’l-Müfîd Alâ Kitâbi’t-Tevhîd. ed. Süleyman Ebu’l-Hayl - Halid El-Müşeykıh. Riyad: Dâru’l-âsime, 2. Basım, 1415.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Mecmû Fetâvâ ve Resâili Muhammed b. Sâlih El-Useymin. ed. Fehd b. Nâsır Es-Süleyman. Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-neşr & Dâru’s-Süreyya li’n-neşr, 1413.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Şerhu’l-Akîdeti’l-Vâsitiyye. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 6. Basım, 1421.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Şerhu Elfiyyeti’bni Mâlik. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1434.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Şerhu Riyâzi’s-Sâlihîn. Riyad: Medâru’l-Vatan li’n-neşr, 1. Basım, 1426.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. ed. Sıdki Cemil El-Attar. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1. Basım, 2003.
- İbn Teymiyye. Kâide Celîle fi't-Tevessül ve’l-Vesîle. ed. Abdulkadir el-Arnaût. Riyad: Riâsetü İdâreti’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1419.
- İbn Teymiyye. Mecmû Fetâvâ. Medine: Vizâretu’ş-Şûuni’l-İslamiyye, 2004.
- İbn Teymiyye. et-Tis’îniyye. ed. Muhammed Aclân. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1999.
- İbn Teymiyye. Der’u Teâruzi’l-Akl ve’n-Nakl. ed. Muhammed Reşad Sâlim. Muhammed b. Suud Üni., 1991.
- İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman. Def’u Şübehi’t-Teşbîh Bi-Ekuffi’t-Tenzih. ed. Muhammed Zahid El-Kevseri. Kahire: Mektebetu’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1991.
- İbnu Ebî Ya’la, Kâdı Ebu’l-Hüseyin Muhammed. Tabakâtu’l-Hanâbile. ed. Abdurrahman b. Süleyman El-Useymin. Riyad: el-Emânetu’l-Âmme, 1999.
- İbnu Hamdân, Ahmed b. Hamdân el-Harrâni el-Hanbelî. Nihâyetü’l-Mübtediîn. ed. Nâsır Es-Selâme. Riyad: Mektebetü’-Rüşd, 1. Basım, 2004.
- İşcan, Mehmet Zeki. “Selefî Akımların İslâm Algısında Zâhirî-Lafzî Yorumun Yansımaları.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
- Kutlu, Sönmez. “Gelenekçi-Zâhirî İslâm Anlayışının Zihniyet Analizi: Epistemolojik, Teolojik ve Kültürel Temeller.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. ed. Nazar Muhammed El-Fâryâbî. Riyad: Dâru Taybe, 1. Basım, 1426.
- Özafşar, Mehmet Emin. “Günümüz Zâhirî-Selefî Çevrelerin Hadis Algısı ve Literalizm Sorunu.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
- Özervarlı, M. Sait. “Selefiyye.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2009.
- Saîd b. Cübeyr. Tefsiru Saîd b. Cübeyr (Mevsûatu Medreseti Mekke fi’t-Tefsîr serisi içinde). thk. Ahmed el-Umrânî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2011.
- Salman Sarkan. “IŞİD’in İdeolojisi: Cihadi Selefilik”. Lectio Socialis 4/2 ( 2020),97-112.
- Şentürk, Recep. “Usûlsüz Metincilik: Tarihselcilik Veya Selefîcilik Arasında Çağdaş İslam Düşüncesi.” ed. Mürteza Bedir et al. İstanbul: İsar Yayınları, 1st Ed., 2019.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Ehl-i Sünnet.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 10/525-530.
- Yeşilyurt, Temel. “Ehl-i Sünnetin Teolojik Boyutu”. İslâmiyât 8/3 (2005), 13-26.
- Tirmizî, Ebu İsa. el-Câmiu’l-Kebîr. ed. Beşşar Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 2nd Ed., 1998.
- Tunç, Mazhar. Suud Selefiliği Hadis İlmi Bağlamında Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2nd Ed., 2019.
- Uyanık, Mevlüt. Selefi Zihniyet ve Türkiye. Ankara: Ay Yayınları, 2018.
- Ünlüsoy Kamile. “Mısır’daki Selefîlik ve İhvân-ı Müslimîn İlişkisine Dair Bazı Mülahazalar”, Selefilik. ed. Doğan Kaplan. Konya:Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
- Anadolu Ajansı (AA), “Suud için Vehhâbîlik’ten dönüş mümkün mü?”, https://aa.com.tr/tr/analiz-haber/suud-icin-vehhâbîlik-ten-donus-mumkun-mu/1115783 (Erişim 08.04.18)
- The Atlentic, “Saudi Crown Prince: Iran's Supreme Leader 'Makes Hitler Look Good'” https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/04/mohammed-bin-salman-iran-israel/557036/ (Erişim 08.04.18)
- İslamlite. “الشيخ عادل الكلباني يفجرها داعش نبتة سلفية”. Youtube. Yayın Tarihi 31 Ocak 2016. https://www.youtube.com/watch?v=frAewukRaK0
- İbn el-Useymin, Muhammed. “معنى حديث يسب الدهر وأنا الدهر”. Youtube. Yayın Tarihi 14 Temmuz 2019. https://www.youtube.com/watch?v=8CYSnEIyMOw
- İbn el-Useymin, Muhammed. “الدرس التاسع من دروس عقيدة أهل السنة والجماعة”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Şubat 2020. https://www.youtube.com/watch?fbclid=IwAR3S01RzMc0TiW_hvy26g9bPJZ9iWYNcdM3i3qOmdtIXoUmgG4JdrLbaw84&v=jc75EdGMd-I&feature=youtu.be
- İbn el-Useymin, Muhammed. “الكبرياء ردائي والعظمة إزاري”. Youtube. Yayın Tarihi 30 Temmuz 2014. https://www.youtube.com/watch?v=X6GXz8GlJw8
- El-Elbâni. “الألباني يقول عن الله بيعرف يدبر حالو ليش ماكلين همو؟”. Youtube. Yayın Tarihi 3 Ağustos 2017. https://www.youtube.com/watch?v=CZpBEQoD7ow&t=79s
- El-Elbâni. “الألباني: الله فوق عرشه بذاته”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Mayıs 2012. https://www.youtube.com/watch?v=TOXqToyuwLE
- Mevkiu İbn Bâz. “صفة ظله سبحانه”, https://binbaz.org.sa/fatwas/20247/%C2%A0صفة-ظله-سبحانه (Erişim 10.11.2020)
Öz
Muhammed b. Abdilvehhab ö. (1206/1792) tarafından tesis edilen Vahhabîlik akımı, devlet desteği ile önce kısa zamanda ilk çıkış yeri olan Necid, Hicaz ve Arabistan’ın diğer bölgelerinde, daha sonra maddî desteklerle tüm İslam âleminde yayılmıştır. Bu akım her ne kadar kendini selefe isnat etse de ilmî tetkikler günümüz Selefî-Vahhabîlerin öncülerinin Hâriciyye ya da diğer adıyla Vehbiyye akımının lideri olan Abdullah b. Vehb ö. (38/658), bir mücessime ve müşebbihe mezhebi olan Kerrâmiye ekolünün kurucusu Muhammed b. Kerrâm ö. (255/869) ile daha sonraki dönemde İbn Teymiyye ö. (728/1328) ve onun öğrencilerinden olan İbnü’l-Kayyım el-Cevziyye ö. (751/1350) olduğunu göstermektedir.
İlk nüveleri İbn Teymiyye’de görülen mezhep taassubuna karşı Kur’ân ve sünnete ittibâ daveti, Muhammed b. Abdilvehhab ve Suud Hanedanı’nın müşterek faaliyeti ile devlet politikası haline gelmiş, güdülen bu anlayış çerçevesinde itikadi, fıkhi ve irfani mezhep ve geleneğe topyekûn karşı çıkılmıştır.
Bu akım bünyesinde pek çok şiddet yanlısı gruplar zuhur etmiştir.
Ka’be imamlarından el-Ğâmidî, Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat alimlerini “şirke davet eden, müşrik kabirperestler” olarak nitelemekte, İmam el-Gazzâlî’den ö. (505/1111), İmam es-Suyûtî’ye ö. (911/1505) Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat akidesini benimsemiş pek çok alimi isim isim listeleyerek tekfir etmektedir. İnanç prensiplerinde DAİŞ örgütünde yansımasını gördüğümüz Selefî-Vahhabîliğin “atalar dini” olarak yaftaladıkları 14 asırlık geleneği bir kenara bırakarak, Kur’ân ve sünnete ittiba iddiasıyla başlattıkları akım gün geçtikte yeni çıkmazların ve krizlerin kaynağı olmaktadır.
Günümüzde Selefî-Vahhabî orijinli gruplara ait yayımlarda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının tamamı tekfir edilmekte, Türkler “kabirlere tapan (ubbâdu’l-kubûr), sâlihlere ibadet eden, Allah’ın tevhidinden şirke dönen, Hz. Peygamberin sünnetini bid‘atlerle değiştiren” kişiler olarak tavsif edilmekte, Türkleri tekfir etmeyenler de kafir ilan edilmektedir. Dolayısıyla Selefî-Vahhabîliğin sadece DAİŞ gibi alt fraksiyonları itibariyle değil usûlu ve itikadı açısından da bu anlayışın gerçek kimliği ile tanıtılmasının bir zaruret olduğu aşikardır.
Selefî-Vahhabîlik akımının tartışma konusu olan bir başka sorunu da nasslardaki müteşabih ifadeleri hakikat anlamına haml ederek düştükleri tecsim ve teşbih inancıdır. Tecsim Allah’ı cisimleştirme, kütleleştirme, parçalardan meydana geldiğini iddia etme iken teşbih Allah’ı yarattığı mahlukatına benzetmedir. Burada Selefî-Vahhabîlerin en büyük çıkmazı tecsim ve teşbih içeren görüş ve ifadelerini selef alimlerine nispet etmeleridir.
Yapılan tetkikler Ahmed b. Hanbel ö. (241/855) ve selef alimlerinde tecsim ve teşbih inancının olmadığını göstermektedir. Hanbelî mezhebi imamlarından İbnu’l-Cevzî ö. (656/1201), nispet edilmeye çalışılan bu tecsim ve teşbih anlayışının Ahmed b. Hanbel ve Hanbelî Mezhebinin usûlünde olmadığını ispat sadedinde “Def’u Şübehi’t-Teşbih bi-Ekuffi’t-Tenzih” isimli eserini kaleme almış ve tecsim ve teşbih inancının Hanbelî mezhebine sonradan nispet edilemeye çalışıldığını müdellel olarak ortaya koymuştur.
Selefî-Vahhabîlerde ne dereceye ulaştığının görülmesi için günümüz Selefî-Vahhabî önderleri kabul edilen, Selefî-Vahhabîler için içtihatları çok önem arz eden Abdulaziz İbn Bâz ö. (1999), Nâsıruddin el-Elbânî ö. (1999), Muhammed İbn Useymin’den ö. (2001) birtakım misaller verilecektir.
Vahhabîlerce müçtehit imam kabul edilen çağdaş Vahhabî liderlerinden İbn Useymin ayet ve hadislerin zahirinden yola çıkarak Allah’ın kendisine has eziyet görme/cefa çekmesinin sabit olduğunu, Allah’ın kendisine has izârı (alt tarafa giyilen örtü) ve ridâsı (üst örtüsü) olduğunu iddia etmektedir.
Suud eski baş müftüsü ve Vahhabîler nezdinde çok muteber olan İbn Bâz aynı şekilde nassların zahirinden hareketle Allah’ın kendine has bir gölgesinin olduğunu ancak bunun keyfiyetinin bilinmediğini iddia etmekte ve bu itikadın Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’e ait olduğunu savunmaktadır.
Yöntem olarak bu makalemizde selef ve Selefiyye kavramları arasındaki fark ortaya konulmaya çalışıldı. Kendisini Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’e nispet etmeye çalışan Selefî-Vahhabîliğin özellikle benimsedikleri tekfir, tecsim ve teşbih inancı bağlamında bu nispetinin doğru ve yerinde olup olmadığı tahlil edilmeye çalışıldı. Makalemizde nitel araştırma tekniklerinden karşılaştırmalı ve açıklayıcı metotlar kullanıldı.
Kaynakça
- Akpınar, Ali. Bir Âlim-Bir Âbid-Bir Şehîd Said b. Cübeyr ve Tefsîr İlmindeki Yeri. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 1. Basım, 2021.
- Âlu Ferrâc, Ebû Yusuf Midhat. El-Muhtasaru’l-Müfîd Fî Akâidi Eimmeti’t-Tevhîd. Beyrut: Müessetü’r-Reyyân, 1. Basım, 2005.
- Âlu Nu’mân, Şâdî. Mevsûa Muhammed Nâsiriddin El-Elbânî. el-Mansûra: Mektebetü Dâri İbn Abbâs, 1. Basım, 2010.
- Alyan, Mustafa Hamdu el-Hanbelî. Es-Sâdetu’l-Hanâbile ve’htilâfuhum Mea’s-Selefiyyeti’l-Muâsıra. Ürdün: Dâru’n-Nuri’l-Mubîn, 2. Basım, 2014.
- Apak, Adem. “İslam Tarihi Boyunca Selef ve Selefîlik Kavramlarının Anlam Serüveni.” Tarihte ve Günümüzde Selefîlik. ed. Ahmet Kavas. Ensar Neşriyat, 2014.
- Apaydın, Yunus. “Selefîlik: İçe Kapanmanın ve Yerelliğin İdeolojisi.” Modernleşme, Protestanlaşma ve Selefîleşme. ed. Mürteza Bedir et al. İstanbul: İsar Yayınları, 1st Ed., 2019.
- Baltacı, Burhan. “Haberî Sıfatlar Bağlamında Gazzâlî’nin ‘Selef’ Tanımının Değerlendirilmesi”. Marife 9/3 (2009), 111-123.
- Büyükkara Mehmet Ali. “Günümüzde Selefilik ve İslamî Hareketlere Etkisi”, Tarihte ve Günümüzde Selefîlik. ed. Ahmet Kavas. Ensar Neşriyat, 2014.
- Dahlân, Ahmed Zeynî. Hulâsatu’l-Kelâm Fî Beyâni Ümerâi’l-Beledi’l-Harâm. Mısır: el-Matbaatu’l-Hayriyye, 1. Basım, 1305.
- Demir, Hilmi. Selefiler ve Selefi Hareketi İŞİD Ne Kadar Sünnîdir? Ankara: 21. Yüzyıl Enstitüsü, 2014.
- Ebü’l-Bekâ Eyyûb. el-Külliyât. Beyrut: Dâru’r-Risâle, 2nd Ed., 1998.
- El-Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-Bârî Bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. ed. Abdurrahman El-Berrâk. Riyad: Dâru Taybe, 1. Basım, 2005.
- El-Beyazî, Kâdı Kemaleddin Ahmed. İşârâtu’l-Merâm Min İbârâti’l-İmâm. ed. Yusuf Abdurrezzak Eş-Şafiî. Karaçi: Zamzam Publishers, 1. Basım, 2004.
- El-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. El-Câmi’u’s-Sahîh. ed. Muhibbuddin El-Hatîb et al. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1400.
- El-Fadıl, Ahmed Muhammed. Mea’l-Fikri’l-Vehhabi ve Efrahihi. Dimeşk: Dâru’l-Beyrûtî, 1. Basım, 2017.
- El-Galâyînî, Mustafa. Câmiu’d-Durûsi’l-Arabiyye. ed. Ali Süleyman Şebbâre. Beyrut: Müessesetü’r-risale nâşirûn, 1. Basım, 2010.
- El-Gazzâlî, el-İktisâd fi’l-İtikâd, ed. İnsaf Ramazan, (Dımaşk: Dâru’l-Kuteybe, 2003).
- El-Gazzali, Huccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed. İlcâmu’l-Avamm an İlmi’l-Kelâm. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1st Ed., 2017.
- El-Gazzâli Ebû Hâmid Muhammed. Faslu’t-Tefrika (Mecmûatu Resâili’l-İmam el-Gazzâlî içinde). Kâhire: Mektebetü’t-Tevfikiyye.
- El-Ğâmidî, Halid. Şerhu Nevâkıdi’l-İslâm. el-Bâha, 1. Basım, 2015.
- El-Ğuneyman, Abdullah b. Muhammed. Şerhu Kitâbi’t-Tevhîd Min Sahîhi’l-Buhâri. Medinetü’l-Münevvere: Mektebetü’d-Dâr, 1. Basım, 1405.
- El-Halebî, Ali. Et-Tahzîr Min Fitneti’l-Ğuluvvi ve’t-Tekfîr. Kahire: Dâru’l-Minhâc, 1. Basım, 2005.
- El-Kârî, Molla Ali. Minahu’r-Ravdi’l-Ezher Fî Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber. ed. Vehbî Süleyman Ğavcî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1998.
- El-Kettânî, Muhammed b. Ca’fer. Er-Risâletü’l-Müstetrafa Li Beyâni Meşhûri Kütübi’s-Sünneti’l-Müşerrefe. ed. Ebû Ya’lâ El-Beydâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2011.
- El-Mevâhibî, Abdulbâki. El-Aynu ve’l-Eser Fî Akâidi Ehli’l-Eser. ed. İsâm Revvâs El-Kal’acî. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1. Basım, 1986.
- El-Usmânî, Muhammed Takiyyuddin. “Tarihte ve Günümüzde Selefîlik.” ed. Ahmet Kavas. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
- Es-Seffârînî, Muhammed b. Ahmed. Levâmiu’l-Envâri’l-Behiyye ve Sevâtıu’l-Esrâri’l-Eseriyye Li-Şerhi Dürreti’l-Mudiyye Fî Akdi’l-Firkati’l-Mardiyye. Dimeşk: Müessesetü’l-Hâfikîn, 1982.
- Es-Suyûtî, Celaleddin. El-İtkân Fî Ulûmi’l-Kur’ân. ed. Şuayb El-Arnaûd. Dimeşk: Dâru’r-Risâle en-Nâşirûn, 1. Basım, 2008.
- Eş-Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerim. El-Milel ve’n-Nihal. ed. Muhammed Ahmed Fehmî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1992.
- Et-Tehânevî, Eşref Ali. Mevsûatu Keşşâfi Istılâhati’l-Funûn. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1st Ed.,1996.
- Evkuran, Mehmet. “Bir Kriz Teolojisi ve Toplumsal Hareket Olarak Selefîlik-Selefî İdeoloji ve İslam Dünyasındaki Etkileri Üzerine Bir Analiz-”. Muhafazakâr Düşünce 12/45–46 (2015), 79-102.
- Harman, Ömer Faruk. “Teşbih.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2011.
- Hatiboğlu, Mehmed Said. “Seleften Beklenen”. İslâmiyât 10/1 (2007), 11-20.
- Heyet. Ed-Dürerü’s-Seniyye Fi’l-Ecvibeti’n-Necdiyye. ed. Abdurrahman İbn Kâsım El-Âsımî. Baskı yeri yok: Yayınevi yok, 6. Basım, 1996.
- İbn Abdilvahhab, Muhammed. Keşfü’ş-Şübühât. Riyad: Vizâretu’ş-Şûuni’l-İslamiyye, 1419.
- İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-Muhtâr Ale’d-Dürri’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr. ed. Adil Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavvid. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
- İbn el-Useymin. Fetâva’n-Nûr ale’d-Derb. Riyad: Müessesetü’ş-Şeyh Muhammed b. Salih el-Useymin el-Hayriyye, 1434.
- İbn el-Useymin, Muhammed. El-Kavâidu’l-Müslâ Fî Sıfâtillah ve Esmâihi’l-Hüsnâ. ed. Eşref İbn Abdilmaksûd. Kâhire: Mektebetü’s-Sünne, 2. Basım, 1994.
- İbn el-Useymin, Muhammed. El-Kavlü’l-Müfîd Alâ Kitâbi’t-Tevhîd. ed. Süleyman Ebu’l-Hayl - Halid El-Müşeykıh. Riyad: Dâru’l-âsime, 2. Basım, 1415.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Mecmû Fetâvâ ve Resâili Muhammed b. Sâlih El-Useymin. ed. Fehd b. Nâsır Es-Süleyman. Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-neşr & Dâru’s-Süreyya li’n-neşr, 1413.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Şerhu’l-Akîdeti’l-Vâsitiyye. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 6. Basım, 1421.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Şerhu Elfiyyeti’bni Mâlik. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1434.
- İbn el-Useymin, Muhammed. Şerhu Riyâzi’s-Sâlihîn. Riyad: Medâru’l-Vatan li’n-neşr, 1. Basım, 1426.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. ed. Sıdki Cemil El-Attar. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1. Basım, 2003.
- İbn Teymiyye. Kâide Celîle fi't-Tevessül ve’l-Vesîle. ed. Abdulkadir el-Arnaût. Riyad: Riâsetü İdâreti’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1419.
- İbn Teymiyye. Mecmû Fetâvâ. Medine: Vizâretu’ş-Şûuni’l-İslamiyye, 2004.
- İbn Teymiyye. et-Tis’îniyye. ed. Muhammed Aclân. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1999.
- İbn Teymiyye. Der’u Teâruzi’l-Akl ve’n-Nakl. ed. Muhammed Reşad Sâlim. Muhammed b. Suud Üni., 1991.
- İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman. Def’u Şübehi’t-Teşbîh Bi-Ekuffi’t-Tenzih. ed. Muhammed Zahid El-Kevseri. Kahire: Mektebetu’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1991.
- İbnu Ebî Ya’la, Kâdı Ebu’l-Hüseyin Muhammed. Tabakâtu’l-Hanâbile. ed. Abdurrahman b. Süleyman El-Useymin. Riyad: el-Emânetu’l-Âmme, 1999.
- İbnu Hamdân, Ahmed b. Hamdân el-Harrâni el-Hanbelî. Nihâyetü’l-Mübtediîn. ed. Nâsır Es-Selâme. Riyad: Mektebetü’-Rüşd, 1. Basım, 2004.
- İşcan, Mehmet Zeki. “Selefî Akımların İslâm Algısında Zâhirî-Lafzî Yorumun Yansımaları.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
- Kutlu, Sönmez. “Gelenekçi-Zâhirî İslâm Anlayışının Zihniyet Analizi: Epistemolojik, Teolojik ve Kültürel Temeller.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. ed. Nazar Muhammed El-Fâryâbî. Riyad: Dâru Taybe, 1. Basım, 1426.
- Özafşar, Mehmet Emin. “Günümüz Zâhirî-Selefî Çevrelerin Hadis Algısı ve Literalizm Sorunu.” Zâhirî ve Selefî Yorumlar. ed. Sönmez Kutlu. İstanbul: Kuramer, 2019.
- Özervarlı, M. Sait. “Selefiyye.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları, 2009.
- Saîd b. Cübeyr. Tefsiru Saîd b. Cübeyr (Mevsûatu Medreseti Mekke fi’t-Tefsîr serisi içinde). thk. Ahmed el-Umrânî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2011.
- Salman Sarkan. “IŞİD’in İdeolojisi: Cihadi Selefilik”. Lectio Socialis 4/2 ( 2020),97-112.
- Şentürk, Recep. “Usûlsüz Metincilik: Tarihselcilik Veya Selefîcilik Arasında Çağdaş İslam Düşüncesi.” ed. Mürteza Bedir et al. İstanbul: İsar Yayınları, 1st Ed., 2019.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Ehl-i Sünnet.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 10/525-530.
- Yeşilyurt, Temel. “Ehl-i Sünnetin Teolojik Boyutu”. İslâmiyât 8/3 (2005), 13-26.
- Tirmizî, Ebu İsa. el-Câmiu’l-Kebîr. ed. Beşşar Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 2nd Ed., 1998.
- Tunç, Mazhar. Suud Selefiliği Hadis İlmi Bağlamında Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2nd Ed., 2019.
- Uyanık, Mevlüt. Selefi Zihniyet ve Türkiye. Ankara: Ay Yayınları, 2018.
- Ünlüsoy Kamile. “Mısır’daki Selefîlik ve İhvân-ı Müslimîn İlişkisine Dair Bazı Mülahazalar”, Selefilik. ed. Doğan Kaplan. Konya:Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
- Anadolu Ajansı (AA), “Suud için Vehhâbîlik’ten dönüş mümkün mü?”, https://aa.com.tr/tr/analiz-haber/suud-icin-vehhâbîlik-ten-donus-mumkun-mu/1115783 (Erişim 08.04.18)
- The Atlentic, “Saudi Crown Prince: Iran's Supreme Leader 'Makes Hitler Look Good'” https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/04/mohammed-bin-salman-iran-israel/557036/ (Erişim 08.04.18)
- İslamlite. “الشيخ عادل الكلباني يفجرها داعش نبتة سلفية”. Youtube. Yayın Tarihi 31 Ocak 2016. https://www.youtube.com/watch?v=frAewukRaK0
- İbn el-Useymin, Muhammed. “معنى حديث يسب الدهر وأنا الدهر”. Youtube. Yayın Tarihi 14 Temmuz 2019. https://www.youtube.com/watch?v=8CYSnEIyMOw
- İbn el-Useymin, Muhammed. “الدرس التاسع من دروس عقيدة أهل السنة والجماعة”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Şubat 2020. https://www.youtube.com/watch?fbclid=IwAR3S01RzMc0TiW_hvy26g9bPJZ9iWYNcdM3i3qOmdtIXoUmgG4JdrLbaw84&v=jc75EdGMd-I&feature=youtu.be
- İbn el-Useymin, Muhammed. “الكبرياء ردائي والعظمة إزاري”. Youtube. Yayın Tarihi 30 Temmuz 2014. https://www.youtube.com/watch?v=X6GXz8GlJw8
- El-Elbâni. “الألباني يقول عن الله بيعرف يدبر حالو ليش ماكلين همو؟”. Youtube. Yayın Tarihi 3 Ağustos 2017. https://www.youtube.com/watch?v=CZpBEQoD7ow&t=79s
- El-Elbâni. “الألباني: الله فوق عرشه بذاته”. Youtube. Yayın Tarihi 10 Mayıs 2012. https://www.youtube.com/watch?v=TOXqToyuwLE
- Mevkiu İbn Bâz. “صفة ظله سبحانه”, https://binbaz.org.sa/fatwas/20247/%C2%A0صفة-ظله-سبحانه (Erişim 10.11.2020)
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2021 |
| Kabul Tarihi | 8 Haziran 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.